نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی روستایی دانشگاه اصفهان
2 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامهریزی روستایی دانشگاه اصفهان
چکیده
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
---=
کلیدواژهها [English]
مقدمه و طرح مسأله
در آغاز هزاره سوم میلادی، انقلاب شگرفی در عرصه تکنولوژیک که حول محور فناوریهای ارتباطات و اطلاعات (ICT)[1] متمرکزاست، با سرعتی شتابان، حیرت انگیز و فراگیر، در حال شکل دهی مجدد به ساختارها و بنیانهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی وسیاسی جوامع در سطوح بینالمللی، ملی و محلی است. این انقلاب بشررا به وادی تازهای که همان عصراطلاعات است رهنمون ساخته و چشمانداز زندگی انسان چه در محیطهای شهری و چه در محیطهای روستایی در عرصههای گوناگون را متحول میسازد (هدایتی مقدم؛ 1387: ط). یکی از مظاهر تکنولوژی، فناوری اطلاعات و ارتباطات است. فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش کلیدی در توسعه و رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه جهان بازی میکند. امروزه تصمیم گیریهای رفتاری و رشد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی بر توانایی دسترسی، جمع آوری، تجزیه و تحلیل و استفاده از اطلاعات و دانش استوار است (دکا و مالایا، 2011: 210)
فناوری اطلاعات و ارتباطات در واقع فناوری غالب در هزاره جدید است. این فناوری، با افزایش فرایند مبادله اطلاعات و کاهش هزینهها به عنوان وسیلهای در جهت افزایش بهره وری، کارایی، رقابت انگیزی و رشد در همه حیطههای فعالیت بشری مطرح است. مزایای بالقوه این فناوری تنها در صورتی دست یافتنی است که در بین تمام بخشهای مختلف جامعه گسترش یابد (عنابستانی و وزیری، 1390: 188). در پدیده انتقال فناوری، به ناگزیر تفاوتهای بسیاری میان جوامع شهری و روستایی وجود دارد. نوع فناوری و تناسب آن با شرایط محلی، نوع، نحوه کاربریها، کارایی و بهره وری استفاده زمین، میزان یا درصد پذیرش و حضور آنها از عوامل تعیین کننده در این زمینه است. ICT نیز از این قاعده مستثنا نیست و نحوه پذیرش و حضور آنها در محیط روستایی تابع این عوامل است (خسروی، 1382: 123). توسعه روستایی به عنوان یک فرایند تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در محیط روستا، شامل بهبود بازدهی و افزایش اشتغال و درآمد روستاییان، تامین حداقل قابل قبول سطح تغذیه، مسکن، آموزش و پرورش و بهداشت است. اگرچه روستا و زندگی روستایی با فعالیتهای کشاورزی عجین شده و کشاورزی نقش اصلی را در فعالیتهای توسعه روستایی دارد، اما در سه دهه گذشته نقش فعالیتهای اشتغال زا موسوم به فعالیتهای خارج از مزرعه بهعنوان فرصتهای تکمیلی اشتغال تولید و افزایش درآمد خانوارهای روستایی مورد توجه سیاست گذاران و برنامه ریزان توسعه قرار گرفته است (فتحی و همکاران، 1389: 47). بیش از یک سوم از جمعیت ایران در روستاها زندگی میکنند، و این خود بر اهمیت توسعه و فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاربردهای آن میافزاید. در روستاهای هزاره سوم با ورود ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی، خدمات گوناگون و ارزندهای در اختیار روستاییان قرار میگیرد. در سالهای اخیر گسترش وسایل ارتباطی جهانی و سهولت دریافت پیام از این رسانهها در تمام مناطق و از جمله مناطق روستایی، تاثیرات فراوانی بر کیفیت زندگی روستایی گذاشته است (عنابستانی و همکاران، 1390: 188-189). دنیای پیچیده و پر تلاطم ارتباطات به هدف انتقال سطح وسیعی از اطلاعات در هر کیفیت و موضوع که باشد همواره برای بشر پر جاذبه و به خصوص در سه دهه اخیر به عنوان انقلابی در تولید دانش مطرح گردیده است. فناوری ارتباطات و اطلاعات با سرعتی شتابان، حیرت انگیز و فراگیر در حال شکل گیری مجدد به ساختارها و بنیانهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جوامع در سطوح بینالمللی، ملی و محلی است این انقلاب بشر را به وادی تازهای که همان عصر اطلاعات است رهنمون ساخته و چشم انداز زندگی انسان را چه در محیطهای شهری و چه در محیطهای روستایی در عرصههای گوناگون متحول میسازد به طوری که اقتصادهای سرتاسر جهان، به یکدیگر وابسته شده و در سیستمی که هندسه ی آن همواره در حال تغییر است، صور جدیدی از مناسبات میان عرصههای مختلف اقتصاد، دولت، تجارت، بانکداری، فضای جغرافیایی و... درحال ظهور و بروز است (صرامی و همکاران، 1389: 131-132). فناوری اطلاعات وارتباطات ازجمله مهمترین عواملی است که میتواند ازطریق اطلاع رسانی صحیح و به موقع به جامعه روستایی در ارتقای سطح آگاهی و آموزش آنها موثر بوده و زمینهها و زیرساختهای همه جانبه توسعه ترویج روستاها را فراهم نماید و در ترویج مکتب کوشا باشد (بدرقه، 1385: 348). پژوهش حاضر به بررسی نقش ICT روستایی بر توسعه روستایی در بخش انگوران پرداخته است، که نتایج نشان دهنده رضایتمندی مردم از خدمات ارایه شده در دفاتر ICT در نواحی روستایی این بخش دارد.
مروری بر مطالعات انجام شده
با آشکار شدن مزیتهای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق شهری و تاثیر آن در بهبود اقتصاد در شهرها، استفاده از آن در نقاط روستایی نیز مورد توجه قرار گرفت. بر این اساس کشورهای مختلف در توسعهICT حوزه فعالیت آنرا گسترش داده و به مناطق روستایی نیز تسری داده اند (عزیزی و همکاران، 1388: 48).
نوری(1382) در پژوهشی با عنوان فن آوری اطلاعات و ارتباطات و فقر روستایی نتایجی بدین شرح بدست آوردند :توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات هر چند اثرات مثبتی بر روستاها داشته اما در عین حال گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات بدون توجه خاص به روستاها میتواند اثرات مخربی نیز بر توسعه روستایی داشته باشد و باعث افزایش فقر روستاییان شود. در واقع تمایل ذاتی فناوری اطلاعات و ارتباطات به شهرگرایی و عدم توجه به مناطق روستایی، توجه به مناطق مستعد و پیشرفته، افزایش امکان مقایسه سطح رفاه و امکانات جوامع و در نتیجه افزایش احساس فقر بویژه در مناطق محروم روستایی، افزایش قدرت رقابت شرکتهای بزرگ صنعتی و تجاری به ضرر صنایع نوپا و کوچک روستایی و ... به تدریج باعث افزایش فاصله اطلاعاتی، گسترش مهاجرتهای روستا – شهری، فراموش شدن روستاها، از بین رفتن صنایع بومی، از دست دادن بازارهای محلی و ... شود.
رضایی (1385) نیز در مطالعهای با عنوان ICT ابزار توسعه پایدار روستایی اظهار میدارد که راه یابی شوراهای روستایی به استفاده از فناوری اظلاعات و ارتباطات باعث ایجاد زمینههای تازه اطلاعاتی در محیط روستا شده است، از سوی دیگر، دسترسی روستاییان به اطلاعات جدید و علمی در زمینههای مختلف، باعث توسعه روستا می گردد و در نهایت استفاده از ICT در روستا، پایداری روستا را به دنبال دارد.
ریاحی وفا و هدایتی(1385) نیز در مطالعهای با عنوان رتبه بندی و الویت دهی روستاهای استان تهران جهت تبدیل دفاتر پستی روستایی به دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات اظهار میدارند که با توجه به اهمیت فناوری اطلاعات و رشد و گسترش آن در مناطق میتوان دفاترICT روستایی را پایگاهی مناسب برای ارایه این خدمات و عاملی موثر برای رشد و ارتقای مناطق روستایی به شمار آورد. در دراز مدت نیز می توان این دفاتر را به پیشخوان دولت تبدیل کرد اما با توجه به محدودیتهای بودجه ای، مسأله انتخاب روستاها برای تاسیس دفاتر ICT روستاهای استان تهران به روش تاکسونومی عددی رتبه بندی شده اند و روستاهای دارای بالاترین امتیاز برای تاسیس دفاتر ICT روستایی معرفی شدند.
نوری و همکاران(1385)در بررسیای با عنوان امکان سنجی ایجاد مراکز فناوری اطلاعات در مناطق روستایی استان خراسان رضوی میزان آمادگی روستاهای این استان را برای ایجاد مراکز بررسی کرده اند و به این نتیجه رسیدهاند که عوامل طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی به ترتیب مهمترین عوامل موثر بر ایجاد مراکز فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی است.
عزیزی و همکاران (1388) نیز طی بررسی ای، فناوری اطلاعات و ارتباطات و تاثیر آن را بر اقتصاد روستایی ایران مورد مطالعه قرارداده اند و بدین نتیجه رسیدهاند که بکارگیری ICT باعث تحرک و پویایی اقتصاد روستایی و رسیدن به توسعه یافتگی شده است.
برقی و قنبری(1389)در پژوهشی با عنوان "تحلیلی بر نقش علم و فناوری اطلاعات در توسعه روستایی به این نتایج دست یافتند که در سطح روستایی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در گسترش تجارت الکترونیک، بهداشت الکترونیک، گذران اوقات فراغت، دولت الکترونیک و دادرسی الکترونیک موثر است. برای توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در سطح روستایی ضرورت دارد که زیرساختهای حقوقی، تجاری، فرهنگی، امنیتی، فنی و ارتباطی ایجاد شود.
عنابستانی و وزیری نیز (1390) به تحلیل آثار اجتماعی، اقتصادی و کالبدی ICT در توسعه نواحی روستایی شهرستان گرگان پرداختهاند و به این نتیجه رسیدهاند که با ورود فناوری اطلاعات به روستاها در شهرستان گرگان، روشهای سنتی کاربر و کارآمد کشاورزی و دامپروری جای خود را به شیوههای مدرن و موثر داده و این موضوع باعث افزایش منابع درآمدی روستاییان شده است، همچنین گسترش در این مناطق، مرزهای متعارف دسترسی به امکانات و اطلاعات را از میان بر میدارد و مناطق روستایی را مستقیم و آسان به جهان متصل میکنند.
نظریههای مختلفی که در باب توسعه روستایی وICT ارایه شده است:
درک تاثیرICT بر توسعه روستایی، حساسیتهای محلی و مسأله پایداری، نقطه کانونی موضوعی است که میشل گورشتاین آن را اجتماع انفورماتیک مینامد و در محتوای توسعه روستایی اشاره میکند که دسترسی بهICT میتواند مجموعهای از منابع و ابزارها را برای حیات اجتماعی و فردی فراهم سازد تا از این ابزارها و منابع برای رسیدن به اهدافشان استفاده کنند (ازکیا، 1387: 46). همچنین میتوان ازICT در بازیابی اجتماعات محلی و بومی بهره گرفت و تاثیر آنرا در ارتباط گیری مجدد میان ساکنان به نحو مطلوب در بازیابی اجتماعات تعبیر نمود، بازیابی مفهومی است که توسط اسکات لش مطرح شد و امروزه بسیاری از دولتها در تلاش هستند راهی برای پیوند و ارتباط جمعیتهای بومی و محلی خود با یکدیگر به منظور بهبود ارتباط از دست رفته پیدا کنند و بازسازی این امر به زیرساختارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان ابزار اصلی پیوند دهنده ارتباط نیازمند داست (اشتورن و سورنز، 2007). تافلر نیز معتقد است که حضور فناوریهای جدید در خانه و به دنبال کار در خانه چنانچه بخشهای قابل ملاحظهای از جمعیت را در برگیرد. میتواند برای جامعه محلی ثبات بیشتری به همراه آورد. این امر باعث میشود تا تحرک اجباری، فشار عصبی ناشی از آن و روابط گزار سطحی میان افراد کمتر شود و افراد مشارکت بیشتری در جامعه محلی پیدا کنند.
سوالها
1- از تاثیر ICT روستایی بر توسعه روستایی بخش انگوران چگونه است؟
2-میزان رضایت مردم از خدماتICT روستایی در بخش انگوران چه میزان است؟
روش پژوهش
دراین مقاله به بررسی نقش ICT روستایی در توسعه روستایی بخش انگوران پرداختهایم، که حضور این دفاتر نقشی تعیین کننده برای رفاه و جلوگیری از مهاجرت مردم روستایی دارد. . تحقیق حاضراز لحاظ هدف کاربردی واز نظر روش توصیفی – تحلیلی و نحوه جمع آوری دادهها میدانی است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه سرپرست خانواران روستایی بخش انگوران می باشند (1735=N خانوار). روش نمونه گیری در این تحقیق به صورت تصادفی وحجم جامعه نمونه از طریق فرمول کوکران 206 نفر محاسبه شده است. ابزار اصلی در این پژوهش پرسشنامه است که روایی گویهها توسط اعضای هیأت علمی دانشگاه مورد تأیید قرار گرفته است. منطقه مورد بررسی بخش انگوران شهرستان ماهنشان است، که دارای70 روستا که از بین آنها 10 روستایی که دارای دفاتر فعال ICT دربخش انگوران و بیش از 10 سال از شروع به فعالیت آنها میگذرد است. پایایی عوامل مورد سنجش در پرسشنامه ازآلفای کرونباخ ارزیابی و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS انجام شد. نتایج نشان داد که ضرایب آلفای کرونباخ ارزیابی شده برای بخشهای مختلف پرسشنامه، به طور کلی 768/0به دست آمد، که نشان دهنده قابلیت بالایی اعتماد و اطمینان ابزار مورد تحقیق است. برای تعیین درستی فرضیهها از آزمون T و برای تعیین درستی آزمون از درصد فراوانی، میانگین، آزمونF ( تحلیل واریانس) و انحراف معیار بکاربرده شده است. نتایج نشان دهنده تاثیر بسیار خوب این مراکز در مناطق روستایی بخش انگوران است.
جدول 1- جامعه آماری و نمونه پژوهش به تفکیک روستاهای مورد مطالعه
|
روستا |
خانوار |
جمعیت |
فراوانی نمونه |
درصد فراوانی |
|
ابراهیم آباد |
73 |
358 |
13 |
6 |
|
انگوران |
261 |
1068 |
45 |
22 |
|
اوغلبیک |
109 |
480 |
19 |
9 |
|
ایالو |
81 |
342 |
14 |
7 |
|
دوزکند |
162 |
725 |
28 |
14 |
|
سونتو |
98 |
465 |
17 |
8 |
|
قره ناس |
143 |
656 |
25 |
12 |
|
قلعه جوق سادات |
11 |
179 |
6 |
3 |
|
قواق سفلی |
119 |
537 |
21 |
10 |
|
میانج |
104 |
465 |
18 |
9 |
|
جمع |
1186 |
5275 |
206 |
100 |
ماخذ: یافتههای پژوهش، 1391.
معرفی منطقه مورد مطالعه
بخش انگوان واقع درجنوب غرب استان زنجان و یکی از بخشهای شهرستان ماهنشان است. این بخش در 36 درجه و 37 دقیقه شمالی و 47 درجه و 24 دقیقه شرقی واقع شده، و در ناحیهای کوهستانی قرار گرفته است. این بخش دارای دو دهستان شامل انگوران و قلعه جوق است، که این دو دهستان دارای هفتاد روستا و تنها یک شهر است. بخش انگوران شامل دهستان انگوران با47 روستا، 2101خانوار و جمعیت 9457 نفر است. دهستان قلعه جوق دارای 23 روستا، 1288 خانوار، و 595 نفر است. شهر دندی تنها شهر این بخش دارای 658 خانوار و 3017 نفر جمعیت است. که نشان دهنده درصد بالای جمعیت روستایی این بخش است. از 70 روستای منطقه مورد مطالعه 10روستا با 1186خانوار و 5275 نفرجمعیت که دارای دفاتر ICT انتخاب شده است. شغل بیشتر مردم کشاورزی است و اصولا اکثر روستاها از مراکز شهری دور هستند و این باعث بروز بسیاری از مشکلات و نارضایتیها برای مردم مناطق روستایی شده است و نمونه بارز این نارضایتیها در مهاجرتها از مناطق روستایی نمود پیدا میکند، که این عامل باعث خالی شدن روستاها میشود و این روند برنامههای توسعه روستایی را برهم میزند (بخشداری شهر دندی، 1391).
نقشه شماره 1- موقعیت روستاهای دارای ICT روستایی در بخش انگوران
استانداری استان زنجان، 1391.
مبانی نظری
درک تاثیرICT بر توسعه روستایی، حساسیتهای محلی و مسئله پایداری، نقطه کانونی موضوعی است که میشل گورشتاین آن را اجتماع انفورماتیک مینامد و در محتوای توسعه روستایی اشاره میکند که دسترسی به ICT میتواند مجموعهای از منابع و ابزارها را برای حیات اجتماعی و فردی فراهم سازد تا از این ابزارها و منابع برای رسیدن به اهدافشان استفاده کنند (ازکیا، 1387: 46). با آشکار شدن مزیتهای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق شهری و تاثیر آن در بهبود اقتصاد در شهرها، استفاده از آن در نقاط روستایی نیز مورد توجه قرار گرفت. بر این اساس کشورهای مختلف در توسعهICT حوزه فعالیت آنرا گسترش داده و به مناطق روستایی نیز تسری داده اند (عزیزی و همکاران، 1388: 48). در سطح جهان کشورهای متعددی در زمینه توسعه ICT به دستاوردهای عمدهای رسیدهاند که از جمله این کشورها میتوان به ایالات متحده آمریکا، نپال، هندوستان، کره جنوبی، مالزی و برخی دیگر اشاره کرد که از دهه 1990 به توسعه ICT در نواحی روستایی شان پرداختهاند (جلالی و همکاران، 1385: 203-206).
اولین مرکز فناوری اطلاعات دنیا در سپتامبر 1985 در یکی از روستاهای سوئد با جمعیتی بالغ بر 800 نفر راه اندازی شد. این روستا به شدت با افزایش مهاجرت جوانان روستایی مواجه بود که دولت با تشویق و ترغیب مردم به استفاده وسیع از فناوری اطلاعات به مقابله با آن پرداخت، پس از آن مراکز فناوری اطلاعات در سایر کشورهای دنیا به سرعت گسترش یافت به طوری که امروزه نمونههای آن را در سراسر جهان میتوان مشاهده نمود. این مراکز در شکلهای مختلف به وسیله دولتها، سازمانهای توسعه، سازمانهای غیرانتفاعی و کارآفرینان به منظور تغییر فرصتها و شرایط محلی دایر شدهاند. یکی از کشورهای فعال در این زمینه انگلستان است، این کشور دارای بیشترین تمرکز مراکز فناوری اطلاعات به شمار میرود. در بیشتر مراکز فناوری اطلاعات آمریکای شمالی نیز از راه دور فعالیت اصلی محسوب میشود. در اروپای شرقی به طور قابل ملاحظهای در مجارستان و به شکل محدودتری در استوانی بیش از 50 مرکز فناوری اطلاعات وجود دارد. در استرالیا نیز برنامه ایجاد مراکز فناوری اطلاعات با هدف کمک به روستاییان در بهره گیری از تسهیلات عمومی و دسترسی آسان آنها به فناوری اطلاعات و رایانه در امر آموزش، تحصیل و اشتغال در سال 1992 میلادی اجرا شد. در کشورهای جهان سوم، مرکز فناوری اطلاعات در مناطق روستایی بسیار گسترش یافته است، به عنوان مثال در مالزی روستاییان در قالب طرحهایی چون اتوبوس متحرک اینترنتی، قایق اینترنتی، مدارس هوشمند و مراکزی مانند روستای باریوی الکترونیکی به فناوری اطلاعات دسترسی دارند (نوری، 1385: 7-9).
در کشور اندونزی، وزارت فناوری و تحقیقات نسبت به تاسیس مراکز دسترسی عمومی یا تل سنترها در مناطق روستایی اقدام نموده است. در این مراکز اطلاعات ملی و شبکه دسترسی دادهها راه اندازی گردیده است.
در کشور هندوستان نیز برای توسعه ICT در مناطق روستایی اقدامات زیادی صورت گرفته است، توسعه خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی این کشور بیشتر در قالب ارایه خدمات دولتی بوده است، در سایر کشورهای جهان بخصوص قاره آفریقا (کشور کنیا و آفریقای جنوبی) نیز اقدامات زیادی برای استفاده از ICT در مناطق روستایی صورت گرفته است که نصب کیوسکهای الکترونیکی از مهمترین اقدامات دولت بوده است، همچنین توسعه شبکه تلفن ثابت و همراه و ارایه آموزشهای کاربردی نیز از دیگر اقدامات دولت در این کشورها بوده است (عزیزی، 1388: 5). دولت بنگلادش با توجه به جمعیت زیاد جامعه روستایی این کشور، ایجاد مراکز فناوری اطلاعات روستایی را در برنامه خود قرار داده است (صدیق، 1384: 12).
اولین مرکز فناوری اطلاعات در ایران در روستای شاهکوه (شهرستان گرگان) دایر گردید که در مرداد ماه 1379 با تلاش مجمع دانشگاهیان شاهکوه به شبکه جهانی اینترنت متصل شد. دومین مرکز، مرکز جامع کاربری اطلاعات روستای قرن آباد (20 کیلومتری شهر گرگان) است که در پنجم خردادماه 1383 افتتاح شد، این مرکز نیز بوسیله مجمع دانشگاهیان شاهکوه ایجاد شد (جلالی و همکاران، 1382: 88).
یافتههای پژوهش
گرچه سابقه استفاده از ICT در روستاهای ایران به یک دهه اخیر بر میگردد، اما در همین مدت توانسته در تامین نیازهای مردم روستایی موثر واقع شود و موجب دسترسی بهتر روستاییان شود که در صورت نبود دفاتر در روستاهای منطقه مورد مطالعه، 0. 05درصد مردم به شهر زنجان، 8/6 درصد به ماهنشان، 3/33 درصد به شهر دندی، 8/6 درصد هم به نزدیکترین مراکز ICT به روستاهاو6/52 درصد هم به همه موارد ذکرشده مراجعه میکنند.
جدول 2- میزان تاثیر دفاتر در رفاه و راحتی مردم
|
مولفهها |
خیلی کم و کم |
متوسط |
خیلی زیاد و زیاد |
|
تاثیر دفاترICT در کاهش هزینههای پستی واینترنتی |
3/8 |
6/26 |
1/65 |
|
تاثیر دفاترICT در صرفه جویی وقت وزمان مردم |
4/9 |
4/21 |
2/69 |
|
تاثیر دفاترICT در راحتی ورفاه مردم |
7/5 |
4/21 |
73 |
|
میزان رضایت مردم از میزان خدمات دهی دفاترICT |
4/10 |
8/20 |
8/68 |
ماخذ:یافتههای پژوهش، 1391.
بر اساس نتایج جدول (2)، بیشترین تاثیر دفاتر ICT با73 درصد بر رفاه و راحتی مردم روستایی، 2/69 درصد در صرفه جویی وقت و زمان مردم که نشان از تاثیر دفاتر در صرفهجویی زمان ونرفتن مردم برای انجام خدمات به شهر است. 8/68 بر رضایت مشتریان از میزان خدمات دهی دفاتر، 1/65نیز در کاهش هزینههای پستی واینترنتی دارد. این اعداد و ارقام نشان از نیاز مبرم منطقه به این دفاتر و خدمات ارایه شده از سوی آنها دارد.
جدول 3- خدمات ارایه شده از طریق دفاترICT
|
خدمات پست بانک |
خدمات پستی |
خدمات اینترنت |
خدمات کامپیوتری |
خدمات پست بانک، پستی، اینترنتی |
همه موارد |
|
6/39 |
1/15 |
2/4 |
6/2 |
1/28 |
4/10 |
|
(1)پرداخت قبوض |
(2)ثبت نام تلفن |
(3)صدورحوالجات بانکی |
(4)افتتاح انواع حسابهای بانکی |
(5)گرفتن تسهیلات وام |
1و4و5 |
|
5/24 |
1/3 |
6/3 |
8/6 |
3/57 |
2/4 |
ماخذ: یافتههای پژوهش، 1391.
جدول (3) نشان دهنده خدمات ارایه شده از سوی دفاتر که 3/57 درصد بر گرفتن تسهیلات وام از دفاتر و 4/39 نیز بر خدمات پست بانک رانشان میدهد و سایر خدمات با درصدهای کمتر در رتبههای بعدی قرار دارند. طبق این آمار باید به این خدمات ارایه شده از سوی این دفاتر اهمیت و بهای بیشتری داد، چون نشان از نیاز مردم روستایی به خدمات ارایه شده از سوی این دفاتر دارد.
جدول 4- :مقایسه میانگین نمره نقش دفاتر ICT بر توسعه روستایی با نمره ملاک.
|
گویه |
میانگین |
انحراف معیار |
t |
p |
|
توسعه روستایی |
59/3 |
551/ |
22/14 |
001/ |
ماخذ: یافتههای پژوهش، 1391.
طبق نتایج جدول(4)T مشاهده شده در سطح p≤0/05 معنی دار بوده، بنابراین نقش دفاتر ICT برتوسعه روستایی بیش از سطح متوسط است. با توجه به جدول (4) میانگین کل شاخصهای دفاتر بر توسعه روستایی59/3 که از وضعیت مطلوبتری نسبت به شاخصهای دیگر برخوردار است. که در بین مولفههای جدول(2) بیشترین تاثیر دفاتر در راحتی ورفاه مردم با 73 درصد بوده و کمترین آن با 1/65 در صد در کاهش هزینههای پستی و اینترنتی بوده است. همچنین براساس جدول(3) در بین خدمات ارایه شده توسط دفاتر بیشترین خدمات مربوط به گرفتن تسهیلات وام با 3/57 درصد بوده است.
جدول 5- نظر مردم روستا در مورد تاثیر دفاترICT بر رضایت مشتریان.
|
مولفهها |
خیلی کم و کم |
متوسط |
خیلی زیاد وزیاد |
|
میزان دسترسی مردم روستا به خدمات پستی |
4/10 |
7/30 |
8/58 |
|
نوع برخورد مسئولین با مردم روستا |
4/10 |
1/15 |
5/74 |
|
میزان امکانات و تجهیزات فعلی دفاتر با توجه به وظایف دفتر و تغییر نیاز و درخواست مردم |
6/15 |
5/37 |
9/46 |
|
نظر مردم نسبت به میزان خدمات دهی دفاتر ict |
4/8 |
1/15 |
1/76 |
ماخذ: یافتههای پژوهش، 1391.
براساس جدول(5)یافتهها نشان میدهندکه 1/76 مردم نسبت به میزان خدمات دهی دفاترICT، 5/74به نوع برخورد مسؤولان با مردم، 8/58به میزان دسترسی مردم روستا به خدمات پستی و9/46به میزان امکانات وتجهیزات دفاترفعلی با توجه به وظایف دفتر و نیاز مردم نظر دادهاند.
جدول 6- ارایه خدماتی که روستاییان نیاز دارند، ولی دفاتر ICTندارند و باید داشته باشند.
|
خودپرداز |
پست پیشتاز و سفارشی |
ارایه وامهای بلندمدت |
ثبت نام تلفن |
همه موارد |
|
8/21 |
7/4 |
8/18 |
2/5 |
5/39 |
ماخذ: یافتههای پژوهش، 1391.
جدول 7- مقایسه میانگین نمره نقش دفاترICT بر میزان رضایت مشتریان با نمره ملاک .
|
گویه |
میانگین |
انحراف معیار |
t |
p |
|
رضایت مشتری |
22/3 |
568/ |
50/5 |
001/ |
ماخذ: یافتههای پژوهش، 1391.
براساس نتایج جدول (7) Tمشاهده شده در سطح p≤o/o5 معنیدار بوده، بنابراین نقش دفاتر ICT بررضایت مشتریان بیش از سطح متوسط است. همان طور که مشاهده شده میانگین کل شاخصهای مربوط به رضایت مشتریان22/3 است که از وضعیت خوبی برخوردار است که براساس جدول (5)میزان رضایت مردم از خدمات دهی دفاتر ICT با 1/76 درصد بیشترین و کمترین با 9/46 در میزان امکانات و تجهیزات دفاتر با توجه به وظایف دفتر و تغییر نیازها و در خواست مردم و براساس جدول (6)، 5/39 به داشتن همه موارد بالا (خودپرداز، پست پیشتاز و سفارشی، ارایه وامهای بلندمدت وثبت نام تلفن) ارایه خدماتی که روستاییان نیاز دارند، ولی دفاتر ICT ندارند و باید داشته باشند. مردم نظر دادهاند. با توجه به نتایج به عمل آمده از گویهها وشاخصها، توسعه روستایی با59/3 دارای بالاترین میانگین رتبهای و رضایت مشتریان با میانگین 22/3 دارای کمترین میانگین رتبهای است که نشان دهنده بالا بودن میانگین رتبهای توسعه روستایی بر رضایت مردم است.
نمودار شماره 1- مقایسه بین رفاه و رضایت مردم از ICT روستایی در بین روستاهای دارایICT.
ماخذ: یافتههای پژوهش:1391.
نمودار(1)، مقایسهای بین تاثیر ICTدر میزان رفاه وراحتی مردم با رضایت مردم ازمیزان خدمات ارایه شده در روستاهای دفاتر ICTاست. با توجه به نمودار(1) بیشترین تاثیر ICT در رفاه و راحتی با بیشترین رضایت از خدمات ICT در روستای ابراهیم آباد و کمترین راحتی و رضایت از ICT روستایی در روستای میانج است. ولی بطور کلی مقبولیت خوبی از ICT روستایی در روستاهای این منطقه وجود دارد، که لزوم گسترش و ارایه خدمات بهتر از سوی این دفاتر را میرساند.
نمودار شمار(2):مقایسه بین خدمات ارایه شده ازسوی دفاترو خدمات مورد نیازمردم در روستاهای دارای دفاتر. ICT
ماخذ: یافتههای پژوهش:1391.
نمودار شماره(2) مقایسهای بین خدمات ارایه شده در دفاتر ICT با خدمات مورد نیاز مردم در این دفاتر را نشان میدهد. در بین روستاهای دارای دفتر ICT، در روستای ایالو خدمات ارایه شده مناسب، ولی همزمان باآن درخواست مردم هم برای ارایه خدمات جدید زیاد است. در بین سایر روستاها، روستاهای زیادی تقاضا برای ارایه خدمات جدید دارند و این نشان دهنده تاثیر و نیاز مردم روستاها به این دفاتر است.
نتیجه گیری
فناوری اطلاعات و ارتباطات به سرعت در همه ابعاد زندگی جوامع در حال گسترش و نفوذ است، این گسترش بحدی است که جوامع روستایی نیز از این نفود در امان نبودهاند و حتی در بعضی موارد هم پای جوامع شهری پیش رفتهاند، این در حالی است که جوامع روستایی برای توسعه و پیشرفت به این فناوری نیازمبرم دارند، ایجاد و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات کمک شایانی به مناطق روستایی برای رشد و توسعه خواهد کرد. فناوری اطلاعات و ارتباطات از جمله مهمترین عواملی است که میتواند از طریق اطلاع رسانی صحیح وبه موقع به جامعه روستایی در ارتقای سطح آگاهی وآموزش آنها موثر بوده وزمینهها و زیرساختهای همه جانبه توسعه روستاها را فراهم نماید. نتایج این پژوهش حاکی از میزان رضایت قابل قبول مردم از ICT روستایی درتوسعه بخش انگوران دارد. درزمینه تاثیر ICT درتوسعه روستایی بیشترین تاثیر در رفاه وراحتی مردم روستا و کمترین تاثیر را در ارایه خدمات پستی واینترنتی دارد. در زمینه تاثیر ICT در رضایت مشتریان بیشترین رضایت مردم نسبت به میزان خدمات دهی دفاتر وکمترین بر میزان امکانات و تجهیزات فعلی دفاتر با توجه به وظایف دفتر وتغییر نیازها ودرخواست مردم است. با این حال دفاتر تا حد زیادی توانستهاند پاسخگوی نیازهای مردم روستاها در ارایه خدمات باشند، ولی با این وجود نیازهای مردم فراتر از خدماتی است که این دفاتر ارایه میدهند و این نیازها نگرش بهتر وجدیتری را نسبت به این دفاتر میطلبد.
پیشنهادها
- ارایه خدماتی که روستاییان نیاز دارند و خواستار ارایه آن از سوی دفاتر ICT روستایی هستند ارایه اینگونه خدمات باعث جلب رضایت مردم روستا شده و مشارکت روستایی افزایش پیدا میکند.
- ارایه خدمات و کارکردهای نهادها و موسسات دولتی در محیطهای روستایی از طریق تاسیس دفتر خدمات مجازی در دفاتر ICT روستایی.
- قرار دادن مراکزی برای آموزش استفاده از رایانه و شبکههای اطلاع رسانی در روستاها و منظور نمودن واحدهای درسی در مدارس از سوی آموزش و پرورش.
- امکان برقراری ارتباط بین مدیران محلی روستایی و نهادها و مسئولان دولتی از طریق امکانات دفاتر ICT روستایی.
- ایجاد امکاناتی برای دسترسی به اطلاعات برای آگاهی از فرصتهای شغلی جدید در مناطق روستایی از طریق دفاتر ICT.
- ایجاد خدماتی برای آگاهی روستاییان از قیمت بازار و معرفی محصولات تولید شده از سوی روستاییان در بازارهای ملی ومنطقهای وحتی جهانی از طریق امکانات دفاترICT روستایی.
- آشنایی با طرحهای کالبدی روستایی از طریق امکانات دفاتر ICT روستایی برای تصویب و اجرای طرحهادی در روستاها.
- برای گسترش استفاده از فناوری اطلاعات در مناطق روستایی اقدام به معرفی پیشرفتها و دستاوردهای کشورهای توسعه یافته وحتی در حال توسعه برای تشویق مردم روستا ضروری است.
- آموزش توانها ومهارتهای شغلی جدید(ازجمله رایانه، زبانهای خارجه) و استفاده از نیروهای ماهر وخلاق در توسعه نیروی کار، از طریق امکانات دفاتر ICT روستایی.
)
