نویسنده
دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسنده [English]
Problem statement: Nowadays, phrases such as fast paced world, rapid environmental changes, fast transportation, and so on, are much heard. In the era of acceleration, humans are advised not to get lagged from the speed convoy. Accordingly, a new paradigm, called slow-city, is emerging. Slow-Cities movement was created in 1986, as a cultural movement to enhance the quality of life and reducing speed in urban areas. The movement initially began with the idea of cooking slow foods, against fast food, also protesting against McDonald's food chain, then gradually developed.
Purpose: Esfahan with a history of Sustainable urbanization; is moving towards being a fast-city in the current age. Disorderliness in traditional quarters, car-basedness, creating broad highways, Unplanned density-selling, a lot of fastfood shops, lack of attention to greenways, etc., encourage people to join this acceleration. One of the objectives of this research is the analysis of slow-city indicators in Isfahan; and this assessment for Isfahan, with a chronic acceleration, can be considered as an effective solution in slow and enjoyable urban development.
Methodology: This paper is based on the slow-city indicing, which benefiting from the combination of objective and subjective indices from different sources, first fulfills the process of codification and domesticitation of indices; then, analyzes about 50 slowing indicators in Isfahan's 15 regions, through combining objective methods (data collection based in the objective indices and standards), and field-questionnaire methods, using elites' opinions.
Results: results showed that regions 3, 5 and 10 had the highest rank in terms of slow-city indicators, and the second rank included regions 6, 1, and 15. The worst situation was for regions 8, 13 and 9, having lowest scores in this ranking.
Innovation: Due to the less attention having been paid in Iran and especially in Isfahan to the slow-city indicators, this research is considered innovative in this regard.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
زمان ما، زمان سرعت است؛ سفر، ارتباطات، تولید و مبادله، تصمیم‌گیری، تغییرات آب‌وهوایی و... سریع‌تر صورت می‌گیرد. مردم روزانه آثار شدید سرعت را به شکل‌های گوناگون تجربه می‌کنند (Carp, 2012: 5). بعضی از نمودهای سرعت زیاد مزایایی دارد؛ زمان سریع واکنش در شرایط اضطراری، سرعت عملیاتی و معیارهای مرتبط با فناوری ارتباطات و اطلاعات، ازجمله داده‌های تولیدی‌ای هستند که به افزایش کارایی نظام شهری کمک می‌کنند (Twilley, 2014: 8).
مشکلات ناشی از سرعت زمانی اتفاق می‌افتد که زندگی بیش‌ازحد زیر سلطة آثار ثانویة منفی آن قرار می‌گیرد. از سوی دیگر جامعه‌ای که بیش‌ازحد در تسلط آهستگی قرار گرفته باشد نیز، ممکن است به بی‌مسئولیتی، مسئولیت‌های نامربوط، نداشتن خلاقیت یا مخالفت با آن دچار شود (Scheffer, 2003: 493).
در راستای سریع‌ترشدن تمامی جنبه‌های زندگی انسان‌ها، جنبش آرام‌شهرها در سال 1986 در جهان به‌ویژه شهرهای اروپایی به‌مثابة جنبشی فرهنگی در راستای افزایش کیفیت زندگی و کاهش سرعت در شهرها ایجاد شد. این جنبش نخست با طرح ایدة غذاهای آهسته دربرابر غذاهای سریع (فست‌فودها) و اعتراض به شبکة غذاهای مک‌دونالدی در جهان به‌ویژه کشور ایتالیا شروع شد و به‌تدریج به سایر بخش‌های توسعة شهری راه یافت (Mayer, 2006: 323)؛ پس از آن ایدة کلاسیک آرام‌شهرها نخست در کشور ایتالیا در اکتبر سال 1999 شکل گرفت و در سال 2006 شبکه‌ای از آرام‌شهرها در کشورهای ایتالیا، نروژ، آلمان و انگلستان ایجاد شد (Campbell, 2004: 342).
هم‌اینک این جنبش بر رشد و توسعة آرام‌شهرها، تأکید بر شهرسازی انسان‌گرای سازگار با محیط زیست، افزایش ضریب پایداری‌های اجتماعی، افزایش شاخص‌های نشاط و سرزندگی شهری، کاهش سرعت در خیابان‌ها و محلات شهری، جنبش پیاده‌مداری و دوچرخه‌سواری به جای استفادة زیاد از خودروها، توجه به تاریخ محلی، معماری پایدار، اقتصاد آرام و پایدار، شهروندان آرام، میهمان‌نوازی شایسته، توسعة شهری اندیشیده‌شده و آرام، ترویج فرهنگ محلی، غذاهای آهسته و ... تأکید دارد. این جنبش می‌گوید مردم باید به آرامی بخورند و بیاشامند، وقت کافی برای چشیدن غذایشان داشته باشند و بدون هیچ‌گونه شتابی با افراد خانواده و دوستانشان وقت بگذرانند؛ البته نهضت آهستگی به هیچ‌وجه مخالف پیشرفت علم و فناوری نیست و هرگز کسی را به کنارگذاشتن مظاهر مدرنیته دعوت نمی‌کند؛ بلکه خواستار تغییر در نگرش سرعت‌زده و پرشتاب به زندگی است که در آن همه چیز باید به‌سرعت اتفاق افتد. گویی این کرة خاکی همچون میدان مسابقه‌ای است که هریک از ما دوندگان دو سرعت آن هستیم؛ مسابقه‌ای همیشگی و بی‌پایان. بر این اساس در رویکرد مبتنی بر آهستگی قرار نیست هواپیما سوار نشد یا از قطار تندرو و مترو استفاده نکرد؛ بلکه هدف این است که مراقب وسواس زمان‌زدگی باشیم که نتیجة آن، بی‌قراری و شتاب جنون‌آمیزی است که آسایش را از زندگی سلب می‌کند.
پیشینة پژوهش
در ایران تاکنون مقالات متعددی با موضوع آهستگی و آرامش شهری نوشته شده است؛ ولی همگی آنها بر ابعاد خاصی از آهستگی مانند فضای سبز شهری، ترافیک شهری، منظر شهری و ... تمرکز داشته‌اند؛ برای نمونه صادقی و کشتکار (1395) در پژوهش «تأثیر مؤلفه‌های منظر شهری بر آرامش شهروندان (نمونة موردی: محلة کوی معلم شهر بجنورد)» با تحلیل ویژگی‌های محیطی، نقش حس مکان، تعادل‌های محیطی، محرک‌های حسی در درک فضا ـ منظر شهری و احساس آرامش را بررسی و راهکارهایی را برای دستیابی به احساس آرامش با ویژگی‌های بصری در محلة کوی معلم ارائه کرده‌اند.
جعفری (1385) در مقالۀ «تحقق مفهوم سکونت و آرامش در فضای شهری و ارتباط آن با حضور طبیعت در شهر» اشاره کرده است تخریب طبیعت علاوه بر آسیب‌های فیزیولوژی و جسمانی برای انسان، معضلات روانی را نیز به مشکلات وی اضافه کرده است. وی همچنین جایگاه طبیعت را در شهرسازی ایران بررسی کرده است تا با استفاده از الگوهای اصیل، راهکارهایی هماهنگ با فرهنگ ایرانی را پیشنهاد دهد.
زیاری و همکاران (1395) در پژوهش دیگری با نام «عوامل مؤثر بر احساس آرامش در فضاهای سبز و تفریحی در شهر کاشان» با استفاده از چهار شاخص راحتی مکان، تجربه‌های متنوع، امنیت و حس مکان، وضعیت فضاهای سبز شهر کاشان را بررسی کرده‌اند و به نقش دسترسی فضاهای سبز و مکان‌یابی درست این فضا در خلق آرامش شهروندان توجه ویژه داشته‌اند.
نسترن و همکاران (1397) در اثری با نام «تبیین و ارزیابی معیارهای آسایش و آرامش در حمل‌ونقل همگانی درون‌شهری خط 28 اتوبوسرانی شهر اصفهان» دریافتند 5 عامل کیفیت ارائة خدمات و امکانات، ظرفیت مسافر و زیبایی محیط، کارایی حمل‌ونقل عمومی، کارآمدی سفر ایمن و امنیت، بیشترین تأثیر را بر آرامش و آسایش خط 28 اتوبوسرانی شهر اصفهان دارند و بالعکس کیفیت وسایل سرمایشی و گرمایشی، تمهیدات ویژه برای معلولان، پاکیزگی محیط ایستگاهها و امکانات ایستگاهها، از مهم‌ترین عوامل برهم‌زنندة آسایش محسوب می‌شوند.
با وجود تولید آثار و پژوهش‌های علمی پراکنده، در ایران تاکنون این جنبش پیاده‌سازی و اجرا نشده است و هیچ‌کدام از شهرهای ایران برای پیوستن به این شبکه تلاش نکرده‌اند.
اهمیت و اهداف پژوهش
ایران، یکی از کشورهای در حال توسعه در منطقة شرق مدیترانه است که سرعت زیادی در حرکت به‌سوی شهرنشینی دارد. حدود 45 میلیون نفر از جمعیت این کشور در مناطق شهری زندگی می‌کنند؛ بیشتر آنان در شهرهای تهران، اصفهان، مشهد، تبریز، قم و شیراز ساکن‌اند. افزایش شهرنشینی ایران در دو دوره مشهودتر است: پیش از سال 1340 و پس از آن. دورة اول، افزایشی آهسته را در وضعیت شهرنشینی و جابه‌جایی جمعیت از روستاها به شهرها نشان می‌دهد؛ درحالی‌که در دورۀ دوم این روند با افزایش سه برابر سرعت باعث انفجار جمعیتی در کشور شده است؛ بنابراین در 40 سال گذشته جمعیت شهرنشین در ایران از 31درصد در سال 1335 به 4/71درصد در سال 95 رسیده است و این روند همچنان ادامه دارد. افزایش جمعیت شهرنشین ناشی از دو عامل تبدیل سکونتگاه‌های روستایی به شهری و مهاجرت روستاییان به شهرهاست ) مرکز آمار ایران، 1395).
شهر اصفهان از این روند مستثنی نیست و جزو یکی از بزرگ‌ترین و در عین حال پرشتاب‌ترین شهرهای ایران است. در نخستین سرشماری نفوس و مسکن در سال 1335، جمعیت شهر اصفهان 254708 نفر و در سال 1345، 424045 نفر اعلام شده است. این رقم در سال 1375 به 1266072 نفر و در سرشماری 1385 به 1420000 نفر و در آخرین سرشماری 1395 به 1908968 نفر رسیده است و برآورد می‌شود در سال 1400 به 2300000 نفر برسد (آمارنامة شهر اصفهان، 1395). چنانچه ملاحظه می‌شود جمعیت شهر اصفهان بسیار پرشتاب افزایش می‌یابد و پیرو آن مدیریت شهر برای ارائة خدمات و امکانات به این تعداد جمعیت به گونه‌ای صورت می‌گیرد که مردم با شتاب و سرعت بیشتری به مقاصد و اهداف خود دست یابند. با این اوصاف این پژوهش قصد دارد شاخص‌های شهر آهسته را در مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان ارزیابی کند. این نظریه برای نخستین بار است که در ایران ترجمه می‌شود و تاکنون کمتر نوشته‌ای به زبان فارسی دربارة موضوع دیده شده است.
متأسفانه در سال‌های اخیر همة ایده‌های شهرسازی ما در ایران و همچنین شهر اصفهان بر افزایش سرعت در شهرها تأکید داشته است؛ نمونة آن در احداث خیابان‌ها و بزرگراه‌های وسیع، ایجاد رینگ‌های پرسرعت ترافیکی، ازهم‌پاشیده‌شدن نظام محله‌محوری، ساختمان‌سازی‌ها و تراکم‌فروشی‌های متعدد، رشد قارچ‌گونة غذاهای آماده و سریع به جای غذاهای آرام، نبود سبزراه‌ها، بی‌توجهی به مسائل زیست‌محیطی و توسعة پایدار و ... دیده می‌شود؛ این در حالی است که به نظر می‌رسد یکی از بهترین راه‌های برگشت شهرها به سمت آرامش و آسایش و زیبایی، تأکید بر مدل‌های آهستة شهری و تلاش در راه پیوستن به شبکة شهرهای آرام جهان است.
در این راستا این مقاله با توجه به مشکلات فعلی شهر اصفهان قصد دارد مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان را با توجه به شاخص‌های بین‌المللی آهسته‌شهری تجزیه‌وتحلیل و راهکارها و پیشنهاد‌هایی را در راستای نیل این شهر به سمت آهستگی و آرامشهری ارائه کند.
هدف اصلی پژوهش، تحلیل شاخص‌های راهبرد آرامشهری در مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان و اهداف فرعی است؛ شامل 1- تقویت مبانی نظری پژوهش در حوزة راهبرد جهانی شهرهای آهسته؛ 2- تحلیل شاخص‌های پنجاه‌گانة شهرهای آهسته در مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان؛ 3- فراهم‌کردن زمینة پیوستن شهر اصفهان به شبکة شهرهای آهستة جهانی (بهبود کیفیت زندگی در محلات و مناطق شهری) و 4- رتبه‌بندی مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان براساس معیارهای شهرهای آهسته.
مبانی نظری پژوهش
مفهوم آرام و آهسته
واژة «آرام» در دیکشنری‌ها و فرهنگ‌های لغت مختلف بدین صورت معنا شده است:
دیکشنری فارسی به فارسی: سکون، ثبات؛ آهستگی مقابل شتاب؛ آسایش، استراحت؛ طمأنینه، اطمینان خاطر؛ خاموشی، سکوت؛ امن، امان؛ بستر، مرقد، خوابگاه؛ جایگاه، مقام؛ جای خلوت.
فرهنگ لغت معین: خفتن، استراحت‌کردن؛ قراریافتن، آرام‌شدن؛ صبرکردن.
فرهنگ لغت عمید: آرمیدن.
لغت‌نامة دهخدا: آرام، (اِ) سَکَن، سکون، آرامش، ثبات، مقابل جنبش، توقف، درنگ، آهستگی، مقابل شتاب.
واژة «آهسته» در دیکشنری‌ها و لغت‌نامه‌های متفاوت بدین صورت معنا شده است:
دیکشنری فارسی به فارسی: صفت: کند، بطیء مقابل سریع، تند؛ آرام، ساکت؛ بی‌سروصدا، ساکت مقابل شلوغ و پرسروصدا؛ با رفق، با مدارا مقابل آشفته، خشن، تند؛ باوقار، موقر؛ باحلم، بردبار؛ با آوازی نرم، یواش؛ گاه آهسته به جای فعل امر به کار رود به معنی آهسته بگو، آرام گوی یا آرام رو.
فرهنگ لغت معین: نرم‌خو، ملایم.
فرهنگ لغت عمید: آنکه به‌کندی حرکت یا کار کند؛ کند؛ کندکار؛ دیرجنب.
لغت‌نامة دهخدا: آهسته، آرام، نرم، مقابل آشفته.
جنبش آهستگی
چنانکه اشاره شد از اهداف پژوهش، معرفی مفهومی با عنوان «نهضت آهستگی» یا «جنبش کند» است که ما را به پرهیز از شتاب‌زدگی تشویق می‌کند. این رویکرد در سه دهة اخیر در مقابل زندگی سرعت‌بنیاد حاصل از مدرنیته مطرح شده است و هر روز بر طرفداران آن در کشورهای مختلف افزوده می‌شود.
نهضت آهستگی درواقع ترجمة Slow Movement است که آغاز آن به 1986 در ایتالیا بازمی‌گردد؛ زمانی که یکی از شعب رستوران‌های زنجیره‌ای مک‌دونالد - از پیشتازان ترویج غذای آماده یا Fast Food - در رم افتتاح شد. در اعتراض به گسترش فعالیت این رستوران، روزنامه‌نگاری ایتالیایی به نام «کارلو پترینی»[1]، مروج رویکرد «غذای آهسته»[2] شد. وی مؤسسه‌ای با این عنوان بنیاد نهاد که مردم را به آرامش و شکیبایی در پخت و صرف غذا دعوت می‌کرد. مفهوم غذای آهسته به این معناست که به جای آنکه با بیشترین سرعت غذا را آماده کنیم و در کمترین زمان آن را بخوریم، بهتر است همچون نسل‌های پیشین و غذاهای سنتی، وقت کافی به تهیة غذاهای سالم اختصاص دهیم و در کنار یکدیگر از صرف آن لذت ببریم؛ درنتیجه به غذاخوردن گذشته از هدف رفع گرسنگی به‌مثابة فرایندی فرهنگی و اجتماعی بنگریم.
نهضت غذای آهسته درواقع بازگشتی به سنن کهن بود که در آن انسان‌ها از هر فرصتی برای باهم‌بودن استفاده می‌کردند. به سخنی دیگر، پترینی و دوستانش با تأکید بر تبلیغ برای غذای آهسته در دنیای پرشتاب امروز که همة شئون آن دچار سرعت‌زدگی شده است، مردم را به آرامش و کاستن از این سرعت جنون‌آمیز تشویق کردند. آنان این حرکت را از فرهنگ غذایی آغاز کردند و شاید خودشان نیز نمی‌دانستند در کمتر از سه دهه شاخه‌های جدیدی از این نگرش در سایر عرصه‌های زندگی فرهنگی و اجتماعی ایجاد شود؛ زیرا اندیشة آهستگی - که نخست در مفهوم غذای آهسته متبلور شد - با استقبال گسترده‌ای همراه بود و به‌تدریج جنبه‌های دیگری از آن مطرح شد و توسعه یافت. اکنون اگر با کلیدواژة Slow Movement در وب جست‌وجوی ساده‌ای انجام دهید، خواهید دید پس از نهضت غذای آهسته که آغازگر این حرکت بود، حدود بیست شاخه از آن در کشورهای مختلف ایجاد شده است و نهادهای مردم‌نهاد در این عرصه‌ها مشغول فعالیت‌اند؛ برای نمونه مدیریت آهسته[3]، آموزش آهسته[4]، علم آهسته[5]، سفر آهسته[6]، گردشگری آهسته[7]، شهر آهسته[8]، طراحی آهسته[9] و خواندن آهسته یا کندخوانی[10]، ازجمله شاخه‌های این حرکت است.
به سخنی دیگر مفهوم آهستگی در اینجا به معنی «کندی»، سستی یا بی‌خیالی نیست؛ بلکه به معنای تأمل، درنگ، دقت، بازنگری و پرهیز از سطحی‌نگری و شتاب‌زدگی است. مروری بر مطالب موجود در این زمینه نشان می‌دهد بیشترین پیوند بین نهضت آهستگی با مفاهیمی همچون توسعة پایدار[11]، کشاورزی پایدار و گردشگری پایدار وجود دارد؛ همچنین مبانی این بحث همخوانی بسیاری با مسائل زیست‌محیطی دارد؛ اما جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی آن پررنگ‌تر است. درنتیجه در چنین فضایی که همراه با شکیبایی و همدلی است، آدمی از عوارض وسواس زمانی نظیر اضطراب و استرس در امان می‌ماند. ممکن است ما کارها را به‌سرعت انجام دهیم، اما در خلال انجام آن ذهنی آرام و اندیشه‌ای استوار نداشته باشیم. اتفاقاً با کمی دقت در فرهنگ خودمان نیز به انواع جلوه‌های همین دعوت به آرامش برمی‌خوریم. ضرب‌المثل معروف «عجله کار شیطان است»، نمونه‌ای از توجه به آرامش و تأکید بر بردباری و تأمل در فرهنگ ماست که اکنون مشابه آن را در نهضت آهستگی می‌بینیم (شبکة اطلاع‌رسانی دانا).
جنبش تغذیة آهسته
جنبش تغذیة آهسته را در سال 1986 کارلو پترینی، روزنامه‌نگار، پایه‌گذاری کرد که از آغاز به کار رستوران مک‌دونالد در نزدیکی میدان «دی اسپاگنا» در قلب رم احساس خطر کرده بود. هدف این جنبش، ایجاد «حق چشیدن» است و این کار را با حفظ محصولات غذایی سنتی که در حال فراموشی‌اند، افزایش آگاهی از لذت خوردن (به‌ویژه جنبه‌های اجتماعی سهیم‌شدن در غذا)، آموزش چشیدن و توجه به روش‌ها و تکنیک‌های کشاورزی سنتی در میان دیگر ابتکارات اجرا می‌کند (http://www.slowfood.com, 2004).
جنبش تغذیة آهسته به‌صورت محلی در«کونویویا» سازماندهی شده است. تا اواسط سال 2005، 83000 نفر عضو داشت که در 800 «کونویویا» در پنجاه کشور سازماندهی شده بودند (شامل 140 بخش محلی در ایالات متحده، 53 بخش در آلمان و 360 بخش در ایتالیا). یک نمونه از برنامة تغذیة آهسته که اهمیت قلمرو را مشخص می‌کند، «Saloue del Gusto» نامیده می‌شود؛ بازاری که هر سال دو بار برگزار می‌شود و محلیان محصولات تولیدشده را به تماشا می‌گذارند. در این بازار، مصرف‌کنندگان محصولات را می‌چشند و می‌خرند و از محصولات محلی و طعم آن آگاه می‌شوند. مقامات منطقه‌ای پیدمونت در ایتالیا از Saloue، هم ازنظر مالی و هم سیاسی، حمایت می‌کنند.
در سال 2004، این جنبش چهارمین Saloue را در تورین برگزار و بعدی را در اکتبر 2006 برنامه‌ریزی کرد. این رویداد تفاوت موجود در قلمروهای متفاوت را مشخص می‌کند و به دنبال آموزش عموم درزمینة طعم و میراث محصولات است.
تغذیة آهسته به‌صورت آشکار به دنبال ایجاد ارتباط بین «سه- E» پایداری (Environment, Economy, Equity) است. این جنبش بر ایجاد «مصرف‌کنندة آگاهی» تمرکز می‌کند که از صاحبان مشاغل کوچک و کشاورزان کوچک محلی حمایت کند. با این‌گونه اقدامات مصرف محلی، مردم به تولیدکنندگان محلی این فرصت را می‌دهند تا درآمدی داشته باشند و به آنها کمک می‌کنند تا سرمایة لازم را برای مثلث «سه- E» حفظ کنند. تغذیة آهسته ازنظر محیطی تولید مناسب را با کشاورزی ارگانیک و افزایش آگاهی دربارة خطرات محصولات تعدیل‌شدة ژنتیکی و خطرات گوناگون زیستی ارتقا می‌دهد (Mayer & Knox, 2006: 326).
جنبش شهر آهسته
درحالی‌که برنامه‌های تغذیة آهسته ایدة مکان را با مفهوم «قلمرو» بررسی می‌کند، جنبش شهر آهسته دستورکار واضحی از تمایز و تنوع محلی و توسعة شهری فراهم می‌کند. شهرداران سه شهر ایتالیا این جنبش را در اکتبر (1999) شکل دادند که به مؤسسة تغذیة آهسته بسیار مرتبط است. در سرتاسر جهان بیش از 40 شهر وجود دارد که با عنوان شهرهای آهسته ثبت شده‌اند (جدول 1)؛ (http://www.cittaslow.org, 2005). بیشتر آنها در ایتالیا واقع شده‌اند؛ به‌ویژه در مناطق Tuscany و Umbria؛ اما شهرهایی در آلمان (Schwarzenbruck, Herssbruck, waldkrich, uberlingen)، نروژ (Sokndal, levanger) و بریتانیا (Diss, Ludlow, Aylsham) نیز خود را شهرهای آهسته می‌نامند. شهرها برای عضویت بایستی معیارهایی را مدنظر داشته باشند که سیاست‌های محیطی، طراحی شهری، حمایت از تولیدات محلی، ارتباط اجتماعی و میهمان‌نوازی را دربرمی‌گیرد. هر شهر آهسته حس و حال خاص خود را دارد. بیتلی معتقد است: «در حالی که شهرهای عضو در مؤسسة شهر آهسته چندین هدف متفاوت را دنبال می‌کنند، آنچه آنها را متحد می‌کند و در بین آنها مشترک است، تمایل به حفاظت از جنبه‌های متمایز و خاص جوامع آنهاست» (Beatley, 2004: 335).
جدول- 1: لیست شهرهای عضو در شبکة شهرهای آرام جهان تا مارس 2016
|
کشور |
شهرهای آهستة جهان تا سال 2016 |
|
Yaxi (Gaochun County), Yanyang (Meizhou city), Fuli (Fuchuan Yao Autonomous County) Shimenshan (Qufu city) |
|
|
Blanquefort, Creon, Labastide D’Armagnac, Loix, Mirande, Saint Antonin Noble Val, Segonzac, Valmondois |
|
|
Bad Essen, Bad Schussenried, Berching, Bischofsheim, Blieskastel, Deidesheim, Hersbruck, Lüdinghausen, Meldorf, Nördlingen, Penzlin, Überlingen, Waldkirch, Wirsberg |
|
|
Abbiategrasso, Acqualagna, Acquapendente, Altomonte, Amalfi, Amelia, Anghiari, Asolo, Barga, Bazzano, Borgo Val di Taro, Bra, Brisighella, Bucine, Caiazzo, Capalbio, Casalbeltrame, Castel, Campagnano, Castelnovo nè Monti, Castelnuovo Berardenga, Castel San, Pietro Terme, Castiglione Olona, Castiglione in Teverina, Cerreto, Sannita, Chiavenna, Chiaverano, Cisternino, Città della Pieve, Città, Sant'Angelo, Civitella in Val di Chiana, Controguerra, Cutigliano, Fontanellato, Francavilla al Mare, Galeata, Giuliano Teatino, Gravina in, Puglia, Greve in Chianti, Grumes, Guardiagrele, Levanto, Marradi, Massa Marittima, Monte Castello di Vibio, Montefalco, Morimondo, Novellara, Orsara di Puglia, Orvieto, Pellegrino Parmense, Penne, Pianella, Pollica, Positano, Pratovecchio – Stia, Preci, Ribera, Salorno, San Gemini, San Miniato, San Potito Sannitico, Sant’Agata di Puglia, Santarcangelo di Romagna, San Vincenzo, Santa Sofia, Scandiano, Sperlong, Suvereto, Teglio, Termoli, Tirano, Todi, Tolfa, Torgiano, Trani, Travacò Siccomario, Trevi, Turbigo, Vigarano Mainarda, Zibello |
|
|
Kesennuma |
|
|
Alphen Chaam, Bellingwedde, Borger-Odoorn, Heerde, Midden-Delfland, Vaals, Vlagtwedde |
|
|
Matakana (Rodney District) |
|
|
Yeniboğaziçi |
|
|
Eidskog, Levanger, Sokndal, Ulvik |
|
|
Barczewo, Bartoszyce, Biskupiec, Bisztynek, Działdowo, Dobre, MIasto, Goldap, Górowo Iławeckie, Kalety, Lidzbark, Lidzbark, Warminski, Lubawa, Murowana Goślina, Nidzica, Nowe Miasto, Lubawskie, Nowy Dwór Gdański, Orneta, Olsztynek, Pasym, Prudnik Rejowiec Fabryczny, Reszel, Ryn |
|
|
Lagos, Sao Bras de Alportel, Silves, Tavira, Viana do Castello, Vizela |
|
|
Sedgefield |
|
|
Cheongsong County(Pacheon-myeon), Damyang County(Changpyeong-myeon), Hadong County(Akyang-myeon), Jecheon City(Susan-myeon & Bakdaljae), Jeonju City(Jeonju Hanok Village), Namyangju City (Joan-myeon), Sangju City (Hamchang-eup, Gonggeom-myeon, Ian-myeon), Shinan County(jeung-do island), Wando County (Cheongsando Island), Yeongwol County (Kimsatgat-myeon), Yesan County (Daeheung & Eungbong-myeon) |
|
|
Begur, Lekeitio, Mungia, Pals, Rubielos de Mora |
|
|
Falköping |
|
|
Mendrisio |
|
|
Dalin, Fonglin, Nanzhuang, Sanyi |
|
|
Akyaka, Gökçeada, Halfeti, Perşembe, Şavşat, Seferihisar, Vize, Tarakli, Uzundere, Yalvaç, Yenipazar |
|
|
Turkish Republic |
Yeniboğaziçi, Lefke |
منبع: www.cittaslow.org
برای پیوستن به شهرهای آهسته، شهرها معمولاً باید درخواستی را به کمیته ارسال کنند. کمیته‌ای از نمایندگان دیگر شهرهای آهسته شهر مدنظر را بررسی می‌کنند و دیدگاه دست اول را دربارة این به دست می‌آورند که متقاضی چگونه با فلسفة شهر آهسته متناسب است. این فرایند به نفع متقاضیانی است که از قبل ذخیرة خوب و گسترش‌یافته‌ای از برنامه‌ها و سیاست‌هایی دارند که با معیارهای شهر آهسته متناسب باشد؛ برای نمونه دستورکار شهر آهسته پیشنهاد می‌کند سرشماری سالیانه از محصولات محلی صورت گیرد تا رویدادهای فرهنگی محلی حفظ شوند؛ همچنین برای توسعة بازارهای محلی در مکان‌های جذاب و شاخص شهری، کشاورزی ارگانیک، برنامه‌هایی برای رشد سنن وابسته به آشپزی محلی و ابتکار عمل برای تشویق به تولید محصولات و آثار دستی منطقة محلی گسترش یابند (Mayer & Knox, 2006: 327).
اهداف شهرهای آرام
وب‌سایت رسمی شبکة شهرهای آهسته (آرام) در قالب 6 گروه، اهدافی را برای این قبیل شهرها عنوان می‌کند که به شرح زیر است:
اهداف زیست‌محیطی:
اهداف زیرساختی:
اهداف بافت شهری:
اهداف تولید محصولات محلی و ارگانیک:
اهداف مهمانداری و جامعه:
اهداف آگاهی‌رسانی «شهر آرام»:
شاخص‌های شهر آرام
در تجزیه و تحلیل شاخص‌های آرامشهری به اصول زیست‌محیطی، زیرساختی، بافت شهری، تولیدات محلی، مهمانداری و آگاهی‌رسانی به‌مثابة ارکان حقیقی شهر آرام توجه شده است. در جدول (2) به شاخص‌ها و نمونه‌های عملی هریک از این ویژگی‌ها اشاره شده است.
جدول- 2: شاخص‌های آرامشهری
|
زمینه‌ها |
شاخص‌ها |
معیارها |
|
زیست‌محیطی |
کیفیت هوا |
وجود دستگاه آزمون کیفیت هوا و گزارش‌دهی وضعیت شاخص آلودگی هوا (AQI): این شاخص، معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلایندة موجود در هوا را که حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف دارند، به یک عدد بدون واحد تبدیل کرده است و وضعیت آلودگی هوا را به‌صورت کیفی نمایش می‌دهد (آمارنامة شهر اصفهان، (1393)؛ (slow food, 2016) 1- بیش از 300 AQI / بحرانی 2- بین 300-201 AQI / خطرناک 3- بین 200-151 AQI / بسیار ناسالم 4- بین 151-100 AQI / ناسالم 5- کمتر از 100 AQI / سالم |
|
کیفیت منابع آب |
وجود سیاست‌های حفظ کیفیت منابع آب و حصول اطمینان از آلوده‌نبودن آب رودخانه‌ها و آبراهه‌ها |
|
|
فناوری کمپوست |
سنجش آسانی دسترسی به ایستگاههای پسماند منطقة شهری (ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمان طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان، (1395)؛ (slow food, 2016) |
|
|
میزان رضایت از وضعیت تفکیک زباله یا جمع‌آوری پسماند/ (slow food, 2016) |
||
|
آلودگی نوری |
وجود مکانیزم‌هایی برای اندازه‌گیری آلودگی نوری و برنامه‌های عملیاتی برای کاهش آن سنجش کمیت و کیفیت نورپردازی و روشنایی (paumier, 2007)، (slow food, 2016) |
|
|
منابع جایگزین انرژی |
درصد ساختمان‌هایی که از تکنولوژی برای بهره‌بردن از انرژی تجدیدپذیر استفاده می‌کنند |
|
|
آلودگی الکترومغناطیسی |
وجود مکانیزم‌هایی برای اندازه‌گیری آلودگی الکترومغناطیسی و برنامه‌های عملیاتی برای کاهش آن |
|
|
آلودگی صوتی |
وجود دستگاه‌های اندازه‌گیری آلودگی صوتی و سیاست‌های کاهش آن درصد ساختمان‌هایی که در مجاورت کاربری‌های پرسروصدا قرار دارند (جمشیدی، 1389)؛ |
|
|
آلودگی بصری |
درصد تسهیلات ناهنجار (شامل عناصر افزوده‌شده به منظر خیابان که به‌طور خاص به مواجهه با نقش ماشین‌ها و رانندگان اشاره دارد: علائم و چراغ‌های ترافیکی، ایستگاههای گاز، پارکینگ‌ها، بیلبوردها و ...) (slow food, 2016)؛ (Porta et al, 2005: 56). |
|
|
اغتشاش محیطی |
عناصر آزاردهنده (شامل المان‌های ثابت یا نیمه‌ثابت که بخشی از منظر خیابان است و حس امنیت، میهمان‌نوازی و دوستانه‌بودن خیابان را برهم می‌زند؛ ازجمله: دیوارنگاری‌های باکیفیت کم، سطل‌های زباله، تیر چراغ برق باکیفیت کم و ...) (slow food, 2016)؛ (Porta et al, 2005). |
|
|
انتظام رنگی |
رنگ (تضاد زیاد، روشنایی، غنی‌بودن، تعدد رنگ‌های مختلف و ...) (Porta et al, 2005) 1- کمتر از 20درصد فضاها تنوع رنگی دارند. 2- حدود 40-20درصد فضاها تنوع رنگی دارند. 3- حدود 60-40درصد فضاها تنوع رنگی دارند. 4- حدود 80-60درصد فضاها تنوع رنگی دارند. 5. بیش از 80 درصد فضاها تنوع رنگی دارند. |
|
|
مدیریت زیست‌محیطی |
بهره‌گیری از یک سیستم مدیریت زیست‌محیطی رسمی |
|
|
مشارکت عمومی و محلی |
سنجش میزان مشارکت عمومی (Carmona, 2010)؛ (Knox & Mayer, 2006) 1- کمتر از 20درصد طرح‌ها پیش از اجراشدن به اطلاع مردم می‌رسد و از آنها نظرسنجی می‌شود. 2- حدود 40-20درصد طرح‌ها پیش از اجراشدن به اطلاع مردم می‌رسد و از آنها نظرسنجی می‌شود. 3- حدود 60-40درصد طرح‌ها پیش از اجراشدن به اطلاع مردم می‌رسد و از آنها نظرسنجی می‌شود. 4- حدود 80-60درصد طرح‌ها پیش از اجراشدن به اطلاع مردم می‌رسد و از آنها نظرسنجی می‌شود. 5- بیش از 80درصد طرح‌ها پیش از اجراشدن به اطلاع مردم می‌رسد و از آنها نظرسنجی می‌شود. |
|
|
زیرساختی |
فضای سبز عمومی |
وجود فضای سبز عمومی به‌خوبی حفاظت‌شده) مناسب( فاصله تا نزدیک‌ترین فضای سبز محلی 300 متر است (Zhou et al, 2003)؛ (slow food, 2016) |
|
سنجش کمی کاربری زمین‌ها در منطقة شهری پژوهش کاربری‌های فضای سبز، فرهنگی‌تفریحی، ورزشی و گذران اوقات فراغت |
درصد سطح و سرانة کاربری‌های مرتبط با آرامشهری در سطح شهر کمتر از 20درصد سرانة کاربری‌های تفریحی‌خدماتی در منطقه محقق شده است. بین 40-20درصد سرانة کاربری‌های تفریحی‌خدماتی در منطقه محقق شده است. بین 60-40درصد سرانة کاربری‌های تفریحی‌خدماتی در منطقه محقق شده است. بین 80-60درصد سرانة کاربری‌های تفریحی‌خدماتی در منطقه محقق شده است. بیش از 80درصد سرانة کاربری‌های تفریحی‌خدماتی در منطقه محقق شده است. |
|
|
سنجش میزان تنوع و گوناگونی |
وجود عناصر جذاب مصنوع در فضاهای شهر (Bentley et al, 1985)؛ (slow food, 2016) 1- کمتر از 20درصد فضاها نقاط جذاب مصنوع دارند. 2- بین 40-20درصد فضاها نقاط جذاب مصنوع دارند. 3- بین 60-40درصد فضاها نقاط جذاب مصنوع دارند. 4- بین 80-60درصد فضاها نقاط جذاب مصنوع دارند. 5- بیش از 80درصد فضاها نقاط جذاب مصنوع دارند. |
|
|
عناصر جذاب طبیعی |
وجود عناصر جذاب طبیعی در شهر (Bentley et al, 1985)؛ (slow food, 2016) 1- کمتر از 20درصد فضاها نقاط جذاب طبیعی دارند. 2- بین 40-20درصد فضاها نقاط جذاب طبیعی دارند. 3- بین 60-40درصد فضاها نقاط جذاب طبیعی دارند. 4- بین 80-60درصد فضاها نقاط جذاب طبیعی دارند. 5- بیش از 80درصد فضاها نقاط جذاب طبیعی دارند. |
|
|
میزان وابستگی کاربری‌ها به هم و لزوم همجواری آنها |
میزان وابستگی کاربری‌ها به یکدیگر و لزوم همجواری آنها؛ ماتریس وابستگی (بحرینی، 1390)؛ (Knox & Mayer, 2006) 1- وابستگی بسیار کم 2- وابستگی کم 3- وابستگی متوسط 4- وابستگی زیاد 5- وابستگی بسیار زیاد |
|
|
مدیریت یکپارچة ترافیک |
وجود برنامه‌های توسعه و اجرای مدیریت یکپارچة ترافیک و دسترسی به راهبردی که به نیاز عبور و مرور پیاده‌ها و حفظ شخصیت تاریخی شهر توجه دارد.کف‌سازی پیاده‌روها باید با مصالح سخت، پایدار، غیرلغزنده و مقاوم دربرابر مواد ضدیخ و محلول‌های پاک‌کنندة شیمیایی باشد. (Cimicchi, 2003)؛ (ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمان طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان، 1390) |
|
|
عرض پیاده‌راه‌ها در شهرهای کوچک در پیاده‌روهای اصلی نباید کمتر از 9/4- 3/4 و در پیاده‌روهای فرعی کمتر از 5/2- 2/3 باشد. عرض پیاده براساس استاندارد سبزراه بین 2.4-2 متر است |
||
|
دسترسی معلولان |
میزان دسترسی معلولان و جانبازان به فضاهای شهری (میزان مناسب‌سازی فضاهای شهری) 1- کمتر از 20درصد ساختمان‌ها و فضاهای شهری در منطقه برای استفادة معلولان مناسب‌سازی شده است. 2- حدود 40-20درصد ساختمان‌ها و فضاهای شهری در منطقه برای استفادة معلولان مناسب‌سازی شده است. 3- حدود 60-40درصد ساختمان‌ها و فضاهای شهری در منطقه برای استفادة معلولان مناسب‌سازی شده است. 4- حدود 80-60درصد ساختمان‌ها و فضاهای شهری در منطقه برای استفادة معلولان مناسب‌سازی شده است. 5- بیش از 80درصد ساختمان‌ها و فضاهای شهری در منطقه برای استفادة معلولان مناسب‌سازی شده است. |
|
|
سنجش میزان عدالت و همه‌شمولی در سطح منطقه |
سنجش میزان عدالت و همه‌شمولی در سطح منطقة برداشت و مشاهدة میدانی 1- فضاهای شهری ازلحاظ کالبدی و کارکردی به‌طور ضعیف پاسخگوی نیازها و استفادة همة گروه‌های اجتماعی، جنسی و سنی (5 گروه زنان، مردان، کودکان، سالمندان و معلولان) است. 2- فضاهای شهری ازلحاظ کالبدی و کارکردی به‌طور نسبتاً ضعیف پاسخگوی نیازها و استفادة همة گروه‌های اجتماعی، جنسی و سنی (5 گروه زنان، مردان، کودکان، سالمندان و معلولان) است. 3- فضاهای شهری ازلحاظ کالبدی و کارکردی به‌طور متوسط پاسخگوی نیازها و استفادة همة گروه‌های اجتماعی، جنسی و سنی (5 گروه زنان، مردان، کودکان، سالمندان و معلولان) است. 4- فضاهای شهری ازلحاظ کالبدی و کارکردی به‌طور نسبتاً کامل پاسخگوی نیازها و استفادة همة گروه‌های اجتماعی، جنسی و سنی (5 گروه زنان، مردان، کودکان، سالمندان و معلولان) است. 5- فضاهای شهری ازلحاظ کالبدی و کارکردی به‌طور کامل پاسخگوی نیازها و استفادة همة گروه‌های اجتماعی، جنسی و سنی (5 گروه زنان، مردان، کودکان، سالمندان و معلولان) است. |
|
|
تسهیلات جابه‌جایی |
وجود زیرساخت‌های جایگزین به‌منظور آسانی جابه‌جایی مانند پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در حاشیة خیابان‌ها باید پارکینگ مناسب دوچرخه در فواصل 500متری از یکدیگر پیش‌بینی شود/ (ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمان طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان، 1390)؛ 1- ایستگاه پارکینگ دوچرخه با کیفیت بسیار ضعیف 2- ایستگاه پارکینگ دوچرخه با کیفیت ضعیف 3- ایستگاه پارکینگ دوچرخه با کیفیت متوسط 4- ایستگاه پارکینگ دوچرخه با کیفیت خوب 5. ایستگاه پارکینگ دوچرخه با کیفیت بسیار خوب |
|
|
شمار گونه‌های حمل‌ونقل غیرموتوری (کالسکه، درشکه، دوچرخه، پیاده) در سطح منطقه/ (قریب، 1380) 1- کمتر از 20درصد وسایل نقلیة ترددکننده در منطقه غیرموتوری‌اند. 2- حدود 40-20درصد وسایل نقلیة ترددکننده در منطقه غیرموتوری‌اند. 3- حدود 60-40درصد وسایل نقلیة ترددکننده در منطقه غیرموتوری‌اند. 4- حدود 80-60درصد وسایل نقلیة ترددکننده در منطقه غیرموتوری‌اند. 5- حدود بیش از 80درصد وسایل نقلیة ترددکننده در منطقه غیرموتوری‌اند. |
||
|
دسترسی به خدمات عمومی |
نزدیکی به مراکز تفریحی و فرهنگی در فاصلة 400متری برای دسترسی پیاده 1- کمتر از 20درصد فضاهای مسکونی به فضای تفریحی و فرهنگی دسترسی دارند. 2- بین 40-20درصد فضاهای مسکونی به فضای تفریحی و فرهنگی دسترسی دارند. 3- بین 60-40درصد فضاهای مسکونی به فضای تفریحی و فرهنگی دسترسی دارند. 4- بین 80-60درصد فضاهای مسکونی به فضای تفریحی و فرهنگی دسترسی دارند. 5- بیش از 80درصد فضاهای مسکونی به فضای تفریحی و فرهنگی دسترسی دارند. |
|
|
فضای نشستن و استراحت و فضاهای مطلوب شهری |
سنجش کیفیت و کمیت مبلمان شهری (paumier, 2007)؛ (Miele, 2008) 1- سازماندهی و استفاده از تجهیزات (مبلمان) با طراحی سازه‌ای واحد، دارای چراغ‌های خیابان، سطل‌های زباله، شبکه‌های محافظ درختان و گالری‌های فروشندگان و خرده‌فروشی‌ها در کمتر از 20درصد سطح منطقه. 2- سازماندهی و استفاده از تجهیزات (مبلمان) با طراحی سازه‌ای واحد، دارای چراغ‌های خیابان، سطل‌های زباله، شبکه‌های محافظ درختان و گالری‌های فروشندگان و خرده‌فروشی‌ها در حدود 40-20درصد سطح منطقه. 3- سازماندهی و استفاده از تجهیزات (مبلمان) با طراحی سازه‌ای واحد، دارای چراغ‌های خیابان، سطل‌های زباله، شبکه‌های محافظ درختان و گالری‌های فروشندگان و خرده‌فروشی‌ها در حدود 60-40درصد سطح منطقه. 4- سازماندهی و استفاده از تجهیزات (مبلمان) با طراحی سازه‌ای واحد، دارای چراغ‌های خیابان، سطل‌های زباله، شبکه‌های محافظ درختان و گالری‌های فروشندگان و خرده‌فروشی‌ها در حدود 80-60درصد سطح سایت. 5- سازماندهی و استفاده از تجهیزات (مبلمان) طراحی سازه‌ای واحد، دارای چراغ‌های خیابان، سطل‌های زباله، شبکه‌های محافظ درختان و گالری‌های فروشندگان و خرده‌فروشی‌ها در بیش از 80درصد سطح منطقه. |
|
|
کمترین تعداد نیمکت‌ها در هر 25-35 متر، یک عدد است (ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمان طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان، 1390). 1- کمتر از 4 نیمکت 2- بین 8-4 نیمکت 3- بین 12-8 نیمکت 4- بین 16-12 نیمکت 5- بیش از 16 نیمکت |
||
|
کمترین تعداد سطل‌های زباله در هر 70-50 متر، یک عدد است (ضوابط شهرسازی و ساختمان طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان، 1390). 1- کمتر از 1 سطل زباله 2- بین 4-1 سطل زباله 3- بین 7-4 سطل زباله 4- بین 10-7 سطل زباله 5- بیش از 10 سطل زباله |
||
|
کمترین تعداد پل‌های عابر پیاده در طول مسیر خیابان‌ها در هر 300 متر، یک عدد است (ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمان طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان، 1390)؛ (slow food, 2016). |
||
|
ضوابط ساعات کاری |
وجود ضوابط ساعات کاری مشتری‌محور و پخش ساعات کاری در طول روز برای پرهیز از شتاب‌زدگی کارمندان و کارگران |
|
|
سرویس روابط عمومی |
ایجاد مرکز روابط عمومی پویا در شهر و ارائة سیستم پاسخ به مشتری |
|
|
کسب‌وکارهای محلی |
وجود طرح‌های مشوق کسب‌وکارهای محلی به‌منظور بازبودن و ارائة سرویس همزمان با تأمین نیازهای ساکنان محلی |
|
|
وضعیت سنجش گذران اوقات فراغت |
الف- زمین‌های تفریحی رده محله (محل بازی کودکان)؛ ب- زمین‌های تفریحی رده ناحیه (سینما، باشگاه تفریحات سالم)؛ پ- زمین‌های تفریحی منطقه (سینما، مجموعة تفریحی کودکان)؛ ت- زمین‌های تفریحی فرامنطقه (تله‌کابین)؛ ث- زمین‌های تفریحی شهری (راستة تفریحی کوهستانی)؛ (ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمان طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان، 1390). |
|
|
بافت شهری |
حفاظت و نگهداری از سایت‌های فرهنگی |
وجود طرح‌هایی برای گسترش، ترویج، مرمت و حفاظت، نگهداری و بهبود مناطق تاریخی، ساختمان‌ها و آثار دستی مهم فرهنگی و محلی |
|
ایمنی و امنیت |
وجود سیاست‌هایی برای محافظت از اموال و نیز اطمینان از ایمنی و امنیت جامعه وضعیت امنیت در فضاهای همگانی مناطق (slow food, 2016) |
|
|
سنجش میزان کنترل و نظارت همگانی مردم |
1- بر کمتر از 20درصد فضاهای منطقه کنترل و نظارت همگانی وجود دارد؛ وجود بیش از 5 نقطة خطرآفرین و فضاهای بی‌دفاع نظیر نقاط عمیق و کور، قطعات خالی، فضاهای متروکه، گمشده و غیرقابل دفاع در منطقه. 2- بر بین 40-20درصد فضاهای منطقه کنترل و نظارت همگانی وجود دارد؛ وجود بین 5-4 نقطة خطرآفرین نظیر نقاط عمیق و کور، قطعات خالی، فضاهای متروکه، گمشده و غیرقابل دفاع در منطقه. 3- بر بین 60-40درصد فضاهای منطقه کنترل و نظارت همگانی وجود دارد؛ وجود بین4-3 نقطة خطرآفرین نظیر نقاط عمیق و کور، قطعات خالی، فضاهای متروکه، گمشده و غیرقابل دفاع در منطقه. 4- بر بین 80-60درصد فضاهای منطقه کنترل و نظارت همگانی وجود دارد؛ وجود بین 3-2 نقطة خطرآفرین نظیر نقاط عمیق و کور، قطعات خالی، فضاهای متروکه، گمشده و غیرقابل دفاع در منطقه. 5- بر بیش از 80درصد فضاهای سایت کنترل و نظارت همگانی وجود دارد؛ وجود کمتر از 2 نقطة خطرآفرین نظیر نقاط عمیق و کور، قطعات خالی، فضاهای متروکه، گمشده و غیرقابل دفاع در منطقه. |
|
|
وسایل بازیافت‌شدنی |
ارائة طرح تشویق استفاده از ظروف سفالینه با امکان بازیافت یا استفادة دوباره در مؤسسات محلی |
|
|
کاشت گیاهان |
ارائة طرح مشوق کاشت محیطی و افزایش گیاهان در باغ‌های عمومی و خصوصی سنجش میزان آسایش اقلیمی و وجود پوشش گیاهی (بحرینی، 1390)؛ (Miele, 2008)؛ (slow food, 2016) 1- بیش از 80درصد بدون پوشش گیاهی مناسب و کافی برای تلطیف هوا و ایجاد سایه و درامان‌بودن از عوامل طبیعی است. 2- حدود 80-60درصد بدون پوشش گیاهی مناسب و کافی برای تلطیف هوا و ایجاد سایه و درامان‌بودن از عوامل طبیعی است. 3- حدود 60-40درصد بدون پوشش گیاهی مناسب و کافی برای تلطیف هوا و ایجاد سایه و درامان‌بودن از عوامل طبیعی است. 4- حدود 40-20درصد بدون پوشش گیاهی مناسب و کافی برای تلطیف هوا و ایجاد سایه و درامان‌بودن از عوامل طبیعی است. 5- کمتر از 20درصد بدون پوشش گیاهی مناسب و کافی برای تلطیف هوا و ایجاد سایه و درامان‌بودن از عوامل طبیعی است. |
|
|
درصد جعبه‌های گل (Flower Box) در ورودی ساختمان‌های اداری (slow food, 2016) |
||
|
وب‌سایت شهرداری‌ها |
ارائه و ارتقای وب‌سایت‌های تعاملی که در آن مردم با مدیران شهری ارتباط برقرار می‌کنند. |
|
|
معماری سازگاری با محیط و معماری ایرانی– اسلامی |
درصد ساختمان‌هایی که از تزئینات ایرانی – اسلامی بهره برده‌اند (پیرنیا، 1384)؛ (slow food, 2016) |
|
|
مردم‌پسندی مراکز تاریخی |
تولید نقشة شهر، ارزیابی مناطق حفاظت‌شده، بیانیة طراحی شهری یا مشابهی برای ارتقای تشویق مراکز تاریخی به‌منظور مردم‌پسندکردن آنها |
|
|
تولیدات و محصولات محلی |
ثبت محصولات محلی |
حفاظت و نگهداری از ثبت به‌روز محصولات تولیدشدة محلی و تولیدکنندگان در مناطق طبیعی داخلی شهر |
|
جشنواره‌های فرهنگی و هنری |
وجود سازمان رویدادها، جشن‌ها و جشنواره‌ها و آموزش برای افزایش آگاهی عمومی و قدردانی از فرهنگ، هنر، سنن و مهارت‌های محلی تعداد روزهای سال که در فضاهای عمومی شهر مراسم برگزار می‌شود/ مطالعات اسنادی (slow food, 2016) 1- کمتر از 20درصد روزهای مناسبتی سال در این فضاها مراسم برگزار می‌شود. 2- 40-20درصد روزهای مناسبتی سال در این فضاها مراسم برگزار می‌شود. 3- 60-40درصد روزهای مناسبتی سال در این فضاها مراسم برگزار می‌شود. 4- 80-60درصد روزهای مناسبتی سال در این فضاها مراسم برگزار می‌شود. 5- بیش از 80درصد روزهای مناسبتی سال در این فضاها مراسم برگزار می‌شود. |
|
|
کشاورزی ارگانیک |
وجود سیاست‌های تشویقی و ارائة فضا برای کشاورزان و بازارهای ارگانیک |
|
|
آگاهی‌رسانی مواد غذایی |
وجود سیاست‌هایی برای اطلاع‌رسانی به شهروندان با موضوع تغذیة سالم و جلوگیری از گسترش فست‌فودها |
|
|
کشاورزی ارگانیک و سنتی |
وجود برنامه‌های آموزشی برای تشویق و حمایت از کشاورزی ارگانیک، سنتی و پایدار |
|
|
حمایت از مواد غذایی محلی |
وجود سیاست‌های حفظ مواد غذایی منحصربه‌فرد محلی و حمایت از آنها |
|
|
گواهینامة عرضة تولیدات و محصولات |
وجود سیاست‌های تشویقی برای کشاورزی ارگانیک و صدور گواهینامة مستقل کیفیت تولید و عرضة محصولات |
|
|
طرح‌های آگاهی‌رسانی غذای سنتی |
ارائة طرح ابتکاری ایجاد آگاهی از مواد غذایی سنتی |
|
|
حمایت از محصولات سنتی |
وجود سیاست‌های محافظت و حمایت از کالاها و محصولاتی که نشان‌دهندة سنن محلی است. |
|
|
مهمانداری و جامعه |
برگزاری جشن‌های غذای محلی |
برگزاری جشن‌های غذای محلی و داشتن تعهد به‌منظور برگزاری جشن‌های غذای آهستة محله |
|
سنجش میزان دلبستگی به مکان و همسایگان |
طول مدت سکونت (Pink, 2008) 1- حدود 5 سال و کمتر / دلبستگی به مکان کم 2- بین 10-5 سال / دلبستگی به مکان نسبتاً کم 3- بین 15-10 سال / دلبستگی به مکان متوسط 4- بین 20-15 سال / دلبستگی به مکان نسبتاً زیاد |
|
|
تابلوهای چندزبانه |
وجود تابلو چندزبانة اعلانات و اطلاعات برای بازدیدکنندگان |
|
|
آموزش پرسنل |
ارائة آموزش خدمات‌رسانی به مشتریان برای تمام کسانی که به بازدیدکنندگان خدمات ارائه می‌کنند. |
|
|
مسیرهای گردشگری |
وجود طرح‌های توسعه و نگهداری مسیرهای گردشگری شاخص با تفسیر و اطلاعات |
|
|
راهنمای شهر آرام |
تولید راهنماهای چاپ‌شده دربارة «آرام‌شهر» در شهر |
|
|
رویدادهای اجتماعی |
ارتقای مقطع گسترده‌ای از رویدادهای اجتماعی، باشگاه‌های ورزشی و فرصت‌های داوطلبانه برای تمام جامعه |
|
|
پارکینگ |
وجود پارک خودرو مدیریت‌شده در مناطقی که دسترسی آسان به مرکز شهر ارائه می‌کنند. |
|
|
زندگی اجتماعی |
توسعة برنامه‌های ویژة محلی برای تشویق مردم محلی به لذت‌بردن از امکانات محلی و مشارکت کامل در زندگی اجتماعی |
|
|
ابتکارات محلی |
توسعة ابتکارات محلی برای پیوند به اهداف و اصول «آرام‌شهر» |
|
|
آگاهی‌رسانی آرام‌شهر |
کتابچة راهنمای سازمان‌های محلی |
نگهداری کتابچة راهنمای سازمان‌های محلی برای کمک به اهداف و مقاصد «آرام‌شهر» |
|
لوگوی آرام‌شهر |
نمایش لوگوی «آرام‌شهر» در اماکن عمومی و اسناد رسمی |
|
|
اهداف جنبش و ساکنان |
بستر برگزاری نمایش‌ها و نمایشگاه‌های هنری و محلی در سطح منطقه (slow food, 2016) |
|
|
وب‌سایت آرام‌شهر |
راه‌اندازی وب‌سایتی که نشان می‌دهد چگونه تم «آرام‌شهر» در شهر اعمال می‌شود. |
|
|
زندگی سالم |
توسعة زندگی خانوادگی و زندگی سالم برای تمام گروه‌های سنی |
|
|
عضویت آرام‌شهر |
ارائة سیستم‌های امنیتی و اختصاص بودجه به‌منظور افزایش رتبة شهر در قبال اهداف عضویت «آرام‌شهر» |
|
|
پوشش رسانه‌ای |
تطبیق پوشش رسانه‌ای مربوط به «آرام‌شهر» در شهر |
|
|
عملکرد شهر |
ارائة طرحی شامل کسب‌وکارهای محلی، سازمان‌ها و نظرات اولیه در ترویج «آرام‌شهر» و بهبود عملکرد شهر در قبال اهداف عضویت «آرام‌شهر» |
|
|
استفاده از محصولات و خدمات محلی |
وجود سیاست‌های تشویق مدارس، بیمارستان‌ها، امکانات جامعه و کسب‌وکارهای محلی به استفاده از محصولات و خدمات محلی |
منبع: شاخص‌سازی نگارنده براساس منشور شهر آرام و بومی‌سازی برای شهر اصفهان با تلفیق پرسش‌نامه (علی‌نژاد و همکاران، 1395)
روش‌شناسی پژوهش
نوع پژوهش حاضر کاربردی و روش مطالعه در آن اسنادی، تحلیلی، پیمایشی و نوع استخراج از داده‌ها، استقرایی است. ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش استفاده از منابع آماری، پرسش‌نامه‌ای، کتابخانه‌ای و ... است. این پژوهش برمبنای شاخص‌سازی شهر آرام است که با تلفیق شاخص‌های عینی و ذهنی از منابع مختلف، نخست فرایند تدوین و بومی‌سازی شاخص‌ها انجام گرفته و سپس با بهره‌گیری از آمارنامه‌های موجود (داده‌های ثانویه) و پرسش‌نامة استاندارد بین‌المللی (برای استخراج داده‌های اولیه) با استفاده از حدود 50 شاخص جهانی تحلیل‌های مدنظر انجام شده است. پرسش‌نامة یادشده به تعداد 120 عدد بین نخبگان و کارشناسان مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان توزیع شد. در تکمیل پرسش‌نامه‌ها از نظرات شهرداران، معاونان شهرسازی، عمران، خدمات شهری و فرهنگی شهرداری‌های مناطق و شهروندان آگاه در قالب سمن‌ها و اعضای سازمان‌های غیردولتی فعال و اعضای هیئت امنای اماکن فرهنگی‌مذهبی و ... استفاده شد که تسلط خوبی بر وضعیت مناطق داشتند. این پرسش‌نامه به زبان فارسی ترجمه و براساس شرایط شهر اصفهان برای نخستین‌بار در کشور بومی‌سازی شد. درنهایت شاخص‌های استخراج‌شده رتبه‌بندی و وضعیت مناطق پانزده‌گانه شهر اصفهان در پیوستن به شبکة شهرهای جهانی آرام بررسی و تجزیه و تحلیل شد.
محدودة پژوهش
سابقة درخشان اصفهان و گذشتة پرافتخار آن ازنظر فرهنگی و هنری آن‌چنان متنوع و غنی است که از دیرباز مسافران و سیاحان بسیاری شوق دیدار آن را داشته‌اند. اصفهان که به تعبیر استاد هنرفر «شهر افسانه‌ای» است، همچون نگینی درخشان به‌مثابة موزه‌شهر زیبایی بر انگشتری ایران می‌درخشد. این شهر زیبا متعلق به شهروندان اصفهانی نیست؛ گوهری است گرانبها که به تمام جهان تعلق دارد. آثار ارزشمند تاریخی به شهر اصفهان خصیصه ویژه‌ای بخشیده است و این شهر را از سایر شهرهای ایران متمایز می‌کند. آنچه به هویت شهر اصفهان نیز موقعیت ممتازی می‌بخشد، آثار تاریخی متعددی است که از دوره‌های مختلف به یادگار مانده و شهر را بین شهرهای خاورمیانه و حتی جهان کم‌نظیر کرده است. درواقع این شهر به دلیل داشتن مناره‌ها، مساجد و ابنیة تاریخی حالتی معنوی و جاذبه‌های گردشگری بسیاری دارد (شفقی، 1381: 35).
شهر اصفهان با طول جغرافیایی ۵۱ درجه و 38 دقیقة شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۳۸ دقیقة شمالی پس از تهران و مشهد، سومین شهر پرجمعیت ایران است. شهر تاریخی اصفهان، مرکز استان اصفهان است که در شمال غرب شهرستان اصفهان قرار گرفته است. این شهر به دلیل موقعیت جغرافیایی بسیار مناسب یعنی واقع‌شدن در قلب فلات ایران، پیوسته توجه سلاطین و مدیران مملکتی را جلب کرده است.
اصفهان از سطح دریا حدود ۱۵۸۰ متر ارتفاع دارد و در شرق سلسله‌جبال زاگرس واقع شده است. این شهر در چهارراه شمالی - جنوبی و شرقی - غربی کشور قرار دارد و طی تاریخ، محل رفت‌وآمد و برخورد اقوام و فرهنگ‌های مختلف بوده است (اطلس کلان‌شهر اصفهان، 1394: 33). شهر اصفهان براساس آخرین تقسیم‌بندی به 15 منطقة شهری تقسیم شده است که در این مقاله مطالعه شده‌اند. داده‌های آماری این پژوهش براساس آخرین آمارنامة شهرداری اصفهان در سال 1394 و داده‌های حاصل از پرسش‌نامة تکمیل‌شده در سال 1396 است.
تجزیه‌و تحلیل یافته‌های پژوهش
داده‌های جمعیت‌شناختی پژوهش
از مجموع پاسخ‌دهندگان به 120 پرسش‌نامة توزیع‌شده بین کارشناسان مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان، 42.8درصد زن و64.2درصد مرد بوده‌اند. از این تعداد 37 نفر در ردة سنی 25 تا 34 سال، 58 نفر در ردة سنی 35 تا 44 سال، 10 نفر در ردة سنی 45 تا 54 سال و 15 نفر در ردة سنی 55 سال به بالا بوده‌اند. میزان تحصیلات 67 نفر از پاسخگویان لیسانس، 49 نفر فوق لیسانس و 3 نفر دکتری بوده است؛ همچنین کمترین میزان سابقة کار کارشناسان 2 و حداکثر 30 سال بوده است. میانگین سابقة کار پاسخگویان 13.48 سال است. اطلاعات مربوط به تجزیه و تحلیل داده‌های جمعیت‌شناختی در جدول (3) آمده است.
جدول- 3: اطلاعات جمعیت‌شناختی پژوهش
|
متغیر |
فراوانی |
درصد فراوانی |
متغیر |
فراوانی |
درصد فراوانی |
||
|
سن |
25- 34 سال |
37 |
30.8 |
جنسیت |
زن |
52 |
42.8 |
|
35 – 44 سال |
58 |
48.3 |
مرد |
68 |
57.2 |
||
|
45 – 54 سال |
10 |
8.3 |
تحصیلات |
لیسانس |
67 |
56 |
|
|
بیش از 55 |
15 |
12.5 |
فوق لیسانس |
49 |
40.5 |
||
|
سابقة کار |
کمترین |
2 سال |
|||||
|
بیشترین |
28 سال |
دکتری |
4 |
2.5 |
|||
تحلیل شاخص‌های شهر آرام در مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان
نتایج کلی حاصل از تحلیل شاخص‌های شهر آرام در مدل چند معیارة تاپسیس در مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان نشان داد مناطق 3، 5 و 10 بالاترین رتبه را ازنظر شاخص‌های شهر آرام دارند. در درجة دوم مناطق 6، 1 و 15 قرار دارند. بدترین وضعیت ازنظر شاخص‌های مطالعه‌شده مربوط به مناطق 8، 13 و 9 است که کمترین امتیازات را در این رتبه‌بندی کسب کرده‌اند ( نمودار 1).
جدول- 4: تحلیل زیرشاخص‌های شهر آرام در مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان
|
منطقة 15 |
منطقة 14 |
منطقة 13 |
منطقة 12 |
منطقة 11 |
منطقة 10 |
منطقة 9 |
منطقة 8 |
منطقة 7 |
منطقة 6 |
منطقة 5 |
منطقة 4 |
منطقة 3 |
منطقة 2 |
منطقة 1 |
زیرشاخص‌های شهر آرام |
|
2.28 |
2.09 |
2.09 |
2.08 |
1.92 |
2.32 |
2.12 |
2.28 |
2.27 |
2.05 |
2.27 |
2.13 |
2.11 |
2.34 |
2.05 |
میانگین شاخص‌های زیرساختی |
|
2.71 |
2.47 |
2.81 |
2.68 |
2.7 |
2.72 |
2.71 |
2.82 |
2.68 |
2.83 |
3.29 |
3.31 |
3.48 |
3.37 |
3.37 |
میانگین شاخص‌های زیست‌محیطی |
|
2.44 |
2.38 |
2.38 |
2.39 |
2.21 |
2.37 |
2.32 |
2.25 |
2.38 |
2.88 |
2.5 |
2.45 |
2.5 |
2.56 |
2.81 |
میانگین شاخص‌های بافت شهری |
|
2.99 |
3.09 |
3.14 |
3.12 |
3.15 |
3.12 |
2.95 |
3.05 |
3.1 |
3.12 |
3.04 |
3.1 |
3.13 |
3.18 |
2.95 |
میانگین شاخص‌های تولید و محصولات داخلی |
|
3.5 |
3.6 |
3.2 |
3.8 |
3.9 |
3.8 |
3.5 |
3.2 |
3.6 |
3.7 |
3.6 |
3.3 |
3.8 |
3.1 |
3.3 |
میانگین شاخص‌های مهمانداری و جامعة مرتبط با شهر آرام |
|
3.68 |
3.8 |
3.1 |
2.9 |
2.97 |
3.8 |
2.89 |
3.2 |
3.1 |
3.5 |
3.9 |
2.9 |
3.6 |
2.9 |
3.1 |
میانگین شاخص‌های اطلاع‌رسانی شهر آرام |
|
2.93 |
2.90 |
2.78 |
2.82 |
2.80 |
3.02 |
2.74 |
2.8 |
2.85 |
3.01 |
3.10 |
2.86 |
3.10 |
2.90 |
2.93 |
میانگین کل هر منطقه |
منبع: تحلیل و شاخص‌سازی نگارنده براساس نتایج حاصل از پرسش‌نامه و تحلیل‌های کیفی
نقشة- 1: وضعیت برخورداری مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان ازنظر شاخص‌های آهسته‌شهری
جدول (4) و نمودار (1) وضعیت زیرشاخص‌های شهر آرام را به تفکیک نشان می‌دهند:
نمودار- 1: وضعیت زیرشاخص‌های شهر آرام در مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان
نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها
امروزه شهرها با مشکلات متفاوتی مواجه هستند که بسیاری از این مشکلات ناشی از مدرن‌شدن دنیای ما و پیامدهای جبران‌ناپذیر آن است. سرعت، یکی از نتایج عصر تکنولوژی است. ارتباط با فناوری‌های دیجیتال با سرعت زیاد مزایایی دارد؛ ولی معایب جالب توجهی نیز دارد که کاهش کیفیت کلی زندگی، منع و بازداشتن از روابط شخصی و عمومی و تشدید صدمه به مردم و اکوسیستم از آن جمله است. از طرفی فضاهای عمومی شهری بدون هیچ‌گونه بار فرهنگی و اجتماعی به حیات خود ادامه می‌دهند که این امر موجب تشدید بحران هویت و کاهش سرزندگی در آنها شده است.
امروزه تأمین امنیت زیستی و نشاط شهروندان به یکی از دغدغه‌های اصلی نظام‌های مدیریت شهری به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته تبدیل شده است. جنبش‌های متعددی ازجمله شهر هوشمند، شهر خلاق، شهر الکترونیک و ... برای پاسخگویی به مسائل شهری مطرح شده‌اند که جدیدترین و موفق‌ترین آنها، جنبش آرام‌شهرها بوده است. ازسرگرفتن توجه به کیفیت، ماهیت و اصالت با درنظرگرفتن ارزش‌ها و هنجارهای مسئولیت اجتماعی از راه درگیرکردن افراد از پایین به بالا به‌جای از بالا به پایین، مفهوم اصلی همة این جنبش‌هاست. دستورکار‌های آرام‌شهر و تغذیة آهسته برای گسترش پایداری و حفظ و نگهداری ارتباط اجتماعی است. جنبش تغذیة آهسته به دنبال افزایش تفاوت و تنوع محلی، ارتقای ارتباط اجتماعی، تقویت حس مکان و مهمان‌نوازی است.
شهرهای آهسته نیز شبکه‌ای جهانی از شهرهای کوچک و بزرگ‌اند که مدیران آنها ترجیح می‌دهند ساختمان‌های قدیمی را ترمیم و به‌جای توسعة تفریحگاه‌ها در مکان‌های ویژه، پیاده‌روهای طبیعی بیشتری ایجاد کنند و کیفیت زندگی شهروندان خود را بهبود بخشند.
نتایج این پژوهش در کلان‌شهر اصفهان نشان داد متأسفانه شهر اصفهان عنصر سرعت و شتاب شهری را بر عنصر پایداری اجتماعی و فرهنگی ترجیح داده است و بیشتر مناطق پانزده‌گانة اصفهان وضعیت زیر حد متوسط را ازنظر شاخص‌های شهر آرام تجربه می‌کنند؛ بنابراین باید مسئولان و مدیران شهری بازنگری اساسی در راهکارها و سیاست‌های خود داشته باشند و با آموزش و اطلاع‌رسانی در راستای ترویج فرهنگ آرامشهری به جای شتاب شهری در شهر بکوشند.
نتایج نشان می‌دهد:
- ازنظر شاخص‌های زیست‌محیطی شهر آرام مناطق 3، 2 و 1 به ترتیب بهترین وضعیت را دارند که به نظر می‌رسد تجمع آثار تاریخی، فرهنگی و مذهبی در مناطق 1 و 3 به‌منزلة بافت‌های مرکزی شهر به همراه عبور مادی‌های زیبا و همچنین وجود پیاده‌راههای سرسبز موجب ارتقای این شاخص شده است.
- ازنظر شاخص‌های زیرساختی شهر آرام، مناطق 10، 2 و 8 به ترتیب بهترین وضعیت را دارند.
- ازنظر شاخص‌های بافت شهری مناطق 6، 2 و 1 به ترتیب بهترین وضعیت را دارند.
- ازنظر شاخص‌های تولید محصولات داخلی مناطق 2، 11 و 3 به ترتیب بهترین وضعیت را دارند که داشتن بافت کشاورزی و تولید محصولات داخلی و ارگانیک در مناطق 2 و 11 به همراه سایر شاخص‌های آرامشهری، مهم‌ترین دلیل این ویژگی است.
- ازنظر شاخص‌های مهمانداری و جامعه مناطق 11، 3 و 6 به ترتیب بهترین وضعیت را دارند. تعدد مکان‌های تفریحی، اقامتگاهی و استراحتگاهی در این مناطق در ارتقای این شاخص نقش عمده‌ای داشته است.
- ازنظر شاخص‌های اطلاع‌رسانی در سطح شهر مناطق 5، 14 و 10 به ترتیب بهترین وضعیت را دارند.
)
