نویسندگان
1 برنامه‌ریزی شهری، گروه معماری، دانشکدة معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران
2 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Nowadays, with the rapid growth and going to smart cities, attention to man as the owner and possessor of urban spaces has become dimmed. Perhaps this acceleration and advancement is to meet the future human needs and help reduce his time waste, but unfortunately, it has not been paid enough attention to the most important human need, which is alacrity and vitality in urban spaces. Therefore, alacrity and vitality in urban spaces through the construction of pedestrians were investigated in this study, and Mellat Street in Shahr-e-Kord was selected as a case study. The statistical population included all employees and pedestrians of this street in 2012, with a sample of 171 people, using the Cochran formula. Research method was descriptive-analytic, and data were collected through documentary studies, field observations, questionnaire technique, and interviews. Data were analyzed by SPSS software, using statistical tests, Friedman, Chi-square, t-test and multivariate regression. Findings of this research show that people are interested in building pedestrians in urban spaces, and based on the results of the questionnaire, some of the priorities of a vibrant walkway, from the public's point of view, were: usage diversity, security and safety, Organizing and improving, morale and culture, pause space, and also urban furniture. According to research findings, suggestions have been made to increase the alacrity and vitality of the city, including: creating new usages such as restaurants, coffee shops, cinema… and improving walkways.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه و طرح مسئله
در گذشته، خیابان‌ها، میادین و به‌طور‌کلی فضاهای شهری، محلی برای حضور و گردهم‌آمدن مردم بودند. مردم با حضور در این فضاها، تعاملات و برخورد نزدیک‌تری با هم داشتند؛ اما دیری نگذشت که با ورود ماشین به این فضاها، خیابان‌ها به محلی برای عبور و گذر تبدیل شدند. با کم‌شدن تعاملات بین مردم و کم‌رنگ‌تر‌شدن حضورشان در فضاهای شهری، نشاط و سرزندگی در این فضاها به‌طور محسوسی کاهش یافت. در گذشته، پیاده‌مداری نقش مهمی در شهرهای ما ایفا می‌کرد؛ اما به‌تدریج به دست فراموشی سپرده شد و بزرگ‌ترین هدف در شهرها، ایجاد معابری برای عبور سواره شد (پاکزاد، 1385: 282).
در حال حاضر، خیابان ملت شهرکرد یکی از خیابان‌های اصلی شهر به شمار می‌رود و بازار قدیم شهر در این محدوده قرار دارد؛ اما از رونق گذشتة آن کاسته شده است و مردم، دیگر تمایلی به حضور در این خیابان ندارند. این خیابان با داشتن کاربری‌های تجاری، توانمندی لازم را برای ایجاد پیاده‌راه در خود دارد و این مسئله می‌تواند ارتقاء نشاط و سرزندگی را در خیابان ملت سبب شود. باتوجهبه اینکه پیاده‌راه‌ها بیشترین حد تعاملات اجتماعی را دارند، در فضاهای شهری بیشترین تأثیر را بر افراد می‌گذارند. سرزندگی و نشاط افراد از برقراری ارتباط آنها با فضاهای شهری ایجاد می‌شود و هرچه این فضاها جذب‌کنندة جمعیت باشند، تعاملات اجتماعی بین مردم، بیشتر می‌شود و این در روحیة مردم بسیار تأثیرگذار خواهد بود. زمانی، خیابان ملت محلی برای حضور مردم و فضایی برای ماندن بوده است. اکنون این خیابان به محلی برای عبور مردم تبدیل شده است (کریمی دهکردی، 1393: 3).
شاید دلیل اصلی کمتر‌جذب‌کردن عابران در این خیابان در بازة زمانی کنونی و کاهش سرزندگی در این فضا، کم‌بودن شاخص‌های کیفیت محیط در این محور است و این مسئله، نارضایتی مردم و کم‌رنگ‌شدن حضورشان را در این محور باعث شده است. به‌دلیل‌اینکه، این خیابان یکی از اصلی‌ترین خیابان‌های شهر است و بیشتر مسافران برای بازدید و خرید از این خیابان گذر می‌کنند، با تبدیل آن به پیاده‌راه، می‌تواند یکی از مکان‌های جذاب و سرزنده برای جذب مسافران در شهر نیز باشد (همان:3).
به‌دلیل ناچیزبودن هزینة ایجاد شبکة پیاده‌راه خیابان ملت در مقایسه با سایر وسایل نقلیه، امکان‌سنجی ایجاد پیاده‌راه در این خیابان اهمیت فراوانی دارد و پیاده‌راه از نظر وقت، انعطاف‌پذیر است و خودتنظیمی دارد. با مهیا‌شدن شرایط ایجاد پیاده‌راه در این محور، شاهد توزیع عادلانة دسترسی به امکانات شهری برای همگان و افزایش امنیت و ایجاد زمینة توجه به سابقة تاریخی محور خواهیم بود؛ درنتیجه، ارتقاء نشاط و سرزندگی بین شهروندان نیز ایجاد می‌شود. پیاده‌راه به فضاهای شهری، سرزندگی و نشاط می‌بخشد (کریمی دهکردی، 1393: 5). هدف از پژوهش حاضر، بررسی امکان ایجاد پیاده‌راه برای ارتقاء نشاط و سرزندگی در فضاهای شهری خیابان ملت شهرکرد و ارائة راهکارهایی برای ایجاد پیاده‌راه در این خیابان است.
پیشینة پژوهش
جامک لو، محمدحسن، (1389)، در پژوهش خود با عنوان «بررسی امکان‌سنجی ایجاد پیاده‌راه با رویکرد گردشگری با تأکید بر کاربری‌ها و عملکرد در مسیر دولت‌خانة صفوی - بازار قزوین»، این اهداف را دنبال کرده است: احیاء بخشی از هویت تاریخی شهر قزوین با امکان حضور شهروندان در هستة مرکزی شهر و باززنده‌کردن بخشی از خاطرات تاریخی شهر، افزایش تعاملات اجتماعی شهروندان و تماس‌های رودرروی آنها و توسعه فضاهای عمومی شهر قزوین. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند احداث پیاده‌راه، افزایش فروش مغازه‌ها، اولویت مقیاس انسانی در فضای شهری و امکان ایجاد تسهیلات گذراندن اوقات فراغت در مسیر پیاده‌راه؛ باززنده‌کردن خاطرات تاریخی شهر، اجرای برنامه‌های فرهنگی در پیاده‌راه و افزایش مرغوب‌بودن مسیر پیاده‌راه را به دنبال دارد. روش تحلیلی این پژوهش، روش تحلیل سلسله‌مراتبی AHP بوده است که داده‌ها پس از استخراج، با نرم‌افزار EXPERT CHOICE تحلیل می‌شوند (جامک لو، 1389: 1).
خستو (1388) در پژوهش خود با عنوان «بررسی عوامل موثر بر سرزندگی فضاهای شهری و طراحی یک فضای شهری سرزنده با تکیه بر مفهوم مرکز خرید پیاده (خیابان ستارخان، حدفاصل فلکة اول و دوم صادقیه)» بیان کرده است «این پژوهش در جهت شناسایی عوامل موثر بر سرزندگی فضاهای شهری و ایجاد یک فضای شهری سرزنده انجام شده است و تلاش بر این بوده است که باتوجهبه اهمیت فعالیت خرید و نقش پیاده‌روی در کیفیت زندگی شهروندان، در قالب مفهومی بهنام مرکز خرید پیاده، بتوان ارتباط موثری میان فعالیت خرید، ایمنی و سرزندگی یافت.» الگوی تحلیلی این پژوهش روش همبستگی بوده است و در بخش مشاهده (پیمایش) از دو روش مستقیم (نقشه‌برداری رفتاری) و غیرمستقیم (پرسش‌نامه) استفاده شده است (خستو، 1388: 1).
عظیمی مهرورز (1391) پژوهشی با عنوان بررسی نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده و ارزشمند شهر اردبیل با تکیه بر ایجاد پیاده‌راه‌های گردشگری «مسیر پیاده‌راه گردشگری: از شیخ صفی‌الدین تا بازار «اونچی میدان» و از داخل راستة بازار تا جمعه مسجد «کوچه علی» انجام داده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند بیشتر افراد تمایل دارند به قصد گردش و تفریح پیاده‌روی کنند؛ بنابراین گزینه‌هایی که به گردش و تفریح نیز مرتبط می‌شوند در مسیر پیادة خود مد نظر قرار داده است. هدف از این پژوهش ایجاد سرزندگی و رونق در بافتهای فرسوده و ارزشمند شهر اردبیل بوده است. در پژوهش خانم عظیمی، جمع‌آوری اطلاعات با پرسش‌نامه بوده است و تحلیل داده‌ها با نرم‌افزار SPSS انجام شده است (عظیمی مهرورز، 1391: 1).
سوالات پژوهش
1- آیا کیفیت محیط، در تبدیل‌شدن خیابان ملت به پیاده‌راه موثر است؟
2- آیا ویژگی‌های کیفیت محیط، بر سرزندگی و نشاط خیابان ملت تأثیرگذارند؟
3- آیا تفاوتی در نگرش مردم به عوامل موثر بر افزایش سرزندگی در خیابان ملت وجود دارد؟
روش پژوهش
روش پژوهش حاضر شامل روش توصیفی - تحلیلی، ارزیابی، مقایسة تطبیقی و پیمایشی است. همچنین ازآن‌جاکه نتایج پژوهش حاضر برای به‌کارگیری در برنامه‌ریزی‌ها و حل مسائل و مشکلات شهری می‌تواند استفاده شود، این پژوهش از نوع کاربردی است. برای جمع‌آوری اطلاعات از دو روش کتابخانه‌ای (اسنادی) و میدانی (پرسش‌نامه و مصاحبه) استفاده شده است. داده‌ها با برداشت میدانی (پرسش‌نامه و مصاحبه) از جامعة آماری بررسی‌شده، گردآوری و دسته‌بندی شده‌اند. روش استفاده‌شده برای تحلیل داده‌ها (اطلاعات به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه)، روش تحلیل SPSS است.
باتوجهبه وجود 2 جامعة آماری متفاوت در این پژوهش (کسانی که دائم در محورند و کسانی که به‌طور موقت از محور گذر می‌کنند) کوشش شد موضوع پژوهش از هردو دیدگاه بررسی شود. روش نمونه‌گیری، تصادفی ساده بود و برای هردو گروه عابران و شاغلان از این روش، با رابطة کوکران نمونه‌گیری شده است. تعداد حجم پرسش‌نامه با فرض نامعلوم‌بودن تعداد کل عابران جامعة آماری (N)، با رابطة ، 5/0= p,q، 1/ d =0 و z=1/96 و با ضریب اطمینان 95 درصد محاسبه شده که براین‌اساس 96 نمونه بوده است. تعداد نمونه برای پرسش‌نامة شاغلان با برداشت میدانی تعداد 560 مغازه یعنی، N=560،p,q=0/5 ، d=0/1 و با ضریب اطمینان 95 درصد با رابطة محاسبه شده که بر این اساس 82 نمونه بوده است. باتوجهبه محاسبات انجام شده، تعداد پرسش‌نامه‌های ویژة عابران، 96 و تعداد پرسش‌نامه‌های مربوط به شاغلان 82 عدد بوده است. مجموع پرسش‌نامه‌ها 178 است.
شکل- 1: فرایند پژوهش
معرفی شاخص‌ها
شاخص‌های استفاده‌شده در این پژوهش برای ایجاد پیاده‌راه، شاخص‌های کیفیت محیط شامل شاخص کالبدی، ادراک محیطی و کارکردی (فعالیت - اقتصاد) هستند.
شکل- 2: شاخص‌های کیفیت محیط، مأخذ: نگارنده
و شاخص‌های سرزندگی نیز عبارتند از:
شکل- 3: شاخص‌های سرزندگی، مأخذ: نگارنده
محدودة بررسی‌شده
خیابان ملت در منطقة 1، ناحیة 2 و محلة 10 و در جوار بافت فرسودة شهر قرار دارد. جهت خیابان، شرقی -غربی است. همچنین می‌توان گفت خیابان ملت در بخش مرکزی و بافت قدیم شهر واقع شده و جزء هستة اولیة تشکیل‌دهندة شهر بوده است (طرح جامع شهرکرد، 1382: 170). خیابان ملت، نخستین خیابان شهرکرد است. زمان دقیق احداث آن دقیقاً مشخص نیست؛ ولی باتوجهبه تاریخچة شکل‌گیری شهرکرد می‌توان گفت در سال 1240 ه.ق شکل گرفته است (نیکزاد، 1331: 320). متأسفانه به‌دلیل همجوار‌بودن خیابان ملت با بافت فرسوده، در طرح‌های جامع و تفصیلی شهرکرد، تاکنون برای این خیابان اقدامی ویژه انجام نشده و آن‌طورکه ضرورت دارد به آن توجه نشده است. در لبة این خیابان، کاربری‌ها تجاری شکل گرفته‌اند. از گذشته تا به حال، خیابان ملت یکی از محورهای تجاری اصلی شهر بوده است. بیشتر مجتمع‌های تجاری شهر در این خیابان قرار دارند. طول این خیابان 550 و عرض آن 25 متر است. محور پژوهشی، از میدان 12 محرم (فلکة آبی) آغاز می‌شود و تا چهارراه بازار ادامه دارد. برخی از بناهای باارزش تاریخی و مذهبی موجود در این محور شامل مسجد خان (مسجد جامع)، مسجد اتابکان، امامزادگان حلیمه و حکیمه‌خاتون و سقاخانة ارباب‌میرزا هستند. این خیابان با داشتن کاربری‌های تجاری، توانمندی لازم را برای پیاده‌راه‌شدن در خود دارد (طرح ساماندهی بافت فرسودة شهرکرد مطالعات سطح 1 و 2، 1391).
شکل- 4: نقشة موقعیت محدودة بافت فرسودة شهرکرد
شکل- 5: نقشة موقعیت خیابان ملت در بافت فرسوده
مبانی نظری
شهرساز و معمار امریکایی بهنام «اولمستد» نخستین بار در دنیا در سال 1858 به جدا‌کردن حرکت سواره از پیاده اقدام کرد. در این اقدام، اولمستد در طراحی پارک مرکزی نیویورک، برای عبور عابران پلی از سنگ روی جادة وسایل نقلیه بنا کرد. در ایالات متحدة آمریکا، پس از جنگ جهانی دوم این نوع خیابان‌های پیاده بهنام «Mall» شکل گرفتند که بیشتر همسو با مقاصد تجاری در مرکز شهرها بودند و درعین‌حال هدفشان ایجاد محیط‌های مطلوب برای خرید و گردش در شهرها بود (به نقل از قربانی و جام کسری 1389: 4-3).
درزمینة ایجاد سرزندگی در فضاهای شهری، افرادی همچون جین جیکوبز دیدگاه‌هایی ارائه کرده‌اند (جیکوبز، جین، 160:1388).
یکی از بارزترین اقدامات ارزشمندی که در سال‌های گذشته برای ارتقاء کیفیت حرکت پیاده انجام شده است، احداث پیاده‌راه‌هایی در شهرهای تبریز، مشهد و بوشهر بوده است (انوری آریا، 1386).
برخی از نظریه‌پردازان نیز دیدگاه‌هایی درزمینة پیاده‌راه و سرزندگی ارائه کرده‌اند که به شرح زیر هستند:
- جین جیکوبز، از اندیشمندان تأثیرگذار بر پیاده‌راه‌ها، با انتقاد از تفکر مدرنیستی دربارة خیابان، بر اهمیت پیاده‌راه‌ها تأ کید می‌کند؛
- گوردن کالن نیز در کتاب منظر شهری به تأیید جیکوبز و برخلاف نظر معماران مدرنیست، محیط شهری را درصورتی مطلوب می‌داند که حضور انسان به‌صورت پیاده در شهرها ممکن و مقیاس شهرها نیز مقیاس انسانی باشد (کالن، 1377)؛
- کوین لینچ معتقد است انسان در ارتباط با محیط خود و در مجموعة حوادثی قرار دارد که یادگارهای گذشته‌اند و هرروز بنابر نوع ادراک و تصور ذهنی خود با بخش ویژه‌ای از شهر ارتباط برقرار می‌کند که در آن خاطرات و معناها بیشتر است و در این رابطه اهمیت عناصر متحرک شهر را به‌اندازة عناصر ثابت آن می‌داند. او در کتاب سیمای شهر در سال 1960 به اهمیت نوعی کیفیت بصری بهنام «خوانایی» منظر شهری تأکید می‌کند که با آن اجزای شهری بازشناسی می‌شوند و پنج عنصر راه، لبه، گره، نشانه و محله به وجود می‌آیند؛
- لینچ سرزندگی را یکی از هفت محور اصلی کیفیت شهر می‌داند. این هفت محور اصلی عبارتند از: سرزندگی، معنی، تناسب، دسترسی، نظارت و اختیار، کارایی و عدالت (لینچ، 1376 :154)؛
- راب کریر اعتقاد دارد فعالیت‌هایی مانند گردش، خرید، گفتگو، کار و ایجاد ارتباط اجتماعی را نمی‌توان از یکدیگر کاملا جدا کرد. او علاوه‌بر توجه به حرکت پیاده در سطح شهر به سلسله‌مراتبی از توزیع کاربری‌ها در سطح شهر معتقد است تا این کاربری‌ها در کنار یکدیگر ولی با مقیاس‌ها و شدت و ضعف‌های گوناگون قرار گیرند. این الگو می‌تواند شامل سرزندگی فضای شهری و جلوگیری از اتلاف هزینه‌های زیاد برای حمل‌و‌نقل گسترده باشد (حبیبی و سلیمی 35:1376)؛
- یان گل در مقدمة کتاب خود، «زندگی در فضای میان ساختمان»، تأکید می‌کند «در همین موقعیت‌های روزمره است که شهرها و نواحی شهری باید درست عمل کنند و لذت و خوشی را فراهم کنند که اگر چنین باشد، این خود، کیفیتی بسیار باارزش است». گِل در یک تقسیم‌بندی باتوجهبه فعالیت‌های هرروزۀ انسان‌ها، فضای شهری را به فعالیت‌های ضروری، انتخابی و اجتماعی تقسیم می‌کند (گل، 1387: 3).
فضای شهری
فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که به‌نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی هستند؛ یعنی جایی‌که شهروندان در آن حضور دارند (پاکزاد، 5:1384).
فضای شهری یکی از عناصر ساخت فضایی شهر است که با تاریخ ملت در ادوار مختلف شکل می‌گیرد و دگرگون می‌شود (توسلی و بنیادی، 17:1386).
پیاده‌راه
پیاده‌راه‌ها یا خیابان‌های پیاده، خیابان‌های منفرد و مجزایی هستند که رفتوآمد خودرو از آنها حذف شده است؛ به‌عبارت‌دیگر، در این خیابان‌ها ترافیک غیرموتوری اولویت مطلق دارد؛ البته خودروهای ویژه (خودروهای آتش‌نشانی، اورژانس و پلیس) در مواقع اضطراری امکان دسترسی به آنها را دارند و وسایل نقلیة خدماتی و حمل بار نیز در ساعات ویژه‌ای مجاز به تردد در آنها هستند (حسینیون، 69:1383).
بحث
فراوانی پاسخگویان
جدول- 1: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب محور پژوهشی
|
شرح |
تعداد |
درصد |
درصد فراوانی تجمعی |
|
شاغلان محور پژوهشی |
82 |
46/1 |
46/1 |
|
عابران محور پژوهشی |
96 |
53/9 |
100/00 |
|
جمع |
178 |
100/00 |
- |
مأخذ: نگارنده
براساس نتایج به‌دست‌آمده از همة 178 نمونه، تعداد 82 نفر معادل 1/46 درصد شاغلان و تعداد 96 نفر معادل9/53 درصد عابران هستند.
شلوغ‌ترین ساعات خیابان
جدول- 2: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب شلوغ‌ترین ساعات استفادة روزانه از خیابان ملت
|
شرح |
شلوغ‌ترین ساعات استفاده روزانه از خیابان ملت |
جمع |
|||||
|
12-9 |
17-14 |
20-17 |
23-20 |
بی‌پاسخ |
|||
|
شاغلان محور پژوهشی |
تعداد |
17 |
3 |
60 |
0 |
2 |
82 |
|
درصد |
9/6% |
1/7% |
33/7% |
0/0% |
1/1% |
46/1% |
|
|
عابران محور پژوهشی |
تعداد |
26 |
8 |
58 |
4 |
0 |
96 |
|
درصد |
14/% |
4/5% |
32/6% |
2/2% |
0/0% |
53/9% |
|
|
جمع |
تعداد |
43 |
11 |
118 |
4 |
2 |
178 |
|
درصد |
24/2% |
6/2% |
66/3% |
2/2% |
1/1% |
100/00% |
|
مأخذ: نگارنده
در گروه شاغلان، شلوغ‌ترین ساعات استفاده از خیابان ساعات 17 تا 20 است و در گروه عابران، ساعات 17 تا 20 شلوغ‌ترین ساعات است. درمجموع، بیشترین فراوانی مربوط به ساعات 17 تا 20 با فراوانی 118 و به‌میزان
3/66 درصد است.
نوع استفاده از خیابان
جدول- 3: توزیع فراوانی پاسخگویان، برحسب نوع استفاده از خیابان ملت
|
شرح |
نوع استفاده از خیابان ملت |
جمع |
|||||||
|
خرید |
تفریح و |
خدمات (بانک، پست و غیره) |
خرید، تفریح و سرگرمی |
خرید و خدمات (بانک، پست و غیره) |
همة گزینه‌ها |
بی‌پاسخ |
|||
|
شاغلان محور پژوهشی |
تعداد |
38 |
5 |
32 |
1 |
5 |
0 |
1 |
82 |
|
درصد |
3/21 |
8/2 |
18 |
6/0 |
8/2 |
0 |
6/0 |
1/46 |
|
|
عابران محور پژوهشی |
تعداد |
63 |
9 |
23 |
0 |
0 |
1 |
0 |
96 |
|
درصد |
4/35 |
1/5 |
9/12 |
0 |
0 |
6/0 |
0 |
9/53 |
|
|
جمع |
تعداد |
101 |
14 |
55 |
1 |
5 |
1 |
1 |
178 |
|
درصد |
7/56 |
9/7 |
9/30 |
6/0 |
8/2 |
6/0 |
6/0 |
100 |
|
مأخذ: نگارنده
در گروه شاغلان، بیشترین فراوانی مربوط به خرید و خدمات است. در گروه عابران نیز بیشترین فراوانی مربوط به خرید و خدمات است؛ بنابراین بیشترین استفاده از خیابان ملت برای خرید است.
القاء حس دربارة خیابان ملت
جدول- 4: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب القاء حس دربارة خیابان ملت
|
شرح |
القاء حس دربارة خیابان ملت |
جمع |
|||||||||
|
سرزنده |
جذاب |
شلوغ |
آزار‌دهنده |
سرزنده و جذاب |
جذاب و شلوغ |
شلوغ و آزار‌دهنده |
همة گزینه‌ها |
بی‌پاسخ |
|||
|
شاغلان |
تعداد |
4 |
9 |
31 |
36 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
82 |
|
درصد |
2/2 |
1/5 |
4/17 |
2/20 |
6/0 |
6/0 |
0 |
0 |
0 |
1/46 |
|
|
عابران |
تعداد |
6 |
12 |
45 |
30 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
96 |
|
درصد |
4/3 |
7/6 |
3/25 |
9/16 |
0 |
0 |
6/0 |
6/0 |
6/0 |
9/53 |
|
|
جمع |
تعداد |
10 |
21 |
76 |
66 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
178 |
|
درصد |
6/5 |
8/11 |
7/42 |
1/37 |
6/0 |
6/0 |
6/0 |
6/0 |
6/0 |
100 |
|
مأخذ: نگارنده
بیشترین فراوانی در گروه شاغلان دربارة اینکه خیابان ملت چه حسی القاء می‌کند، مربوط به گزینة آزار‌دهنده و در گروه عابران مربوط به گزینة شلوغ است. درمجموع، گزینة شلوغ بیشترین فراوانی را دارد.
نحوة رفتوآمد به خیابان ملت
جدول- 5: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب نحوة رفتوآمد به خیابان ملت
|
شرح |
نحوة رفتوآمد به خیابان ملت |
|||||||||
|
اتومبیل شخصی |
وسایل حمل‌و‌نقل عمومی |
موتورسیکلت یا دوچرخه |
پیاده |
اتومبیل شخصی و وسایل حمل‌و‌نقل عمومی |
اتومبیل شخصی و پیاده |
وسایل حمل‌و‌نقل عمومی و پیاده |
اتومبیل شخصی، موتور سیکلت و پیاده |
جمع |
||
|
شاغلان محور پژوهشی |
تعداد |
34 |
10 |
2 |
28 |
3 |
4 |
1 |
0 |
82 |
|
درصد |
1/19 |
6/5 |
1/1 |
7/15 |
7/1 |
2/2 |
6/0 |
0 |
1/46 |
|
|
عابران محور پژوهشی |
تعداد |
42 |
3 |
3 |
45 |
1 |
1 |
0 |
1 |
96 |
|
درصد |
6/23 |
7/1 |
7/1 |
3/25 |
6/0 |
6/0 |
0 |
6/0 |
9/53 |
|
|
جمع |
تعداد |
76 |
13 |
5 |
73 |
4 |
5 |
1 |
1 |
178 |
|
درصد |
7/42 |
3/7 |
8/2 |
41% |
2/2 |
8/2 |
6/0 |
6/0 |
100 |
|
مأخذ: نگارنده
نحوة رفتوآمد گروه شاغلان به خیابان ملت مربوط به اتومبیل شخصی است و در گروه عابران مربوط به پیاده است. درمجموع، بیشترین فراوانی مربوط به اتومبیل شخصی است.
سرزنده‌شدن خیابان ملت با فعالیت‌های فرهنگی
جدول- 6: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب سرزنده‌شدن خیابان ملت با فعالیت‌های فرهنگی
|
شرح |
سرزنده‌شدن خیابان ملت با فعالیت‌های فرهنگی |
جمع |
|||||
|
خیلی کم |
کم |
متوسط |
زیاد |
خیلی زیاد |
|||
|
شاغلان محور پژوهشی |
تعداد |
4 |
8 |
17 |
18 |
35 |
82 |
|
درصد |
2/2 |
5/4 |
6/9 |
1/10 |
7/19 |
1/46 |
|
|
عابران محور پژوهشی |
تعداد |
2 |
11 |
29 |
30 |
24 |
96 |
|
درصد |
1/1 |
2/6 |
3/16 |
9/16 |
5/13 |
9/53 |
|
|
جمع |
تعداد |
6 |
19 |
46 |
48 |
59 |
178 |
|
درصد |
4/3 |
7/10 |
8/25 |
27 |
1/33 |
100 |
|
مأخذ: نگارنده
به‌نظر پاسخگویان، میزان سرزنده‌شدن خیابان ملت با فعالیت‌های فرهنگی در گروه شاغلان، مربوط به گزینة خیلی زیاد و در گروه عابران، مربوط به گزینة زیاد است. درمجموع، بیشترین فراوانی مربوط به گزینة خیلی زیاد است.
نمای ظاهری خیابان
جدول- 7: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب نمای ظاهری خیابان
|
شرح |
نمای ظاهری خیابان |
جمع |
||||||
|
خیلی ضعیف |
ضعیف |
متوسط |
خوب |
خیلی خوب |
بی‌پاسخ |
|||
|
شاغلان محور پژوهشی |
تعداد |
40 |
24 |
14 |
2 |
1 |
1 |
82 |
|
درصد |
5/22 |
5/13 |
9/7 |
1/1 |
6/0 |
6/0 |
1/46 |
|
|
عابران محور پژوهشی |
تعداد |
33 |
44 |
17 |
1 |
1 |
0 |
96 |
|
درصد |
5/18 |
7/24 |
6/9 |
6/0 |
6/0 |
0/0 |
9/53 |
|
|
جمع |
تعداد |
73 |
68 |
31 |
3 |
2 |
1 |
178 |
|
درصد |
0/41 |
2/38 |
4/17 |
7/1 |
1/1 |
6/0 |
100 |
|
مأخذ: نگارنده
به نظر پاسخگویان نمای ظاهری خیابان در گروه شاغلان مربوط به گزینة خیلی ضعیف و در گروه عابرین مربوط به گزینة ضعیف است. در مجموع، بیشترین فراوانی مربوط به گزینة خیلی ضعیف است.
میزان رضایت ازکمیت و کیفیت تسهیلات
جدول- 8: توزیع فراوانی پاسخگویان، بر حسب میزان رضایت ازکمیت و کیفیت تسهیلات
|
شرح |
میزان رضایت ازکمیت و کیفیت تسهیلات |
جمع |
||||||
|
خیلی کم |
کم |
متوسط |
زیاد |
خیلی زیاد |
بی پاسخ |
|||
|
شاغلان محور پژوهشی |
تعداد |
16 |
20 |
33 |
12 |
1 |
0 |
82 |
|
درصد |
0/9 |
2/11 |
5/18 |
7/6 |
6/0 |
0/0 |
1/46 |
|
|
عابران محور پژوهشی |
تعداد |
13 |
41 |
38 |
2 |
1 |
1 |
96 |
|
درصد |
3/7 |
0/23 |
3/21 |
1/1 |
6/0 |
6/0 |
9/53 |
|
|
جمع |
تعداد |
29 |
61 |
71 |
14 |
2 |
1 |
178 |
|
درصد |
3/16 |
3/43 |
9/39 |
9/7 |
1/1 |
6/0 |
00/100 |
|
مأخذ: نگارنده
میزان رضایت از کمیت و کیفیت تسهیلات در گروه شاغلان، مربوط به گزینة متوسط و در گروه عابران، مربوط به گزینة کم است. درمجموع، بیشترین فراوانی مربوط به گزینة متوسط است.
مناسب‌بودن معابر و سنگ‌فرش خیابان ملت
جدول- 9: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مناسب‌بودن معابر و سنگ‌فرش خیابان ملت
|
شرح |
مناسب‌بودن معابر و سنگ‌فرش خیابان ملت |
جمع |
|||||
|
خیلی کم |
کم |
متوسط |
زیاد |
خیلی زیاد |
|||
|
شاغلان محور پژوهشی |
تعداد |
24 |
16 |
32 |
9 |
1 |
82 |
|
درصد |
5/13 |
0/9 |
0/18 |
1/5 |
6/0 |
1/46 |
|
|
عابران محور پژوهشی |
تعداد |
20 |
23 |
47 |
5 |
1 |
96 |
|
درصد |
2/11 |
9/12 |
4/26 |
8/2 |
6/0 |
9/53 |
|
|
جمع |
تعداد |
44 |
39 |
79 |
14 |
2 |
178 |
|
درصد |
7/24 |
9/21 |
4/44 |
9/7 |
1/1 |
00/100 |
|
مأخذ: نگارنده
مناسب‌بودن معابر و سنگ‌فرش خیابان ملت در گروه شاغلان، مربوط به گزینة متوسط و در گروه عابران، مربوط به گزینة متوسط است. درمجموع، بیشترین فراوانی مربوط به گزینة متوسط است.
وجود مزاحمت موانع حرکتی در خیابان ملت
جدول- 10: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب وجود مزاحمت موانع حرکتی در خیابان ملت
|
شرح |
وجود مزاحمت موانع حرکتی در خیابان ملت |
جمع |
|||||
|
خیلی کم |
کم |
متوسط |
زیاد |
خیلی زیاد |
|||
|
شاغلان محور پژوهشی |
تعداد |
4 |
13 |
19 |
20 |
26 |
82 |
|
درصد |
2/2 |
3/7 |
7/10 |
2/11 |
6/14 |
1/46 |
|
|
عابران محور پژوهشی |
تعداد |
3 |
12 |
21 |
29 |
31 |
96 |
|
درصد |
7/1 |
7/6 |
8/11 |
3/16 |
4/17 |
9/53 |
|
|
جمع |
تعداد |
7 |
25 |
40 |
49 |
57 |
178 |
|
درصد |
9/3 |
0/14 |
5/22 |
5/27 |
0/32 |
00/100 |
|
وجود مزاحمت موانع حرکتی در خیابان ملت در گروه شاغلان، مربوط به گزینة خیلی زیاد و در گروه عابران، مربوط به گزینة خیلی زیاد است. درمجموع، بیشترین فراوانی، مربوط به گزینة خیلی زیاد است.
مناسب‌بودن عرض خیابان ملت
جدول- 11: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مناسب‌بودن عرض خیابان ملت
|
شرح |
مناسب‌بودن عرض خیابان ملت |
جمع |
|||||
|
خیلی کم |
کم |
متوسط |
زیاد |
خیلی زیاد |
|||
|
شاغلان محور پژوهشی |
تعداد |
24 |
15 |
29 |
12 |
2 |
82 |
|
درصد |
5/13 |
4/8 |
3/16 |
7/6 |
1/1 |
1/46 |
|
|
عابران محور پژوهشی |
تعداد |
24 |
39 |
26 |
6 |
1 |
96 |
|
درصد |
5/13 |
9/21 |
6/14 |
4/3 |
6/0 |
9/53 |
|
|
جمع |
تعداد |
48 |
54 |
55 |
18 |
3 |
178 |
|
درصد |
0/27 |
0/30 |
9/30 |
1/10 |
7/1 |
00/100 |
|
مأخذ: نگارنده
مناسب‌بودن عرض خیابان ملت در گروه شاغلان، مربوط به گزینة متوسط و در گروه عابران، مربوط به گزینة کم است. درمجموع، بیشترین فراوانی مربوط به گزینة متوسط است.
نقش فعالیت‌های تجاری در جذب افراد
جدول- 12: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب نقش فعالیت‌های تجاری در جذب افراد
|
شرح |
نقش فعالیت‌های تجاری در جذب افراد |
جمع |
|||||
|
خیلی کم |
کم |
متوسط |
زیاد |
خیلی زیاد |
|||
|
شاغلان محور پژوهشی |
تعداد |
2 |
7 |
25 |
36 |
12 |
82 |
|
درصد |
1/1 |
9/3 |
0/14 |
0/20 |
7/6 |
1/46 |
|
|
عابران محور پژوهشی |
تعداد |
3 |
6 |
19 |
41 |
27 |
96 |
|
درصد |
7/1 |
4/3 |
7/10 |
0/23 |
2/15 |
9/53 |
|
|
جمع |
تعداد |
5 |
13 |
44 |
77 |
39 |
178 |
|
درصد |
8/2 |
3/7 |
7/24 |
3/43 |
9/21 |
00/100 |
|
مأخذ: نگارنده
نقش فعالیت‌های تجاری در جذب افراد در گروه شاغلان، مربوط به گزینة زیاد و در گروه عابران، مربوط به گزینة زیاد است. درمجموع، بیشترین فراوانی مربوط به گزینة زیاد است.
عوامل تأثیرگذار بر افزایش سرزندگی خیابان ملت (مجموع دو گروه)
جدول- 13: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب عوامل تأثیرگذار بر افزایش سرزندگی خیابان ملت
|
ردیف |
عوامل |
خیلی زیاد |
زیاد |
متوسط |
کم |
خیلی کم |
|||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
||
|
1 |
تنوع کاربری |
116 |
2/65 |
54 |
3/30 |
5 |
8/2 |
2 |
1/1 |
1 |
6/0 |
|
2 |
فضای سبز |
88 |
4/49 |
41 |
23 |
31 |
4/17 |
10 |
6/5 |
8 |
5/4 |
|
3 |
جشن‌ها و مراسم |
74 |
6/41 |
37 |
8/20 |
25 |
14 |
18 |
1/10 |
24 |
5/13 |
|
4 |
ساماندهی و بهسازی |
107 |
60/1 |
35 |
7/19 |
19 |
7/10 |
12 |
7/6 |
5 |
8/2 |
|
5 |
فضای مکث |
89 |
50% |
43 |
2/24 |
18 |
1/10 |
14 |
9/7 |
14 |
8/7 |
|
6 |
امنیت و ایمنی |
109 |
2/61 |
46 |
8/25 |
8 |
5/4 |
6 |
4/3 |
9 |
1/5 |
|
7 |
روحیه و فرهنگ |
91 |
1/51 |
55 |
9/30 |
18 |
1/10 |
7 |
9/3 |
7 |
9/3 |
|
8 |
مبلمان شهری |
57 |
32 |
37 |
8/20 |
39 |
9/21 |
16 |
9 |
29 |
3/16 |
مأخذ: نگارنده
تأثیرگذارترین عوامل در سرزندگی خیابان ملت از نظر عابران و شاغلان به‌ترتیب شامل تنوع کاربری، امنیت و ایمنی، ساماندهی و بهسازی هستند.
تحلیل یافته‌ها
بررسی متغیرهای سنجش کیفیت خیابان ملت
بین ویژگی‌های کیفیت خیابان ملت (کالبدی، ادارک محیطی، کارکردی (فعالیت) و ویژگی‌های کارکردی (کارکرد اقتصادی) بین پاسخگویان، تفاوت معنی‌داری وجود دارد.
جدول- 14: رتبه‌بندی ویژگی‌های کیفیت محیط
|
Ranks |
|
Test Statisticsa a. Friedman Test |
||
|
شرح |
Mean Rank |
|
178 |
N |
|
کالبدی |
4/00 |
|
489/1096516 |
Chi-Square |
|
ویژگی‌های ادارک محیطی |
2/91 |
|
3 |
df |
|
ویژگی‌های کارکردی (فعالیت) |
1/91 |
|
0/000 |
Asymp. Sig. |
|
ویژگی کارکردی (کارکرد اقتصادی) |
1/18 |
|
|
|
مأخذ: نگارنده
برای سنجش کیفیت خیابان ملت، چهار ویژگی کالبدی، ویژگی‌های ادارک محیطی، ویژگی‌های کارکردی (فعالیت) و ویژگی کارکردی (کارکرد اقتصادی) بررسی شدند. نتایج به‌دست‌آمده بیان‌کنندة آن است که میانگین رتبة محاسبه‌شده برای ویژگی کالبدی برابر با 4، ویژگی ادارک محیطی برابر با 91/2، ویژگی کارکردی (فعالیت) برابر با 91/1 و ویژگی کارکردی (کارکرد اقتصادی) برابر با 18/1 است. همچنین مقدار کای اسکوئر برابر با 109/489 و سطح معنی‌داری، مطلوب برآورد شده است (0/0)؛ یعنی از نظر پاسخگویان، بین ویژگی‌های کیفیت خیابان ملت تفاوت وجود دارد.
تأثیر کیفیت محیط بر سرزندگی خیابان (نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیونی)
مؤلفه‌های کالبدی، کارکردی (فعالیت)، کارکردی (اقتصادی) و اداراک محیطی بر سرزندگی وضع موجود خیابان ملت تأثیرگذارند.
جدول- 15: رگرسیون ویژگیادارکمحیطی، ویژگی‌هایکارکردی(اقتصادی)،ویژگی‌هایکارکردی(فعالیت) وکالبدشهری
Model Summary
|
Std. Error of the Estimate |
Adjusted R Square |
R Square |
R |
tvModel |
|
1/94469 |
0/870 |
0/873 |
0/934a |
1 |
مأخذ: نگارنده
جدول بالا خلاصة الگو را نشان می‌دهد. مقدار ضریب همبستگی (R) بین متغیرها 934/0 است که نشان می‌دهد بین مجموعة متغیرهای مستقل و متغیر وابستة پژوهش (سرزندگی وضع موجود خیابان ملت) همبستگی قوی وجود دارد؛ اما مقدار ضریب تعدیل‌شدة (R Square) که برابر 873/0 است، نشان‌دهندة این است که از همة تغییرات، میزان سرزندگی خیابان ملت بین شهروندان شهرکرد، وابسته به 4 متغیر مستقل یادشده در این رابطه است؛ به‌عبارت‌دیگر، مجموعة متغیرهای مستقل، بیش از نیمی از واریانس متغیر سرزندگی را تبیین می‌کنند.
جدول- 16: رگرسیون سرزندگی وضع موجود
|
ANOVAa (رگرسیون) |
||||||
|
Model |
Sum of Squares |
df |
Mean Square |
F |
Sig. |
|
|
1 |
Regression |
4498/270 |
4 |
1124/568 |
297/363 |
0/000b |
|
Residual |
654/252 |
173 |
3/782 |
|
|
|
|
Total |
5152/522 |
177 |
|
|
|
|
|
Dependent Variable: سرزندگیوضعموجود |
||||||
|
b. Predictors: (Constant), ویژگیادارکمحیطی،ویژگی کارکردی(اقتصادی)،ویژگیکارکردی(فعالیت)،کالبدشهری مأخذ: نگارنده |
||||||
باتوجهبه معناداری مقدار آزمون (363/297) F، در سطح خطای کوچک تر از 01/0 می‌توان نتیجه گرفت که الگوی رگرسیونی پژوهش، مرکب از 4 متغیر مستقل و یک متغیر وابسته (سرزندگی خیابان ملت) الگوی خوبی بوده است و مجموعة متغیرهای مستقل قادرند تغییرات سرزندگی خیابان ملت را تبیین کنند.
|
Coefficientsa جدول- 17: آزمون t معنی‌داری |
||||||
|
Model |
Unstandardized Coefficients |
Standardized Coefficients |
t |
Sig. |
||
|
B |
Std. Error |
Beta |
||||
|
1 |
(Constant) |
6/705 |
1/543 |
|
4/344 |
0/000 |
|
کالبد شهری |
0/983 |
0/031 |
0/906 |
31/903 |
0/000 |
|
|
معیار کارکردی (فعالیت) |
-0/186 |
0/081 |
-0/063 |
-2/300 |
0/023 |
|
|
معیار کارکردی ( اقتصادی ) |
-0/074 |
0/084 |
-0/024 |
-0/883 |
0/378 |
|
|
ویژگی‌های ادارک محیطی |
0/161 |
0/064 |
0/072 |
2/515 |
0/013 |
|
|
a. Dependent Variable سرزندگی وضع موجود خیابان ملت |
||||||
مأخذ: نگارنده
جدول بالا نتایج مربوط به میزان تأثیر هر متغیر را بر الگو و همچنین میزان همبستگی بین آنها نشان می‌دهد. درواقع، این جدول از دو بخش اصلی شامل ضرایب تاثیر رگرسیونی استاندارد نشده و استاندارد شده تشکیل شده است.
ضرایب تاثیر رگرسیونی استاندارد نشده و استاندارد شده
در این بخش، تفسیر ضرایب رگرسیونی براساس ضریب Beta انجام می‌شود، زیرا این آمار، نشان‌دهندة ضریب رگرسیونی استانداردشدة هریک از متغیرهای مستقل بر متغیر وابستة پژوهش است. بنابراین می‌توانیم سهم نسبی هر متغیر مستقل را در الگو مشخص کنیم. مقایسة متغیرها نشان می‌دهد که:
1- تأثیر سه مؤلفة کالبد شهری، کارکردی (فعالیت) و اداراک محیطی بر سرزندگی خیابان ملت، معنی‌دار است؛ اما مولفة معیار کارکردی (اقتصادی) به‌دلیل‌اینکه سطح خطای مقدار t آن بیشتر از 05/0 است، نشان‌دهندة تأثیرنگذاشتن این متغیر بر متغیر سرزندگی است.
2- متغیرهای کالبد شهری با ضریب (906/0) کارکردی (فعالیت) با ضریب رگرسیونی (063/0-) و ادارک محیطی با ضریب (072/0) بر متغیر سرزندگی تأثیر داشته‌اند.
بررسی عوامل موثر بر افزایش سرزندگی
بین عوامل موثر بر افزایش سرزندگی خیابان ملت بین پاسخگویان، تفاوت معنی‌داری وجود دارد.
برای بررسی از آزمون فریدمن استفاده شده است.
جدول- 18: رتبة عوامل موثر بر افزایش سرزندگی خیابان ملت
|
ردیف |
Ranks |
Mean Rank |
Test Statisticsa |
|
|
1 |
تنوع کاربری |
13/79 |
178 |
N |
|
2 |
امنیت و ایمنی |
12/88 |
302/063 |
Chi-Square |
|
3 |
ساماندهی و بهسازی |
12/57 |
20 |
df |
|
4 |
روحیه و فرهنگ |
12/44 |
0/000 |
Asymp. Sig |
|
5 |
فضای مکث |
12/40 |
a. Friedman Test |
|
|
6 |
فضای سبز |
12/05 |
|
|
|
7 |
جشن ها و مراسم |
11/91 |
|
|
|
8 |
مبلمان شهری |
11/76 |
Test Statisticsa |
|
مأخذ: نگارنده
برای سنجش نگرش پاسخگویان، دربارة شناسایی عوامل موثر بر افزایش سرزندگی خیابان ملت، 21 گویه بررسی شده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده بیان‌کنندة آن است که میانگین رتبة محاسبه‌شده به‌ترتیب برای گویة تنوع کاربری برابر با 79/13، گویة امنیت و ایمنی برابر با 88/12 و گویة ساماندهی و بهسازی برابر با 57/12 است و سایر گویه‌ها در رتبه‌های بعدی قرار دارند. همچنین مقدار کای اسکوئر برابر با 063/302 و سطح معنی‌داری، مطلوب برآورد شده است (000/0). بدین‌معنی که بین ابعاد نگرش با عوامل موثر بر افزایش سرزندگی خیابان ملت تفاوت وجود دارد.
پیشنهادها
در این بخش پیشنهادهایی برای ارتقاء نشاط و سرزندگی خیابان ملت و تبدیل‌شدن به پیاده‌راه ارائه می‌شود.
کاربری‌های پیشنهادی
کاربری‌هایی که در افزایش نشاط و سرزندگی می‌توانند تأثیرگذار باشند در ادامه آورده شده‌اند.
شکل- 6: کاربری‌های پیشنهادی، مأخذ: نگارنده
پیشنهادهای افزایش سرزندگی
پیشنهادهایی برای افزایش سرزندگی خیابان ملت در جدول زیر ارائه شده‌اند.
جدول- 19: پیشنهادهای افزایش سرزندگی
|
ردیف |
پیشنهادهای سرزندگی |
|
1 |
افزایش تنوع در کاربری‌های تجاری |
|
2 |
نقاشی‌های دیواری برای سرزندگی و تنوع درخیابان و پوشاندن دیوارهای آزاد |
|
3 |
ایجاد فضاهایی برای نشستن مانند نیمکت، سکو و ... |
|
4 |
ایجاد حفاظ طبیعی (درخت) یا حفاظ مصنوعی (سایبان) برای نیمکت‌ها، برای در امان بودن از تابش آفتاب و بارش برف و باران |
|
5 |
ایجاد نورپردازی در خیابان برای ایجاد سرزندگی در شب هنگام. |
|
6 |
ساخت المان‌هایی در مسیر که معرف فرهنگ مردم شهر باشند و زیبایی را برای این محور نیز به ارمغان آورند. |
|
7 |
بهسازی سنگ‌فرش خیابان که مناسب عابران پیاده، معلولان و کالسکه (بچه) باشد و در زمستان لغزنده نباشد و آب حاصل از باران و برف در زیر آنها تجمع پیدا نکند. |
|
8 |
آب‌نماهایی در مسیر برای زیبایی و همچنین ایجاد خنکی در تابستان‌های گرم برای عابران |
|
9 |
کاشت گیاهانی از گونه‌های مختلف در مسیر |
|
10 |
ایجاد پارکینگ‌های طبقاتی و زیرزمینی در ابتدا و انتهای محور پژوهشی |
|
11 |
امکاناتی برای حضور سالمندان و کودکان در این محور مانند ایجاد تعدادی سرویس بهداشتی و آب‌خوری در طول محور |
|
12 |
ایجاد سایبان‌هایی در دو سوی مسیر برای رفاه عابران . |
|
13 |
تعریض معابر پیاده (پیاده‌روها)، برای سهولت تردد عابران . |
|
14 |
ایجاد مسیری اختصاصی برای دوچرخه |
مأخذ: نگارنده
)
