Investigating the Location-Spatial Effects of Urban Tourism on the Stability of the Urban Spatial System (Case Study: Region 3 of Isfahan City)

Document Type : Original Article

Authors

1 Master of Geography and Urban Planning, Faculty of Natural Resources and Earth Sciences, University of Kashan, Kashan, Iran

2 Assistant professor, Department of Geography and Tourism, Faculty of Natural Resources and Earth Sciences, University of Kashan, Kashan, Iran

10.22108/sppl.2025.143335.1816

Abstract

Abstract
With the globalization of tourism and its recognized significance in the economic and social development of nations, this sector has the potential to generate positive and constructive impacts across various economic, socio-cultural, physical, and environmental domains within cities. This research examined the spatial effects of urban tourism on the stability of the spatial system in District 3 of Isfahan city. The study was applied in nature and employed a descriptive-analytical methodology. The statistical population comprised residents and workers in District 3 of Isfahan with a sample size of 384 individuals determined using Cochran's formula. A random sampling method was utilized and data were collected via a questionnaire. Statistical analyses were performed using SPSS 26 and AMOS 24 software. The findings from the path analysis revealed that the spatial effects of urban tourism in District 3 of Isfahan significantly influenced social vitality (β = 0.98), income and business prosperity (β = 0.97), cultural well-being (β = 0.94), and employment and entrepreneurship (β = 0.91), all with a significance level of 0.000. The results indicated that tourism enhanced social vitality by preserving historical heritage, improving citizens' mental health and fostering a sense of vitality among residents. Additionally, it could contribute to increased youth employment and entrepreneurship in the region.
 
Keywords: Location-Spatial Effects, Sustainability, Tourism, Spatial System, District 3 of Isfahan City.
Introduction
The past two decades have marked a significant boom in the tourism and hospitality sector. According to statistics, this industry has contributed $206 trillion to the global economy during this period and generated 119 million jobs worldwide. It serves as a vital source of national, regional, and local income and is recognized as one of the pillars of sustainable development. Tourism impacts host societies in three key areas: economic, social, and cultural. It fosters stability, differentiation, and dynamism in regions across various communities. In recent years, as an emerging industry, tourism has profoundly influenced the economic, social, and cultural landscapes of countries around the world. District 3 of Isfahan, covering an area of 1,521 hectares and home to 368,110 residents, is one of the city’s central and prominent areas and is recognized as an important tourist hub. Its attractions, including Hasht Behesht, administrative centers, academic institutions, and a variety of commercial markets—especially historical ones—underscore its significance in the tourism sector. This district is a treasure trove of historical, natural, and cultural urban tourism attractions, featuring historical sites, cultural landmarks, religious venues, recreational areas, hospitality facilities, and commercial centers. Thus, leveraging the historical, natural, and cultural assets of this region is essential for fostering the stability of the city’s spatial system across economic, social, and cultural dimensions. This research aimed to address the question of which aspect among the studied dimensions holds greater importance.
 
Materials & Methods
This research employed a descriptive and analytical approach, focusing on practical objectives. Initially, a review of relevant texts, sources, and theoretical framework was conducted. Subsequently, data were collected through fieldwork, which included observations and preparation and administration of a questionnaire aligned with the study's objectives and hypotheses. The questionnaire designed and developed by the researcher consisted of two sections: general questions and specialized questions. The latter was presented using a 5-point Likert scale (ranging from very little to very much) with the midpoint represented by the score of 3. The scope of this research was confined to District 3 of Isfahan City with the statistical population comprising its residents. A simple random sampling method was employed to select participants. For data analysis, a sample t-test was conducted using SPSS software, while Structural Equation Modeling (SEM) was utilized in AMOS software to assess the type and strength of relationships among the factors influencing the spatial effects of urban tourism on the stability of the city's spatial system.
 
Research Findings
Regarding the effects of the social vitality dimension of tourism, the findings indicated that it had the most significant impact on preserving historical and cultural heritage with an average score of 4.40. Conversely, the least impact was observed in fostering greater interaction among groups, communities, and ethnicities with an average of 3.85. In terms of income and tourism-related business effects, the highest impact was associated with the increase in land prices, which received a score of 4.16. The lowest impact, however, pertained to the rise in family income levels averaging 3.13. Descriptive findings related to the cultural and welfare dimension revealed that tourism had most significantly influenced the organization of cultural events and the development of recreational and cultural facilities with a common average score of 4.12. The least impact in this category was on reducing social inequalities, which received an average score of 3.75. Regarding the employment and entrepreneurship dimension, the greatest effects were attributed to the prosperity of markets and shopping centers with an average score of 4.07. In contrast, the least effects were observed in the growth of local businesses and increased employment averaging 3.39. To assess the spatial effects of urban tourism on the sustainability of the spatial system in District 3 of Isfahan, 20 indicators were designed based on the theoretical foundations of the research, a review of the literature, and characteristics of the study area. Respondents' opinions on the spatial effects of tourism in District 3 were measured collectively. A one-sample t-test was employed to examine the hypotheses.
Given that a 5-point Likert scale was utilized for the item measurements, a score of 3 was considered the midpoint in the analyses. The calculated T-statistic and significance level indicated that all dimensions of urban tourism—including social vitality, cultural and welfare, employment and entrepreneurship, and income and business—contributed to advancing spatial sustainability in District 3 of Isfahan. Thus, it could be concluded that the dimensions of social vitality, cultural and welfare, employment and entrepreneurship, and income and business with an average value of 3.94 played a crucial role in the development and sustainability of the city's spatial system.
Discussion of Results & Conclusion
Today, cities are rich in tourist attractions and consistently draw large numbers of visitors. Urban tourism represents a significant opportunity for sustainable urban development. As one of the most vital economic activities, urban tourism can generate substantial economic, social, and cultural benefits, facilitating comprehensive development. The results of this theoretical study indicated that urban tourism, when approached sustainably, enhanced the economic dimension by increasing demand for goods and services, boosting household incomes, elevating foreign exchange earnings, and creating new markets for domestic products. Socially, tourism fostered a vibrant community atmosphere, enhancing residents' sense of vitality and awareness of local traditions while revitalizing traditional arts. Furthermore, a comparison of the research findings with theoretical foundations highlighted that the social vitality derived from tourism in the region of Isfahan had contributed to preserving historical heritage, improving citizens' mental health, and fostering a sense of community well-being. In terms of income and tourism business, it had facilitated job creation, increased land values, and contributed to poverty reduction. In the cultural and welfare dimension, tourism had provided a platform for developing cultural and recreational facilities, reducing inequality, enhancing overall welfare and quality of life, and organizing various celebrations and rituals. Additionally, it had spurred employment opportunities for young people and encouraged entrepreneurship. The results from the one-sample t-test analysis confirmed that the spatial effects of urban tourism had positively influenced the stability of the studied area. Findings from the structural model further demonstrated the significance of these effects on the spatial system's stability. Tourism had had significant impacts on District 3 of Isfahan City with factor loadings of 0.98 for social vitality, 0.97 for income and business, 0.94 for cultural welfare, and 0.91 for employment and entrepreneurship. When comparing these results with those of other researchers, including Al-Elshaer et al. (2021), Tu and Zhang (2020), Kim et al., and Kayani and Boshaq (2016), it was evident that there was a consistent alignment regarding empowerment of women, improvement in quality of life, economic growth, and urban development.

Keywords

Main Subjects

Full Text

مقدمه

دو دهۀ اخیر را می‌توان زمان شکوفایی بخش گردشگری و مهمان‌نوازی برشمرد. بر‌اساس آمارها این صنعت ۲۰۶ تریلیون دلار در بازۀ زمانی یاد‌شده به اقتصاد جهانی کمک و ۱۱۹ میلیون شغل در سراسر جهان ایجاد کرده و به ‌عنوان ابزار ایجاد درآمد ملی، منطقه‌ای و محلی به شمار آمده و از ارکان توسعۀ پایدار است (Chandra et al., 2022). سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) گردشگری پایدار را به‌عنوان رویکردی معرفی می‌کند که ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی را در‌نظر می‌گیرد و نیازهای ذی‌نفعان مختلف را مدنظر قرار می‌دهد (Korez-Vide, 2013). در توسعۀ پایدار گردشگری، مالکیت و کنترل توسعۀ گردشگری بیشتر در دست جامعۀ محلی و هدف آن بهینه‌سازی منافع بلندمدت گردشگران محیط ‌زیست مقصد و مردم بومی است. توسعۀ پایدار گردشگری فرآیندی است که نیازهای گردشگران و جامعۀ میزبان را تأمین و در عین حال از فرصت‌های آینده حمایت می‌کند و مدیریت تمامی منابع را برای تأمین انواع نیازهای اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد (Risteskia et al., 2012). در این راستا، هدف‌های گردشگری پایدار شامل کاهش اثر‌های منفی گردشگری بر محیط زیست، حفاظت از میراث فرهنگی، تقویت رفاه اقتصادی و اجتماعی جوامع محلی و اطمینان از رضایت بازدیدکنندگان است (Müller, 1994; Yfantidou & Matarazzo, 2017). هدف‌های گردشگری پایدار در چارچوبی بزرگ‌تر عبارت است از هدف‌های محیطی، اقتصادی و اجتماعی که به‌شکل جلوگیری از نابودی منابع طبیعی، افزایش درآمد جامعه و نسل‌های آینده و ارتقای عدالت اجتماعی و برابری خود را نشان می‌دهد. علاوه‌بر سه هدف معرفی‌شده، مقاصد فرهنگی و نهادی گردشگری پایدار به‌صورت محافظت از فرهنگ‌ها و ارزش‌های زیباشناختی و ارتقای مشارکت جوامع محلی در تصمیم‌گیری‌های راهبردی خود را بروز می‌دهد (Fokiali et al., 2006). بنابراین در گردشگری پایدار تلاش بر این است که ضمن برآوردن نیازهای نسل کنونی و آینده بین سود کوتاه‌مدت و محافظت از محیط، پاسداری از هویت فرهنگی و ارتقای مزایای اقتصادی در‌بین جوامع توسعه‌یافته و در‌حال توسعه توازن برقرار شود (Sinclair & Jayawardena, 2003).

از‌طرفی، صنعت گردشگری در کشورهای جهان سوم از‌جمله ایران اهمیت بسزایی دارد. بر‌اساس ضوابط یونسکو ایران جزء 10 کشور برجستۀ باستانی، تاریخی، مذهبی و فرهنگی جهان از‌نظر جاذبه‌های گردشگری است و بر‌اساس سند چشم‌انداز توسعۀ 20 ساله باید 20 میلیون گردشگر خارجی تا سال 1404 جذب کند (عنابستانی و همکاران، 1395، ص. 141). در این راستا، از آنجا که شهرها جاذبه‌های گردشگری فراوان دارد و همواره گردشگران زیادی را به‌سوی خود جذب می‌کند (نوربخش و همکاران، 1389، ص. 20)، توجه به گردشگری شهری از‌منظر توسعۀ پایدار می‌تواند یک  توسعۀ همه‌جانبۀ اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و کالبدی محیطی را پدید آورد. با این مقدمه منطقۀ 3 شهر اصفهان با مساحت 1521 هکتار و جمعیت بالغ بر 368110 نفر یکی از مناطق اصلی و مرکزی شهر و از مراکز مهم گردشگری اصفهان است. متمرکز‌شدن‌ بناهای تاریخی (میدان نقش‌جهان، کاخ چهل‌ستون، عالی‌قاپو، کاخ هشت ‌بهشت و ...)، مراکز اداری، حوزه‌های علمیه، وجود بیشترین مراکز تجاری و بازارها به‌خصوص بازارهای تاریخی این منطقه را به‌لحاظ گردشگری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار کرده است؛ بنابراین این منطقه یکی از با‌ارزش‌ترین مناطق تاریخی و گردشگری شهر اصفهان است که جاذبه‌های مختلف گردشگری شهری در‌حوزه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی شامل اماکن تاریخی، فرهنگی، مذهبی، تفریحی، تسهیلات مهمان‌نوازی، مراکز تجاری و ... دارد؛ بنابراین توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی این منطقه و بهره‌برداری مناسب از این ظرفیت‌ها می‌تواند زمینه‌ساز پایداری نظام فضایی شهر در ابعاد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی شود. محققان در پژوهش حاضر بر آن هستند که ضمن بیان مفاهیم نظری مرتبط با موضوع اثر‌های مکانی-فضایی گردشگری شهری را بر پایداری نظام فضایی منطقۀ 3 شهر اصفهان بررسی کنند و با پاسخ به سؤال ذیل میزان اثر‌گذاری هر‌کدام از ابعاد گردشگری بر پایداری نظام فضایی شهر شناسایی شود.

مهم‌ترین اثر‌های مکانی – فضایی گردشگری شهری بر پایداری نظام فضایی منطقۀ 3 شهر اصفهان کدام است؟

 

مبانی نظری پژوهش

دیدگاه‌ها و رویکردهای گردشگری

الف) رویکرد حمایتی

گردشگری براساس این رویکرد به‌عنوان یک فعالیت پویا می‌تواند باعث توسعۀ‌ بخش اقتصادی کشور شود. این رویکرد مردم جامعۀ میزبان را عامل مهم در راستای توسعۀ گردشگری منطقه می‌داند و به دولت نقش نظارتی می‌دهد که سبب اتخاذ سیاست‌های توسعۀ گردشگری به‌ویژه در‌زمینۀ اقتصاد است و معتقد است این مردم هستند که با مهمان‌نوازی باعث ایجاد تجربۀ خوشایند برای گردشگران شده‌اند و زمینۀ توسعۀ گردشگری منطقه را فراهم می‌کنند (Gursoy et al., 2002, P. 80).

ب) رویکرد اقتصادی

این رویکرد در‌پی شناسایی عوامل نفع برنده از گردشگری نیست، بلکه به‌دنبال رسیدن به هدف‌های رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال با توسعۀ گردشگری است. این رویکرد به گردشگری به‌عنوان یک فعالیت صادراتی می‌نگرد و هدف‌های اقتصادی برایش اولویت دارد تا زوایای زیست‌محیطی و اجتماعی. به همین منظور، به‌دنبال ایجاد نوعی از بازاریابی برای جذب بیشترین مزایای اقتصادی از گردشگران است (پاپلی یزدی و سقایی، 1393، ص. 138).

ج) دیدگاه دانش‌مدار

در این دیدگاه تصمیم‌های سیاسی دربارۀ توسعۀ گردشگری بر‌مبنای پژوهش‌های علمی اتخاذ می‌شد و سیاست‌گذاری منطقی با توجه به ارزیابی علمی نتایج توسعۀ گردشگری صورت می‌گرفت. در این دیدگاه دانش‌مدار بر تأسیس دانشکده‌ها و پژوهشکده‌های گردشگری و توسعۀ پژوهش‌های گردشگری تأکید می‌شد. بر‌اساس همین دیدگاه بود که رشتۀ گردشگری به‌عنوان رشتۀ مستقل علمی در جهان مطرح شد (کمالی، 1400، ص. 149).

د) دیدگاه کلاسیک و نئو‌کلاسیک

با توجه به یکی‌بودن اصول و پایه‌های مکتب کلاسیک و نئو‌کلاسیک و باور هر دو مبتنی بر عدم دخالت دولت مواضع این مکاتب دربارۀ صنعت گردشگری و سازوکارهای آن مواضع واحدی خواهد بود. نظر پیروان این مکاتب دربارۀ این صنعت با توجه به اصول کلی آنان مبتنی بر عدم دخالت دولت، خصوصی‌سازی، پیروی از اصل بازار آزاد و رقابت کامل است؛ زیرا نیروهای بازار آزاد و رقابتی خود به‌شکلی عمل می‌کنند که تعادل به‌صورت خودکار برقرار شود. بر‌اساس اصول این مکاتب این نتیجه حاصل می‌شود که دولت مجاز به دخالت در صنعت گردشگری و امور مربوط به آن نخواهد بود (خلیلی، 1402، ص. 606).

 

گردشگری و پایداری نظام فضایی شهرها

محققان طی دهه‌های گذشته در پژوهش‌های زیادی ارتباط بین گردشگری - رفاه و کیفیت زندگی را نشان داده‌اند ( Smith & Diekmann, 2017; Uysal et al., 2016). صنعت گردشگری این قابلیت را دارد که با کمک برنامه‌های گردشگری اجتماعی بر فقر و محرومیت غلبه و به افزایش رفاه ذهنی شهروندان کمک کند و فرصت‌هایی را برای افزایش تعاملات و انسجام اجتماعی فراهم آورد ( Eichhorn, 2020; Kakoudakis et al., 2017). گردشگری شهری منتهی به نوسازی و توسعۀ سیمای شهری، گسترش سیستم حمل‌ونقل عمومی و خصوصی، افزایش تعداد اقامتگاه‌های گردشگری و بهبود و ساماندهی زیرساخت‌های شهری می‌شود (کیانی سلمی و بسحاق، 1396، ص. 33). همچنین، از مهم‌ترین فواید گردشگری علاوه‌بر جنبه‌های اجتماعی می‌توان به سلامت جسمی و روانی (Chen & Petrick, 2013)، افزایش شادی (Nawijn, 2011)، افزایش رضایت از زندگی (Gilbert & Abdullah, 2004)، افزایش کیفیت زندگی ( Dolnicar et al., 2012; Neal et al., 2007)، افزایش سطح سلامت (Ferrer et al., 2016) و رفاه اجتماعی (Pyke et al., 2019; Griffin & Stacey, 2011) اشاره کرد؛ به‌طوری که حتی در پژوهش‌های پزشکی (ESC, 2018; Gump & Matthews, 2000) و روان‌شناسی به‌وضوح به این موضوع اشاره شده است که گردشگری روزمرگی و استرس ناشی از کار را کاهش می‌دهد و در کنار آن به بهبود سلامتی افراد می‌انجامد ( Melon et al., 2018; De Bloom et al., 2017). در پژوهش‌های دیگری که در این ارتباط صورت پذیرفته، مشخص شده است که گردشگری این فرصت را برای افراد فراهم می‌کند که شهروندان با سطح‌های درآمدی، تحصیلی و موقعیت اجتماعی مختلف با‌هم عجین شوند و در عین حال از فرهنگ‌های مختلف آگاهی پیدا و به رشد فردی و اجتماعی خود کمک کنند (Minnaert et al., 2009; VisitBritain, 2010). تحقیقات نشان داده است که مشارکت در شبکه‌های اجتماعی و گردشگری برای سلامت جسمی و روانی افراد مفید است؛ زیرا سیستم ایمنی را تقویت می‌کند (Pressman & Cohen, 2005)، از بیماری‌های قلبی عروقی و اثر‌های مخرب استرس می‌کاهد (Seeman et al., 1994)، از رفتارهایی حمایت می‌کند که به سلامت فردی کمک می‌کند (Kinney et al., 2005)، عزت‌نفس فردی و جمعی را بهبود می‌بخشد (Cornman et al., 2003) و خطر مرگ را کاهش و کیفیت زندگی و طول عمر را افزایش می‌دهد (Glass et al., 1999). علاوه بر این، گردشگری به افراد این امکان را می‌دهد که روش‌های مختلف زندگی را درک کنند و دانش‌های جدیدی از‌جمله دانش مربوط به فرهنگ و تاریخ را به دست آورند. این نوع یادگیری به آگاهی کلی از انسانیت کمک می‌کند و به افراد آموزش می‌دهد تا نقش خود را در جامعه بهتر درک کنند. همچنین، گردشگری به رفاه اجتماعی و فکری آنها کمک می‌کند (Wellness Tourism Worldwide, 2011). در‌نهایت، یافته‌های متعدّدی نشان داده است که گردشگری بر کاهش نابرابری و تضمین توانمندسازی زنان اثر گذار است (Boley et al., 2017; Je et al., 2020). به‌طوری که به‌خوبی مستند شده است که صنعت گردشگری این امکان را دارد که زنان را توانمند کند و آنها را به‌طور مؤثر در توسعۀ جامعه به‌ویژه در کشورهایی با ارزش‌های سنتی مشارکت دهد ( Gil Arroyo et al., 2019; Almathami et al., 2020).

 

اثر‌های مکانی - فضایی گردشگری شهری

الف) اثر‌های اقتصادی

از‌جمله اثر‌های مثبت اقتصادی می‌توان به افزایش درآمد برای جامعۀ میزبان اشاره کرد؛ زیرا این صنعت فرصت‌های شغلی جدیدی را ایجاد می‌کند. علاوه بر این، توسعۀ گردشگری بیشتر به بهبود زیرساخت‌ها و سیستم‌های حمل‌ونقل منجر می‌شود که می‌تواند رفاه عمومی را ارتقا دهد (Pramanik & Ingkadijaya, 2017). همچنین، ارزآوری، تعـادل منطقه‌ای، کمـک بــه صلـح جهانی، کمک بـه سرمایه‌گذاری در میراث فرهنگی، بهسازی محیط و جلوگیری از برون‌کوچی جمعیت نمونه‌هایی از مزایای این صنعـت بوده است (ابراهیم‌زاده و همکاران، 1394، ص. 47). در‌نهایت، اوزتورک و همکاران مهم‌ترین اثر‌های مثبت گردشگری را در بُعد اقتصادی افزایش درآمد، بهبود استانداردهای زندگی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، افزایش سرمایه‌گذاری‌های جدید، بهبود زیرساخت‌ها و تأسیسات از‌نظر کیفیت و کمیت و افزایش درآمدهای مالیاتی عنوان کرده‌اند (Öztürk et al., 2015).

ب) اثر‌‌های اجتماعی- فرهنگی

این بخش از گردشگری در‌زمینه‌هایی مانند افزایش ارتباطات اجتماعی مردم، آشنایی با فرهنگ‌های مختلف، یادگیری چیزهای جدید، کسب تجربه‌های متنوع و حمایت از توسعۀ منطقه‌ای به مقاصد مختلف کمک می‌کند (Uslu et al., 2020). از مهم‌ترین اثر‌های گردشگری فرهنگی و اجتماعی می‌توان به مواردی مانند افزایش افتخار و ارزش اجتماعی، تبادلات فرهنگی، مشارکت اجتماعی، اشتراک‌گذاری دانش فرهنگی، تنوع بین‌المللی و ایجاد محیطی برای صلح اشاره کرد ( Joo et al., 2019; Ribeiro et al., 2017).

ج) اثر‌های زیست‌محیطی

مهم‌ترین تأثیر‌های گردشگری بر محیط زیست اثر‌های طبیعی است. تأثیر‌های مثبت زیست‌محیطی گردشگری شامل آگاهی زیست‌محیطی و مدیریت بهتر محیط زیست، بازسازی مکان‌های تاریخی و یادبودها و حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی است؛ اما گردشگری اثر‌های منفی بر محیط زیست نیز دارد که به‌صورت افزایش مصرف منابع طبیعی، تخریب اراضی و استفاده از آنها به‌طور غیرپایدار، تغییر در اکوسیستم، افزایش فشار بر زیرساخت‌های موجود و در‌نهایت، افزایش آلودگی هوا، آب، صدا و آلودگی‌های بصری است (Öztürk et al., 2015).

 

پیشینۀ پژوهش

در راستای مباحث گردشگری پیشینۀ پژوهش‌های زیادی وجود دارد که در آن از ابزارهای تحلیلی برای اندازه‌گیری درجه پایداری گردشگری با در نظر گرفتن جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی آن استفاده شده است ( P´erez et al., 2017; Lozano et al., 2019). در ذیل به برخی از این مطالعات اشاره می‌شود.

قادری و اعرابی (1398) پژوهشی با عنوان «اثرات گردشگری بر پایداری شهرهای بین ‌راهی: مطالعۀ موردی: شهر زیراب» انجام دادند. نتایج نشان داد که کمبود مدیریت یکپارچۀ شهری، تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی، افزایش ترافیک و غیره مهم‌ترین عوامل منفی اثرگذار گردشگری بر این شهر است. همچنین، مشخص شد که اگرچه گردشگری در اغلب متغیرهای مدیریتی، کالبدی و اقتصادی اثری مثبت بر شهر زیراب داشته است، از‌لحاظ محیط زیستی موجب مسائل عمده‌ای همچون تغییر کاربری و افزایش آلودگی شده است.

موحد و همکاران (1399) پژوهشی با عنوان «تحلیل ادراک ذی‌نفعان از پایداری اثرات گردشگری در شهر لاهیجان» انجام دادند. نتایج نشان داد که وضعیت توسعۀ گردشـگری در شهر لاهیجان به‌لحاظ اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی از حد متوسط کیفیت بیشتر است؛ اما این شهر در بعُد کالبدی گردشگری جایگاه مناسبی نداشت.

اجزا شکوهی و همکاران (1399) پژوهشی با عنوان «ارزیابی اثرات گردشگری بر‌اساس ادراکات جامعۀ میزبان: مطالعۀ موردی: منطقۀ ثامن مشهد» انجام دادند. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که گردشگری در منطقۀ ثامن در بعُد اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی اثر‌های مثبت و منفی متفاوتی به جای گذاشته است؛ اما در بعُد زیست‌محیطی اثر‌های نامطلوب و منفی بیشتر است.

حبیبی (1401) پژوهشی با عنوان «تحلیل اثرات گردشگری بر اقتصاد روستاهای هدف در استان کردستان» انجام داد. نتایج آزمون T تک نمونه‌ای این پژوهش نشان داد که گردشگری اثر‌های مثبت و منفی مختلفی بر جامعۀ میزبان دارد و بیشترین اثر مطلوب گردشگری از بُعد اقتصادی مربوط به ایجاد درآمد و شغل است. همچنین، نگرش مثبت ساکنان محلی به گردشگری از‌جمله اثر‌های مثبت اجتماعی و فرهنگی گردشگری تلقی می‌شود. از طرف دیگر، کاهش انسجام و مشارکت در توسعۀ روستا، از بین رفتن آداب، فرهنگ و ارزش‌های محلی روستاها و الگوبرداری نامناسب از گردشگران از‌جمله اثر‌های منفی گردشگری بوده است.

سینگ و الم پژوهشی با عنوان «آیا گسترش گردشگری کلید رشد اقتصادی در هند است؟ تحلیل سری‌های زمانی در سطح کل» انجام دادند. یافته‌ها نشان داد که بین متغیرهای اقتصادی و رشد بلند گردشگری ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین، در این مطالعه مشخص شد که حمایت بخش خصوصی و دولت از عوامل اثرگذار بر رشد اقتصادی گردشگری در کشور هند است (Singh & Alam, 2014).

ونتو و همکاران پژوهشی با عنوان «ارزیابی مجدد پیامدهای رفاه گردشگری اجتماعی: شواهدی از فنلاند» انجام دادند. نتایج که بر‌اساس یک نظرسنجی از 371 پاسخ‌دهنده منتج شده بود، نشان داد که گردشگری اجتماعی تأثیر‌های مثبتی بر رضایت از زندگی، اوقافت فراغت، سلامت روان، زندگی اجتماعی، شغل و وضعیت اقتصادی داشته است؛ اما اثر‌های کمتری روی آموزش و انسجام اجتماعی خانواده به‌جا گذاشته است (Vento et al., 2020).

کروننبرگ و فوش پژوهشی با عنوان «همسوسازی تأثیر اجتماعی-اقتصادی گردشگری با اهداف توسعۀ پایدار سازمان ملل متحد» انجام دادند. نتایج نشان داد که گردشگری فقط در‌حد متوسط به هدف‌های توسعۀ پایدار از‌نظر اجتماعی- اقتصادی برای کارگران بخش گردشگری کمک می‌کند و مؤسسه‌های گردشگری منطقه باید به استراتژی‌های توسعۀ خود برای پایداری بیشتر ادامه دهند (Kronenberg & Fuchs, 2021).

رامیرز و همکاران پژوهشی با عنوان «گردشگری به‌عنوان محرک توسعۀ اقتصادی و اجتماعی در مناطق توسعه‌نیافته» انجام دادند. نتایج نشان داد که سیاست‌ها و تبادلات اجتماعی شرکت‌های بین‌المللی شهروندان را بهم نزدیک می‌کند و باعث توسعۀ اجتماعی اقتصادی مناطق محروم و فقیری می‌شود که فقط از منابع طبیعی (معدنی) برای توسعۀ خود استفاده می‌کنند (Ramírez et al., 2024).

 

قلمرو جغرافیایی پژوهش

اصفهان به‌عنوان یک کلانشهر در مرکز ایران، مرکز استان و شهرستان اصفهان است. مطابق سرشماری سال 1395 این شهر 1961260نفر جمعیت دارد که از این تعداد 989168 نفر مرد و 972092 نفر زن هستند (مرکز آمار ایران، 1395). این شهر برای خدمات‌رسانی مطلوب به شهروندان به 15 منطقه تقسیم شده است. شهر اصفهان با داشتن معماری زیبای اسلامی، پل‌های سرپوشیده، مسجدها و مناره‌های بی‌نظیرش لقب نصف جهان را کسب کرده است. محدودۀ مطالعه‌شدۀ پژوهش منطقۀ 3 شهر است. منطقۀ 3 شهرداری اصفهان با مساحت 1521 هکتار و جمعیت بالغ بر 368110 نفر در سال 1402 یکی از مناطق اصلی در مرکز شهر اصفهان است که از جنوب به رودخانۀ زاینده‌رود، از غرب به خیابان‌های چهار‌باغ عباسی و چهار‌باغ پایین، از شمال به خیابان‌های مدرس، سروش و میدان طوقچی و از شرق به خیابان بزرگمهر محدود می‌شود. این منطقه از مراکز مهم گردشگری شهر اصفهان است. مساحت فضای سبز آن نیز به 693.438 متر مربع می‌رسد. متمرکز‌شدن‌ بناهای تاریخی (میدان نقش جهان، کاخ چهل‌ستون، عالی‌قاپو، کاخ هشت‌بهشت و ...)، مراکز اداری، حوزه‌های علمیه، وجود بیشترین مراکز تجاری و بازارها به‌خصوص بازارهای تاریخی این منطقه را به‌لحاظ گردشگری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار کرده است.

 

 

شکل1: نقشۀ موقعیت جغرافیایی منطقۀ مطالعه‌شده (منبع: شهرداری اصفهان)

منبع : شهرداری کاشان

ترسیم: نگارنده

 

Figure 1: Geographical location map of the study area

روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از‌نظر هدف، کاربردی و از‌نظر شیوۀ انجام‌دادن، توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش ابتدا متون، منابع و تدوین چارچوب نظری موضوع بررسی شده است. در‌ادامه، جمع‌آوری داده‌ها با کار میدانی (شامل مشاهده و تهیه و تکمیل پرسشنامه در راستای هدف‌ها و فرضیه‌های پژوهش) صورت گرفته است. سپس داده‌ها با آزمون‌های آماری تجزیه‌و‌تحلیل و در‌نهایت، نتیجه‌گیری و پیشنهادهای لازم بر‌اساس خروجی یافته‌ها ارائه شده است.

 

روش جمع‌آوری اطلاعات

با توجه به اصول کلی روش پژوهش در طراحی تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات از دو روش اسنادی و پیمایشی بهره گرفته شده است. در مرحلۀ اول برای مشخص‌شدن مباحث نظری در ارتباط با موضوع پژوهش از روش تحلیل داده‌های ثانویه (کتابخانه‌ای) استفاده و در بخش میدانی با طراحی و تکمیل پرسشنامه اثر‌های مکانی فضایی-گردشگری شهری بر پایداری نظام فضایی منطقۀ 3 شهر اصفهان بررسی شده است. پرسشنامۀ طراحی‌شده و محقق‌ساخته متشکل از دو بخش مجزاست: ابتدا سؤال‌های عمومی و در‌ادامه، سؤال‌های تخصصی در قالب طیف پنج گزینه‌ای لیکرت (خیلی کم تا خیلی زیاد) مطرح شده که نتیجۀ آن قرار‌گرفتن عدد 3 به‌عنوان حد وسط آزمون است.

 

جامعۀ آماری و روش نمونه‌برداری

قلمرو مکانی پژوهش شهر اصفهان (منطقۀ 3) است. جامعۀ آماری پژوهش را ساکنان منطقۀ 3 تشکیل می‌دهد. روش نمونه‌برداری در این پژوهش از‌نوع نمونه‌گیری تصادفی ساده است.

 

روش و ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

برای تحلیل‌های توصیفی و استنباطی داده‌ها از آزمون تی تک نمونه‌ای در نرم‌افزار SPSS و برای تعیین نوع و میزان ارتباط میان هریک از عامل‌های تأثیرگذار بر اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری بر پایداری نظام فضایی شهر از مدل‌سازی معادله‌های ساختاری در نرم‌افزا AMOS استفاده شده است.

همچنین، برای تعیین پایایی ابزار پژوهش از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. میزان آلفای محاسبه‌‌شده برای متغیرهای پژوهش به میزان (901/0) است که مقدار مناسبی را نشان می‌دهد. جدول 1 مقدار آلفای کرونباخ شاخص‌ها و نماگرهای پژوهش را نشان می‌دهد.

 

جدول 1: مقدار آلفای کرونباخ معیارها و نماگرهای پژوهش

Table 1: Cronbach's alpha value of research criteria and indicators

معیار

مقدار آلفای کرونباخ

فرهنگی و رفاهی

710/0

نشاط اجتماعی

706/0

درآمد و کسب کار

725/0

اشتغال و کارآفرینی

774/0

مقدار کل آلفای شاخص‌ها: (901/0)

تعداد گویه‌های پژوهش 24
     

منبع: یافته‌های پژوهش، 1403

در این پژوهش به تناسب موضوع پژوهش، هدف‌های تحقیق و فرضیه‌ها، اثر‌های مکانی – فضایی گردشگری شهری در 4 معیار فرهنگی رفاهی، نشاط اجتماعی، درآمد و کسب کار، اشتغال و کارآفرینی دسته‌بندی و در‌ادامه، از هر معیار تعدادی شاخص انتخاب شد که با اهمیت‌تر و کلیدی‌تر بود.

 

جدول 2: معیارها و نماگرهای استفاده‌شده در پژوهش

Table 2: Criteria and indicators used in the research

معیار

نماگر

عنوان اصلی

نشاط

اجتماعی

S1  -حفظ میراث تاریخی و فرهنگی. S3  -افزایش فضاها و مکان‌های عمومی. S8 - افزایش حس سرزندگی و شادابی در افراد. S10  -افزایش سلامت روحی شهروندان. -S11 تعامل بیشتر بین گروه‌ها اجتماع‌ها و قومیت‌ها.

اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری بر پایداری نظام فضایی شهر

(مطالعۀ موردی: منطقۀ 3 شهر اصفهان)

درآمد و

و کسب کار

EC7 - برابری فرصت‌های اشتغال.  -EC8ایجاد بازارهای نو برای فروش محصولات.  –EC9افزایش میزان سرمایه‌گذاری. EC10 - افزایش قیمت زمین. EC11 - کاهش فقر. EC12 - افزایش سطح درآمد خانواده‌ها.

فرهنگی

رفاهی

S2 -توسعۀ تسهیلات تفریحی و فرهنگی. –S4افزایش رفاه و کیفیت زندگی. –S5. آگاهی مردم به سنت‌های بومی.  -S6افزایش علاقۀ مردم به هنر و صنایع‌دستی. -S7 افزایش جمعیت. S9  -افزایش برگزاری مراسم‌های فرهنگی و جشن‌ها. –S12 کاهش نابرابری‌های اجتماعی.

اشتغال و

کارآفرینی

EC1- رونق کسب‌و‌کارهای محلی. EC2- افزایش اشتغال جوانان. EC3- افزایش اشتغال زنان. EC4- رونق بازار و مراکز خرید. EC5- افزایش صنایع خلّاق (سینما، موسیقی و غیره). EC6- ایجاد کارآفرینی.

منبع: یافته‌های پژوهش

مأخذ : شهرداری کاشان

ترسیم: نگارندگان

 

، 1403

 

یافته‌های پزوهش و تجزیه‌و‌تحلیل

یافته‌های توصیفی پژوهش

در مطالعة حاضر از کل نمونۀ آماری 72 درصد پاسخگویان را مردان و 28 درصد پاسخگویان را زنان تشکیل داده است. از‌لحاظ وضعیت سنی، بیشترین جمعیت نمونه با 6/32 درصد مربوط به طبقۀ 40-31 و کمترین جمعیت نمونه نیز با 6/17 درصد مربوط به طبقۀ کمتر از 20 سال است. 7/28 درصد نمونه هم در طبقۀ 20 تا 30 سال، 6/32 درصد در طبقۀ 40 تا 31 و 1/21 درصد نمونه در طبقۀ بالای 40 سال قرار داشت؛ بنابراین توزیع سنی نمونه نیز پراکندگی به‌نسبت مناسبی دارد. به‌لحاظ متغیر تحصیلات، بیشترین سطح تحصیلات افراد مربوط به مقطع لیسانس با 8/27 درصد و کمترین مربوط به گروه تحصیلات دکتری با 6/2 درصد است. گروه‌های فوق‌دیپلم، دیپلم، زیر دیپلم و فوق لیسانس نیز به‌ترتیب با 4/23 درصد،20 درصد، 7/15 و 5/10 درصد از تحصیلات در رتبۀ بعدی قرار گرفته است. بررسی وضعیت سطح تحصیلات نشان می‌دهد که نظر‌ها از تمامی گروه‌ها از‌نظر تحصیلات جمع‌آوری شده است؛ بنابراین این متغیر توزیع مطلوبی دارد. از‌لحاظ متغیر شغل 6/73 درصد نمونۀ آماری شاغل، 4/18 درصد نمونۀ آماری بازنشسته و 8 درصد نمونۀ آماری بیکار هستند. به‌لحاظ متغیر مدت اقامت، 29 درصد افراد کمتر از 5 سال، 20 درصد بین10- 5 سال، 23 درصد بین 15-10 سال، 13 درصد بین 20-15، 15 درصد هم بیشتر از 20 سال در منطقۀ مطالعه‌شده اقامت دارند. در‌زمینۀ متغیر میزان درآمد، 5 درصد از نمونۀ آماری کمتر از 4 میلیون درآمد، 21 درصد بین 6 تا 4 میلیون، 29 درصد بین 10-8 میلیون و 45 درصد بیش از 10 میلیون درآمد ماهیانه دارند.

در نتایج به‌دست‌آمده از جدول 3 اثر‌های بُعد نشاط اجتماعی گردشگری بررسی شده است. همان‌طور که مشخص است بیشترین تأثیر بُعد اجتماعی گردشگری بر حفظ میراث تاریخی-فرهنگی با میانگین (40/4) است و کمترین اثر هم به تعامل بیشتر بین گروه‌ها، اجتماع‌ها و قومیت‌ها با میانگین (85/3) اختصاص دارد.

 

جدول 3: یافته‌های توصیفی بُعد نشاط اجتماعی

Table 3: Descriptive findings of the social vitality index

نشاط اجتماعی

خیلی‌کم

کم

متوسط

زیاد

خیلی‌زیاد

میانگین

انحراف معیار

حفظ میراث تاریخی و فرهنگی

فراوانی

-

-

73

87

224

40/4

791/

درصد

-

-

19

22.7

58.3

افزایش فضاها و مکان‌های عمومی

فراوانی

2

17

87

155

123

99/3

884/

درصد

0.5

5

22.5

40

32

افزایش حس سرزندگی و شادابی در افراد

فراوانی

-

10

90

138

146

08/4

843/

درصد

-

2.6

23.4

35.9

38

افزایش سلامت روحی شهروندان

فراوانی

1

13

80

144

146

10/4

856/

درصد

0.3

4/3

20.8

37.5

38

تعامل بیشتر بین گروه‌ها، اجتماع‌ها و قومیت‌ها

 

فراوانی

4

19

110

147

104

85/3

916/

درصد

1

4.9

28.6

38.3

27.1

میانگین بُعد نشاط اجتماعی

08/4

منبع: یافته‌های پژوهش، 1403

 

نتایج اثر‌های بعُد درآمد و کسب کار گردشگری در جدول 4 ارائه شده است. مطابق این جدول بیشترین اثر‌های گردشگری به افزایش قیمت زمین با امتیاز (16/4) و کمترین امتیاز هم به گویۀ افزایش سطح درآمد خانواده‌ها با میانگین (13/3) تعلق دارد.

 

جدول 4: یافته‌های توصیفی بُعد درآمد و کسب کار

Table 4: Descriptive findings of the income and employment index

درآمد و کسب کار

خیلی‌کم

کم

متوسط

زیاد

خیلی‌زیاد

میانگین

انحراف معیار

ایجاد برابری فرصت‌های شغلی

فراوانی

12

26

75

141

130

90/3

048/1

درصد

1/3

8/6

5/19

7/36

9/33

ایجاد بازارهای نو برای فروش محصولات داخلی

فراوانی

8

20

70

153

133

99/3

962/

درصد

1/2

2/5

2/18

8/39

6/34

افزایش میزان سرمایه‌گذاری

فراوانی

19

25

74

93

173

97/3

164/1

درصد

4.9

5/6

3/19

2/24

1/44

افزایش قیمت زمین

فراوانی

8

15

64

113

184

16/4

983/

درصد

1/2

9/3

7/16

4/29

9/47

کاهش فقر

فراوانی

12

25

94

91

162

94/3

100/1

درصد

1/3

5/6

5/24

7/23

2/42

افزایش سطح درآمد خانواده‌ها

فراوانی

31

49

164

110

30

13/3

002/1

درصد

1/8

8/12

7/42

6/28

8/7

میانگین بُعد درآمد و کسب کار

84/3

منبع: یافته‌های پژوهش، 1403

در جدول 5 یافته‌های توصیفی اثر‌های بعُد فرهنگی و رفاهی بررسی شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که گردشگری در این بخش بیشترین اثر‌ها را بر برگزاری مراسم‌های فرهنگی و جشن‌ها و توسعۀ تسهیلات تفریحی و فرهنگی با میانگین مشترک (12/4) از خود به جای گذاشته است و کمترین اثر هم به کاهش نابرابری‌های اجتماعی با میانگین (75/3) تعلق دارد.

 

جدول 5: یافته‌های توصیفی بُعد فرهنگی و رفاهی

Table 5: Descriptive findings of the cultural and welfare index

فرهنگی و رفاهی

خیلی‌کم

کم

متوسط

زیاد

خیلی‌زیاد

میانگین

انحراف معیار

توسعۀ تسهیلات تفریحی و فرهنگی

فراوانی

1

10

95

114

164

12/4

893/

درصد

3/

6/2

7/24

7/29

7/42

باعث افزایش رفاه و کیفیت زندگی ساکنان

فراوانی

-

30

78

142

134

98/3

930/

درصد

-

8/7

3/20

37

9/34

افزایش آگاهی مردم به سنت‌های بومی

فراوانی

20

9

98

124

133

89/3

080/1

درصد

2/5

3/2

5/25

3/32

34.6

افزایش علاقۀ مردم به هنر و صنایع‌دستی

فراوانی

15

9

89

125

146

98/3

035/1

درصد

9/3

3/2

2/23

6/32

38

افزایش جمعیت

فراوانی

-

14

93

165

112

97/3

823/

درصد

-

6/3

2/24

43

29.2

افزایش برگزاری مراسم‌های فرهنگی و جشن‌ها

فراوانی

2

7

86

135

150

12/4

855/

درصد

0.5

8/1

4/22

2/36

1/39

کاهش باعث نابرابری‌های اجتماعی

فراوانی

5

31

113

135

100

75/3

967/

درصد

3/1

1/8

4/29

5/35

26

میانگین بُعد فرهنگی و رفاهی

97/3
                   

منبع: یافته‌های پژوهش، 1403

 

در نتایج جدول 6 یافته‌های توصیفی اثر‌های بُعد اشتغال و کارآفرینی گردشگری تحلیل شده است. خروجی منتج‌شده از این بعُد نشان می‌دهد که بیشترین اثر‌ها به رونق بازار و مراکز خرید با میانگین (07/4) و کمترین تأثیر‌ها به گویۀ رونق کسب‌و‌کارهای محلی و افزایش شغل با میانگین (39/3) تعلق دارد.

 

 

جدول 6: یافته‌های توصیفی بُعد اشتغال و کارآفرینی

Table 6: Descriptive findings of the employment and entrepreneurship index

ردیف

اشتغال و کارآفرینی

خیلی‌کم

کم

متوسط

زیاد

خیلی‌زیاد

میانگین

انحراف معیار

EC1

رونق کسب‌و‌کارهای محلی و افزایش شغل

فراوانی

34

51

96

129

74

39/3

190/1

درصد

9/8

13.3

25

6/33

3/19

EC2

افزایش اشتغال جوانان

فراوانی

15

19

59

167

124

94/3

013/1

درصد

9/3

4.9

4/15

43.5

32.3

EC3

افزایش اشتغال زنان

فراوانی

13

19

63

147

142

99/3

020/1

درصد

4/3

4.9

4/16

3/38

37

EC4

رونق بازار و مراکز خرید

فراوانی

11

13

57

155

148

07/4

961/

درصد

9/2

4/3

14.8

4/40

38.5

EC5

تا چه میزان باعث افزایش صنایع خلّاق (شامل سینما، نرم‌افزار، موسیقی، پویانمایی، بازی رایانه‌ای)

فراوانی

15

23

79

114

153

96/3

100/1

درصد

9/3

6

6/20

29.7

39.8

EC6

ایجاد کارآفرینی

فراوانی

10

19

89

145

121

89/3

985/

درصد

6/2

4.9

2/23

37.8

31.5

میانگین بُعد اشتغال و کارآفرینی

87/3

منبع: یافته‌های پژوهش، 1403

 

یافته‌های استنباطی پژوهش

در این بخش برای پاسخ به سؤال‌ پژوهش 4 فرضیه مطرح شد تا با آزمون این فرضیه‌ها به سؤال اصلی پژوهش پاسخ داده شود.

الف) بُعد نشاط اجتماعی گردشگری شهری در منطقۀ 3 باعث حرکت شهر به‌سمت پایداری فضایی منطقۀ 3 شهر اصفهان می‌شود؛

ب) بُعد فرهنگی و رفاهی گردشگری شهری در منطقۀ 3 باعث حرکت شهر به‌سمت پایداری فضایی منطقۀ 3 شهر اصفهان می‌شود؛

ج) بُعد اشتغال و کارآفرینی گردشگری شهری در منطقۀ 3 باعث حرکت شهر به‌سمت پایداری فضایی منطقۀ 3 شهر اصفهان می‌شود؛

د) بُعد درآمد و کسب‌وکار گردشگری شهری در منطقۀ 3 باعث حرکت شهر به‌سمت پایداری فضایی منطقۀ سه شهر اصفهان می‌شود.

در این پژوهش برای سنجش اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری بر پایداری نظام فضایی منطقۀ 3 شهر اصفهان بر‌اساس مبانی نظری پژوهش، مطالعۀ پیشینۀ پژوهش و ویژگی‌های محدودۀ مطالعه‌شده 20 نماگر طراحی شد و به‌صورت ترکیب‌شده نظر‌های پاسخگویان دربارۀ اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری در منطقۀ 3 مورد سنجش قرار گرفت. برای بررسی فرضیه‌ها از آزمون تی تک نمونه‌ای استفاده شده است. (جدول 7)

از آنجا که در سنجش گویه‌ها از طیف پنج گزینه‌ای لیکرت استفاده شده است، از عدد 3 به‌عنوان حد متوسط در تحلیل‌ها استفاده شده است. مقدار آمارۀ T و نیز سطح معناداری ارائه‌شده در جدول 7 بیانگر این است که کلیۀ ابعاد گردشگری شهری (نشاط اجتماعی، فرهنگی رفاهی، اشتغال و کارآفرینی و درآمد و کسب‌و‌کار) باعث حرکت شهر به‌سمت پایداری فضایی منطقۀ 3 شهر اصفهان می‌شود. مثبت‌شدن کران بالا و پایین و سطح اطمینان 95 درصد نیز تعیین‌کنندۀ مقدار اثرگذاری است؛ بنابراین می‌توان گفت که ابعاد نشاط اجتماعی، فرهنگی و رفاهی، اشتغال و کارآفرینی، درآمد و کسب کار با توجه به مقدار میانگین (94/3) نقش کلیدی در توسعه و پایداری نظام فضایی شهر دارند.

 

جدول 7: آزمون T تک نمونه‌ای استفاده‌شده در پژوهش

Table 7: One-sample T-test used in the study

ابعاد پژوهش

آمارۀ T

درجۀ آزادی

سطح معناداری

میانگین

اختلاف

میانگین

فاصلۀ اطمینان

نتیجه

حد پایین

حد بالا

نشاط اجتماعی

575/33

383

000/0

08/4

08/1

02/1

14/1

معنادار

فرهنگی و رفاهی

160/31

383

000/0

97/3

9721/

9108/

033/1

معنادار

اشتغال و کارآفرینی

003/28

383

000/0

87/3

87588/

8144/

9374/

معنادار

درآمد و کسب کار

88/24

383

000/0

84/3

8491/

7820/

9162/

معنادار

میانگین کل آزمون

94/3

منبع: یافته‌های پژوهش، 1403

 

در‌ادامۀ پژوهش برای تعیین نوع و میزان ارتباط میان هریک از ابعاد تأثیرگذار مکانی- فضایی گردشگری بر پایداری نظام فضایی شهر از مدل‌سازی معادله‌های ساختاری در نرم‌افزار AMOS استفاده شده است. بدین صورت که با توجه به مبانی نظری پژوهش مدل عاملی مرتبۀ دوم بر‌مبنای 4 عامل پنهان فرهنگی، اجتماعی، اشتغال و درآمد تنظیم شد (شکل 2).

 

 

شکل 2: شاخص‌ها و نماگرهای استفاده‌شده در مدل معادله‌های ساختاری پژوهش (منبع: یافته‌های پژوهش)

Figure 2: Indicators and indicators used in the research structural equation model

مطابق جدول 8 تمام شاخص‌های مورد بحث در پژوهش برازش مطلوبی دارد و این نشان‌دهندۀ آن است که مدل ساختاری پژوهش استاندارد و نتایج آن قابل تفسیر و مورد حمایت داده‌های تجربی قرار گرفته است.

 

جدول 8: رگرسیون وزنی مدل پیش‌فرض

Table 8: Weighted regression of the default model

شاخص

CMIN

DF

CMIN/DF

RMSEA

CFI

GFI

IFI

RFI

NFI

AGFI

نشاط اجتماعی

524/6

5

305/1

028/0

997/0

993/0

997/0

973/0

986/0

979/0

فرهنگی و رفاهی

198/10

5

040/2

052/0

992/0

989/0

992/0

968/

984/0

967/0

درآمد و کسب کار

807/14

9

645/1

041/0

988/0

987/0

988/0

950/0

970/0

969/0

اشتغال و کارآفرینی

585/11

041/0

317/2

059/0

977/0

988/0

978/0

922/0

961/0

963/0

منبع: یافته‌های پژوهش، 1403

 

 

 

 

 

شکل 3: ساختاری پژوهش در حالت برآورد غیراستاندارد (منبع: یافته‌های پژوهش)

Figure 3: Research structure in non-standard estimation mode

 

در‌ادامه، مدل عاملی مرتبۀ دوم تحلیل شد. همان‌طور که مشخص است شکل 4 از 4 متغیر پنهان و 20 متغیر آشکار تشکیل شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که عامل نشاط اجتماعی بیشترین بار عاملی را با وزن 98/0 به خود اختصاص داده و بیشتر از سایر عوامل بر پایداری نظام فضایی منطقۀ 3 شهر اصفهان اثرگذار بوده است. پس از نشاط اجتماعی درآمد و رونق کسب‌وکار محلی قرار دارد که با بار عاملی 97/0 در رتبۀ دوم و عامل فرهنگی اجتماعی با وزن عاملی 94/0 در رتبۀ سوم و در‌نهایت، شاخص اشتغال و کارآفرینی با بار عاملی 91/0 در رتبۀ چهارم قرارگرفته است؛ بنابراین می‌توان گفت که در‌‌میان عوامل چهارگانۀ اثرگذار بر پایداری نظام فضایی مکانی منطقۀ 3 شهر اصفهان عامل نشاط اجتماعی بیش از سایر عوامل اثرگذار بوده است.

 

 

شکل 4: مدل ساختاری پژوهش در حالت برآورد استاندارد (منبع: یافته‌های پژوهش)

Figure 4: Structural model of the research in standard estimation mode

 

در برازش‌های جزئی مدل ساختاری پژوهش، عامل نشاط اجتماعی از 5 گویۀ اصلی شامل حفظ میراث تاریخی، افزایش سلامت روحی شهروندان، افزایش فضاها و مکان‌های عمومی، افزایش حس سرزندگی و شادابی و تعامل بیشتر بین گروه‌ها و قومیت‌ها تشکیل شده است. در این میان، افزایش سرزندگی و نشاط اجتماعی و حفظ میراث تاریخی-فرهنگی بیشترین وزن‌های عاملی، یعنی 72/0 و 71/0 را دارند و کمترین بار عاملی هم به افزایش فضاها و مکان‌های عمومی با وزن عاملی 55/0 تعلق دارد.

شاخص مکنون درآمد و رونق کسب کار از 5 گویۀ آشکار شامل برابری فرضت‌های شغلی، ایجاد بازار نو برای فروش محصولات داخلی، افزایش سرمایه‌گذاری، افزایش قیمت زمین و کاهش فقر تشکیل شده است که گویه‌های برابری فرصت‌های شغلی و کاهش فقر با وزن عاملی 74/0 و 73/0 بیشترین اثرگذاری را در این عامل پنهان دارند و کمترین اثرگذاری هم متعلق به گویه‌های افزایش سرمایه‌گذاری در منطقه و ایجاد بازارهای نو برای فروش با وزن‌های عاملی 56/0 و 59/0 است (شکل 5). مطابق مدل معادله‌های ساختاری پژوهش شاخص فرهنگی و رفاهی از 5 نماگر شامل توسعۀ تسهیلات فرهنگی و تفریحی، افزایش جمعیت، کاهش نابرابری‌های اجتماعی، افزایش رفاه و کیفیت زندگی، برگزاری مراسم‌های فرهنگی و جشن‌ها تشکیل شده است. در این میان، نماگرهای کاهش نابرابری اجتماعی، توسعۀ تسهیلات فرهنگی – تفریحی و افزایش رفاه و کیفیت زندگی به‌ترتیب بیشترین بارهای عاملی را با وزن‌های 81/0 ، 73/0 و 72/0 داشته است. نماگر افزایش جمعیت در منطقه کمترین وزن عاملی، یعنی 55/0 را دارد. در‌نهایت، بُعد اشتغال و کارآفرینی در منطقۀ 3 شهر اصفهان با 5 گویۀ آشکار تحلیل شد که با زیر‌شاخص‌های افزایش اشتغال جوانان، افزایش اشتغال زنان، رونق بازار و مراکز خرید، افزایش صنایع خلّاق (شامل سینما، نرم‌افزار، موسیقی، پویانمایی) و افزایش کارآفرینی مشخص است. یافته‌های حاصل از مدل معادله‌های ساختاری پژوهش نشان داد که افزایش اشتغال جوانان و افزایش کارآفرینی با وزن‌های عاملی 61/0 و 58/0 بیشترین اثرگذاری را در این متغیر پنهان داشتند و رونق مراکز خرید، افزایش صنایع خلّاق و افزایش اشتغال زنان کمترین اثرگذاری را با امتیاز عددی 52/0، 54/0، 57/0 در این متغیر پنهان داشتند.

 

 

شکل5: متغیرهای اثرگذار بر پایداری نظام فضایی مکانی منطقۀ 3 شهر اصفهان (منبع: یافته‌های پژوهش)

Figure 5: Changes affecting the stability of the spatial and spatial system of Region 3 of Isfahan city

 

در جدول 9 درجۀ آزادی، مقدار‌های استاندارد، خطای معیار، نسبت بحرانی و سطح تحت پوشش (مقدار p) مشخص شده است. نتایج جدول حاوی این نکات است که همۀ پارامترهای لامدا تفاوت معناداری با مقدار صفر دارد. مقدار p در همۀ روابط مورد بحث کمتر از 05/0 است که نشان می‌دهد همۀ روابط موجود در مدل مورد حمایت داده‌های تجربی و مدل ایجاد‌شده به‌خوبی تحت حمایت داده‌های تجربی قرار گرفته است.

 

 

جدول 9: نماگرهای اصلی برازش مدل‌سازی معادله‌های ساختاری پژوهش

Table 9: Main indicators of the fit of structural equation modeling of the research

شاخص

شناسه

گویه‌ها

درجۀ

آزادی

تخمین غیر

استاندارد

نسبت

بحرانی

نتیجه

 

شاخص‌های

اصلی

F1»»F2

اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری»»» اشتغال و کارآفرینی

751/0

049/0

402/15

***

F1»»F3

اثرهای مکانی- فضایی گردشگری شهری»»» درآمد و رونق کسب‌و‌کار

547/0

037/0

725/14

***

F1»»F4

اثرهای مکانی- فضایی گردشگری شهری»»» نشاط اجتماعی

530/0

040/0

110/13

***

F1»»F5

اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری»»» فرهنگی و رفاهی

561/0

049/0

436/11

***

فرهنگی و رفاهی (F5)

افزایش برگزاری مراسم‌های فرهنگی و جشن‌ها

000/1

***

فرهنگی و رفاهی (F5)

افزایش رفاه و کیفیت زندگی ساکنان

948/0

105/0

020/9

***

فرهنگی و رفاهی (F5)

کاهش باعث نابرابری‌های اجتماعی

819/0

097/0

419/8

***

فرهنگی و رفاهی (F5)

افزایش جمعیت

963/0

112/0

610/8

***

فرهنگی و رفاهی (F5)

توسعۀ تسهیلات تفریحی و فرهنگی

932/0

102/

144/9

***

نشاط اجتماعی(F4)

حفظ میراث تاریخی و فرهنگی

000/1

***

نشاط اجتماعی (F4)

افزایش سلامت روحی شهروندان

737/0

066/0

118/11

***

نشاط اجتماعی (F4)

افزایش فضاها و مکان‌های عمومی

843/0

080/0

494/10

***

نشاط اجتماعی (F4)

افزایش حس سرزندگی و شادابی در افراد

813/

067/0

047/12

***

نشاط اجتماعی (F4)

افزایش ایجاد تعامل بیشتر بین گروه‌ها، اجتماع‌ها و قومیت‌ها

039/1

075/0

827/13

***

درآمد و رونق کسب کار (F3)

ایجاد برابری فرصت‌های شغلی

000/1

***

درآمد ورونق  کسب کار (F3)

ایجاد بازارهای نو برای فروش محصولات داخلی

013/1

084/0

128/12

***

درآمد و رونق کسب کار (F3)

افزایش میزان سرمایه‌گذاری

864/0

084/0

252/10

***

درآمد و رونق  کسب کار (F3)

افزایش قیمت زمین

084/1

086/0

607/12

***

درآمد و رونق  کسب کار (F3)

کاهش فقر

133/1

095/0

911/11

***

اشتغال و کارآفرینی(F2)

افزایش اشتغال جوانان

000/1

***

اشتغال و کارآفرینی (F2)

افزایش اشتغال زنان

188/1

096/0

379/12

***

اشتغال و کارآفرینی (F2)

رونق بازار و مراکز خرید

390/1

102/0

648/13

***

اشتغال و کارآفرینی (F2)

افزایش صنایع خلّاق (سینما، نرم‌افزار، موسیقی، پویانمایی)

801/

082/0

748/9

***

اشتغال و کارآفرینی (F2)

ایجاد کارآفرینی

1531/1

092/0

488/12

***

منبع: یافته‌های پژوهش، 1403

 

جدول 10 اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری (شامل نشاط اجتماعی، فرهنگی و رفاهی،درآمد و اشتغال) را بر پایداری فضایی منطقۀ 3 شهر اصفهان نشان می‌دهد. یافته‌های حاصل از تحلیل مسیر پژوهش نشان می‌دهد که اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری بر محدودۀ مطالعه‌شده با مقداری بتای (98/0β=)، (94/0β=)، (97/0β=)، (91/0β=) و مقدار خطای P-value (000/0) مورد تأیید است.

 

 

جدول 10: بررسی مسیر و ارتباط بین متغیرهای پژوهش با استفاده از مدل‌سازی معادله‌های ساختاری

Table 10: Examining the path and relationship between research variables using structural equation modeling

تحلیل مسیر پارامترهای گردشگری بر پایداری فضای شهری

مقدار اثرگذاری

T-value

P-value

نتیجه

اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری در »»»» بعُد نشاط اجتماعی

98/0

049/

***

معنادار

اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری در»»»» بعُد فرهنگی و رفاهی

94/0

037/

***

معنادار

اثرهای مکانی- فضایی گردشگری شهری در»»»» بعُد درآمد و رونق کسب‌وکار

97/0

040/

***

معنادار

اثرهای مکانی- فضایی گردشگری شهری در»»»» بعُد اشتغال و کارآفرینی

91/0

049/

***

معنادار

منبع: یافته‌های پژوهش، 1403

 

در جدول 11 برخی از شاخص‌های نیکویی برازش مدل ساختاری پژوهش ملاحظه می‌شود. آزمون‌های نیکویی برازش نشان‌دهندۀ این است که آیا داده‌ها در حالت کلی با مدل سازگاری دارد یا خیر؟ به‌ عبارت ‌دیگر، آیا مدل در حالت کلی پذیرفتنی است یا خیر؟

مطابق این جدول شاخص کای اسکوئر نسبی (CMIN/DF) برابر با 983/1 است که بسیار مناسب است. در شاخص‌های برازش تطبیقی (IFI and CFI) مقدار‌های نزدیک به یک نشان‌دهندۀ برازش خوب است. همان‌طور که ملاحظه می‌شود مقدار‌های برازش مقتصد (FNFI and PCFI) بزرگ‌تر از 5/0 است که نشان‌دهندۀ برازش خوب مدل است. مقدار شاخص ریشۀ دوم میانگین خطای مربعات (RMSEA) کوچک‌تر از 8 % نشان‌دهندۀ یک برازش خوب مدل است که این مقدار نیز کمتر از مقدار استاندارد و بسیار مناسب است؛ بنابراین با توجه به جدول 11 مشخص می‌شود که تمامی ضرایب مسیرهای به‌دست‌آمده معنادار است. به‌عبارتی، اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری بر پایداری فضایی شهر در محدودۀ انتخابی مورد تأیید است و به‌عبارتی، نتایج به‌دست‌آمده از مدل مطمئن بوده است. پس می‌توان به استنباط و استنتاج آماری پرداخت.

 

جدول 11: شاخص‌های اصلی برازش مدل عاملی مرتبۀ دوم پژوهش

Table 11: Main fit indices of the second-order factor model of the research

نوع شاخص

شاخص

مقدار به‌دست‌آمده

مقدار قابل تأیید

نتیجه

 

مطلق

CMIN

234/315

 

مقدار P بزرگ‌تر از 5/0

 

تأیید نیکویی برازش

DF

159

P

000/0

 

نسبی

RMSEA

051/0

کوچک‌تر از 8/0

تأیید نیکویی برازش

CMIN/DF

983/1

مقدار بین 1 تا 3

تأیید نیکویی برازش

 

موجز (مقتصد)

FNFI

756/0

مقدار بزرگ‌تر از 5/0

تأیید نیکویی برازش

PCFI

794/0

مقدار بزرگ‌تر از 5/0

تأیید نیکویی برازش

تطبیقی

IFI

950/0

مقدار بزرگ‌تر از 9/0

تأیید نیکویی برازش

CFI

949/0

مقدار بزرگ‌تر از 9/0

تأیید نیکویی برازش

منبع: یافته‌های پژوهش، 1403

 

 

نتیجه‌گیری

امروزه شهرها جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد و همواره گردشگران زیادی را به‌سوی خود جذب می‌کند؛ بنابراین گردشگری شهری یکی از قابلیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در شهرها برای حرکت در مسیر توسعۀ پایدار شهری است. گردشگری شهری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی می‌تواند فرصت‌های بزرگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را برای شهرها در راستای رسیدن به توسعۀ همه‌جانبه به وجود آورد. در پژوهش حاضر برای بررسی اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری بر پایداری نظام فضایی شهر تأثیرات معیار‌های نشاط اجتماعی گردشگری، درآمد و کسب کار، فرهنگی و رفاهی و اشتغال و کارآفرینی بررسی و ارزیابی شد. نتایج حاصل از مطالعۀ نظری پژوهش نشان می‌دهد که گردشگری شهری با رویکرد پایدار در بُعد اقتصادی منجر به افزایش تقاضا برای کالا و خدمات ارائه‌شده، ارتقا سطح درآمد خانوار، افزایش درآمد‌زایی ارزی، ایجاد بازارهای نو برای فروش محصولات داخلی و در بُعد اجتماعی – فرهنگی باعث افزایش حس سر زندگی و شادابی بر اثر حضور گستردۀ گردشگران، افزایش آگاهی مردم از سنت‌های بومی و محلی و حیات دوبارۀ هنرهای سنتی می‌شود. از سوی دیگر، مقایسۀ یافته‌های پژوهش با مبانی نظری نشان می‌دهد که بُعد نشاط اجتماعی گردشگری در منطقۀ 3 شهر اصفهان به ایجاد حفظ میراث تاریخی، سلامت روحی شهروندان و حس سرزندگی و شادابی ساکنان کمک شایانی کرده است. بُعد درآمد و کسب کار گردشگری منطقه نیز زمینه‌های شکل‌گیری فرصت‌های شغلی، افزایش قیمت زمین و کاهش فقر را فراهم کرده است. در بُعد فرهنگی و رفاهی نیز گردشگری منطقه بستر توسعۀ تسهیلات فرهنگی و تفریحی، کاهش نابرابری، افزایش رفاه و کیفیت زندگی و برگزاری جشن‌ها و آیین‌های متنوع را فراهم کرده و درنهایت، گردشگری منطقه در بُعد اشتغال و کارآفرینی باعث حرکت منطقه به‌سمت افزایش اشتغال جوانان و افزایش کارآفرینی شده است. نتایج به‌دست‌آمده از تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های آزمون T تک نمونه‌ای نشان داد که اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری بر پایداری قلمرو مطالعه‌شده اثرگذار بوده است. یافته‌های حاصل از مدل ساختاری در پاسخ به سؤال پژوهش مبنی بر معناداری اثر‌های مکانی- فضایی گردشگری شهری بر پایداری نظام فضایی مؤید این بود که گردشگری اثر‌های مهم و معناداری در توسعۀ منطقۀ 3 شهر اصفهان داشته است؛ به‌طوری که این اثرگذاری در ابعاد نشاط اجتماعی، درآمد و کسب کار، فرهنگی-رفاهی و اشتغال و کارآفرینی با بارهای عاملی، 98/0، 97/0، 94/0، 91/0 بوده است. پس از مقایسۀ نتایج این پژوهش با پژوهش‌های سایر محققان از‌جملهElshaer et al.  (2021)، Tu & Zhang  (2021)، Kim et al.  (2015)، کیانی سلمی و بسحاق (1396) مشخص شد که نتایج حاصل‌شده از این پژوهش با پژوهش‌های افراد ذکرشده از‌لحاظ توانمندسازی زنان، افزایش کیفیت زندگی، رشد اقتصادی و توسعۀ شهری مطابقت دارد.

References

منابع
اجزا شکوهی، محمد، صباغی آبکوه، شیرین، معینی، علیرضا، و خزاعی نژاد فروغ (1399). ارزیابی اثرات گردشگری بر‌اساس ادراکات جامعۀ میزبان (مطالعۀ موردی: منطقۀ ثامن مشهد). جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، 18(1)، 24-49.
 https://doi.org/10.22067/geography.v18i1.38018
ابراهیم‌زاده، عیسی، دارایی، مرضیه، و دارایی ابوالفضل (1394). تحلیلی بر وضعیت امکانات و تسهیلات گردشگری شهر سمنان از‌منظر گردشگران با استفاده از آزمون پیرسون. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 6(22)، 43-66.
https://jupm.marvdasht.iau.ir/article_1118.html
پاپلی یزدی، محمد‌حسین، و سقایی، مهدی (1393). گردشگری (ماهیت و مفاهیم). انتشارات جهاد دانشگاهی.
حبیبی، فاتح (1401). تحلیل اثرات گردشگری بر اقتصاد روستاهای هدف در استان کردستان. فصلنامۀ اقتصاد و فضا و توسعۀ روستایی، 12(1)، 38-58.
http://serd.khu.ac.ir/browse.php?a_id=3909&sid=1&slc_lang=fa
خلیلی، محمد (1402). بررسی موانع گردشگری کودکان و ارائۀ راهکارهای توسعۀ آن در ایران (مطالعۀ موردی: شهر مشهد). جغرافیا و روابط انسانی، 6(3)، 599-617. https://www.gahr.ir/article_190821.html
عنابستانی، علی‌اکبر، حسینی، معصومه، و طالبی، هاشم (1395). بررسی تأثیر نقش پلیس بر امنیت گردشگران (مطالعۀ موردی: شهر شاندیز). فصلنامۀ جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، 3(2)، 141-159.
https://ensani.ir/fa/article/373000
قادری، موحد، و اعرابی، سید سپهر (1398). اثرات گردشگری بر پایداری شهرهای بین‌راهی (مطالعۀ موردی: شهر زیراب). نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 11(4)، 240-260.
https://journals.iau.ir/article_667767.html
کیانی سلمی، صدیقه، و بسحاق، محمدرضا (1396). شناسایی اثرات گردشگری و نقش آن در توسعۀ شهری کاشان. فصلنامۀ مطالعات شهری، 7(25)، 31-44. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_60784.html
کمالی، یحیی (1400). شناسایی چالش‌های توسعۀ گردشگری پایدار در استان کرمان. فصلنامۀ گردشگری و توسعه، 2(11)، 145-165. https://www.itsairanj.ir/article_157063.html
موحد، علی، جاودان، مجتبی، و غنی‌پور تفرشی، مرضیه (1399). تحلیل ادراک ذی‌نفعان از پایداری اثرات گردشگری در شهر لاهیجان. فصلنامۀ گردشگری شهری، 7(1)، 1-15.
https://doi.org/10.22059/jut.2020.290588.733
مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان اصفهان.
نوربخش، سید مرتضی، و پورسراسکانرود، محمداکبر (1389). نقش گردشگری شهری در توسعۀ اقتصادی کلانشهرها. اقتصاد شهر ویژه‌نامۀ اقتصاد گردشگری شهری، 2، 20-35.
https://ensani.ir/fa/article/244082
References
Ajza Shokouhi, M., Sabaghi Abkooh, S., Moeini, A., & Kazaee Nezhad, F. (2020). Evaluating the effects of tourism based on the host community perceptions (Case study: Samen zone, Mashhad). Journal of Geography and Regional Development, 18(1), 49-23. https://doi.org/10.22067/geography.v18i1.38018  [In Persian].
Almathami, R., Khoo-Lattimore, C., & Yang, E. C. L. (2020). Exploring the challenges for women working in the event and festival sector in the Kingdom of Saudi Arabia. Tourism Recreation Research, 47(5), 1–15. https://doi.org/10.1080/02508281.2020.1821329
Anabestani, A., Hosieni, M., & Talebi, H. (2017). Investigating the role of police in the security of tourists (Case study: Shandiz city). Geography and Urban Space Development, 3(2), 141-159. https://ensani.ir/fa/article/373000  [In Persian].
Boley, B. B., Ayscue, E., Maruyama, N., & Woosnam, K. M. (2017). Gender and empowerment: Assessing discrepancies using the resident empowerment through tourism scale. Journal of Sustainable Tourism, 25(1), 113–129. https://doi.org/10.1080/09669582.2016.1177065
Chandra, S., Ranjan, A., & Chowdhary, N. (2022). Online hospitality and tourism Education-Issues and challenges. Tourism an International Interdisciplinary Journal, 70(2), 298-316. https://doi.org/10.37741/t.70.2.10
Chen, C. C., & Petrick, J. F. (2013). Health and wellness benefits of travel experiences: A literature review. Journal of Travel Research, 52(6), 709–719. https://doi.org/10.1177/0047287513496477
Cornman, J. C., Goldman, N., Glei, D. A., Weinstein, M., & Chang, M. C. (2003). Social ties an perceived support: Two dimensions of social relationships and health among the elderly in Taiwan. Journal of Aging and Health, 15(4), 616–644. https://doi.org/10.1177/0898264303256215
De Bloom, J., Geurts, S. A., Taris, T.W., Sonnentag, S., deWeerth, C., & Kompier, M. A. (2017). Effects of vacation fromwork on health and well-being: Lots of fun quickly gone. In Longitudinal research in occupational health psychology (pp. 75–95). Routledge. https://doi.org/10.1080/02678373.2010.493385
Dolnicar, S., Yanamandram, V., & Cliff, K. (2012). The contribution of vacations to quality of life. Annals of Tourism Research, 39(1), 59–83. http://dx.doi.org/10.1016/j.annals.2011.04.015
Ebrahimzadeh, I., Darai, M., & Darai., A. (2015). An analysis of the state of tourism facilities in Semnan city from the point of view of tourists using Pearson test. Journal of Research and Urban Planning, 6(2), 43-60. https://jupm.marvdasht.iau.ir/article_1118.html [In Persian].
Eichhorn, V. (2020). Social tourism to overcome social exclusion: Towards a holistic understanding of accessibility and its users. Handbook of social touris, 177–194. https://B2n.ir/nz4861
Elshaer, I., Moustafa, M., Sobaih, A. E., Aliedan, M., & Azazz, A. M. S. (2021). The impact of women’s empowerment on sustainable tourism development: Mediating role of tourism involvement. Tourism Management Perspectives, 38, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.tmp.2021.100815
ESC. (2018). European society of cardiology take a vacation it could prolong your life Press Release 28/08/2018. (Accessed 26 September 2023) https://B2n.ir/kr3828
Ferrer, J. G., Sanz, M. F., Ferrandis, E. D., McCabe, S., & García, J. S. (2016). Social tourism and healthy ageing. International Journal of Tourism Research, 18(4), 297–307. https://doi.org/10.1002/jtr.2048
Fokiali, P., Xanthakou, Y., Tatlidil, R., Tatlidil, E., & Kaila, M. (2006). Tourism and sustainable development strategies in rhodes: The awareness of the local societies. Ege Academic Review, 6(2), 25-46. https://dergipark.org.tr/en/pub/eab/issue/39839/472375
Gil Arroyo, C., Barbieri, C., Sotomayor, S., & Knollenberg, W. (2019). Cultivating women’s empowerment through Agri tourism: Evidence from andean communities. Sustainability, 11(11), 3058. https://doi.org/10.3390/su11113058
Gilbert, D., & Abdullah, J. (2004). Holiday taking and the sense of well-being. Annals of Tourism Research, 31(1), 103–121. https://doi.org/10.1016/j.annals.2003.06.001
Glass, T. A., De Leon, C. M., Marottoli, R. A., & Berkman, L. F. (1999). Population based study of social and productive activities as predictors of survival among elderly Americans. Bmj, 319(7208), 478-483.‏ https://doi.org/10.1136/bmj.319.7208.478
Griffin, K., & Stacey, J. (2011). Towards a tourism for all policy for Ireland: Achieving real sustainability in Irish tourism. Current Issues in Tourism, 14(5), 431–444. https://doi.org/10.1080/13683500.2011.568053
Gump, B. B., & Matthews, K. A. (2000). Are vacations good for your health? The 9-year mortality experience after the multiple risk factor intervention trial. Psychosomatic Medicine, 62(5), 608–612. https://B2n.ir/jq5056
Gursoy, D., Jurowski, C., & Uysal, M. (2002). Resident attitudes a structural modeling approach. Annals of Tourism Research, 29(1), 79–105. https://doi.org/10.1016/S0160-7383(01)00028-7.
Habibi F. (2023). Analysis of the effect of tourism on the target villages of Kurdistan province. Journal Space Economy & Rural Development, 12(1), 37-58. http://serd.khu.ac.ir/browse.php?a_id=3909&sid=1&slc_lang=fa [In Persian].
Je, J. S., Khoo, C., & Chiao Ling Yang, E. (2020). Gender issues in tourism organisations: Insights from a two-phased pragmatic systematic literature review. Journal of Sustainable Tourism, 30(2) 1–24. https://doi.org/10.1080/09669582.2020.1831000
Joo, D., Cho, H., & Woosnam, K. M. (2019). Exploring tourists perceptions of tourism impacts. Tourism Management Perspectives, 31, 231–235. https://doi.org/10.1016/j.tmp.2019.05.008
Kakoudakis, K. I., McCabe, S., & Story, V. (2017). Social tourism and self-efficacy: Exploring links between tourism participation job-seeking and unemployment. Annals of Tourism Research, 65, 108–121. https://doi.org/10.1016/j.annals.2017.05.005
Kamali, Y. (2022). Identifying the challenges of sustainable tourism development in Kerman province. Journal of Tourism and Development, 2(11), 145-165. https://www.itsairanj.ir/article_157063.html [In Persian].
Khalili, M. (2024). The study of obstacles in children's tourism and providing solutions for its development in Iran (Case study: Mashhad city). Geography and Human Relationships, 6(3), 599-617. https://www.gahr.ir/article_190821.html [In Persian].
Kim, H., Woo, E., & Uysal, M. (2015). Tourism experience and quality of life among elderly tourists. Tourism Management, 46, 465–476. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2014.08.002
Kinney, A. Y., Bloor, L. E., Martin, C., & Sandler, R. S. (2005). Social ties and colorectal cancer screening among blacks and whites in North Carolina. Cancer Epidemiology Biomarkers and Prevention, 14(1), 182–189. https://doi.org/10.1158/1055-9965.182.14.1
Kiyani Salmi, S., & Boshag, M. (2018). Identification of tourism impacts and its role in urban development of Kashan. Motaleate Shahri, 7(25), 31-44. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_60784.html [In Persian].
Korez-Vide, R. (2013). Promoting sustainability of tourism by creative tourism development: How far is Slovenia. Innovative Issues And Approaches In Social Sciences, 6(1), 77-102.‏ http://dx.doi.org/10.12959/issn.1855-0541.IIASS-2013-no1-art05
Kronenberg, K., & Fuchs, M. (2021). Aligning tourisms socio-economic impact with the United Nations sustainable development goals. Tourism Management Perspectives, 39(7), 100831. https://doi.org/10.1016/j.tmp.2021.100831
Lozano, M., Blancas, F.J., Gonz´alez, M., Caballero, R. (2019). Sustainable tourism tags to reward destination management. J Environ Manag, 250(109458), 1–11. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2019.109458
Melon, M., Agrigoroaei, S., Diekmann, A., & Luminet, O. (2018). The holiday-related predictors of wellbeing in seniors. In Social Tourism at the Crossroads (pp. 40-59). Routledge. https://B2n.ir/qd2221
Minnaert, L., Maitland, R., & Miller, G. (2009). Tourism and social policy: The value of social tourism. Annals of Tourism Research, 36(2), 316–334. https://doi.org/10.1016/j.annals.2009.01.002
Movahed, A., Javdan, M., & Ghanipour, M. (2020). Analysis of stakeholders’ perceptions of tourism impacts sustainability in Lahijan. Urban Tourism, 7(1), 1-15. https://doi.org/10.22059/jut.2020.290588.733 [In Persian].
Müller, H. (1994). The thorny path to sustainable tourism development. Journal of Sustainable Tourism, 2(3), 131-136.‏ https://doi.org/10.1080/09669589409510690
Nawijn, J. (2011). Determinants of daily happiness on vacation. Journal of Travel Research, 50(5), 559–566. https://doi.org/10.1177/0047287510379164
Neal, J. D., Uysal, M., & Sirgy, M. J. (2007). The effect of tourism services on Travelers quality of life. Journal of Travel Research, 46(2), 154–163. https://doi.org/10.1177/0047287507303977
Nurbakhsh, S. M., & Porsaraskanrod, M, A. (2010). The role of urban tourism in the economic development of big cities. Special Issue of Urban Tourism Economics, 2, 20-35. https://ensani.ir/fa/article/244082/ [In Persian].
Öztürk, A. B., Özer, Ö., & Çalışkan, U. (2015). The relationship between local residents perceptions of tourism and their happiness: A case of Kusadasi Turkey. Tourism Review, 70(3), 232-242. http://dx.doi.org/10.1108/TR-09-2014-0053
P´erez, V.E., Santoyo, A.H., Guerrero, F., Le´on, M.A., Da Silva, C.L., Caballero, R., (2017). Measuring the sustainability of Cuban tourism destinations considering stakeholders perceptions. Int J Tour Res, 19(3), 318–328. https://doi.org/10.1002/jtr.2114
Papoli Yazdi, M. H., & Saghaei, M. (2014). Tourism (Nature and concepts). Jihad Daneshgahi Publications. [In Persian].
Pramanik, P. D., & Ingkadijaya, R. (2017). The impact of tourism on village society and its environmental 1st UPI international geography seminar IOP conf. Series: Earth and Environmental Science, 145, 012060. https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1755-1315/145/1/012060/meta
Pressman, S. D., & Cohen, S. (2005). Does positive affect influence health? Psychological Bulletin, 131(6), 925–971. https://doi.org/10.1037/0033-2909.131.6.925
Pyke, J., Pyke, S., & Watuwa, R. (2019). Social tourism and well-being in a first nation community. Annals of Tourism Research, 77(4), 38–48. https://doi.org/10.1016/j.annals.2019.04.013
Qaderi, M., & Arabi, S. S., (2018). The effects of tourism on the sustainability of inter-road cities (Case study: Zirab city). Scientific-Research Quarterly of New Attitudes in Human Geography, 11(4), 240-260. https://journals.iau.ir/article_667767.html [In Persian].
Ramírez, R.R., Pinero, J. T., Solís A. L., & Pérez, J. A. P. (2024). Tourism as a driver of economic and social development in underdeveloped regions. Regional Science Policy & Practice, 16(1), 12639. https://doi.org/10.1111/rsp3.12639.
Ribeiro, M. A., Pinto, P., Silva, J. A., & Woosnam, K. M. (2017). Residents attitudes and the adoption of pro-tourism behaviours: The case of developing island countries. Tourism Management, 61, 523–537. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2017.03.004
Risteskia, M., Kocevskia, J., & Arnaudov, K. (2012). Spatial planning and sustainable tourism as basis for developing competitive tourist destinations. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 44, 375-386. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.05.042
Seeman, T. E., Berkman, L. F., Blazer, D., & Rowe, J. W. (1994). Social ties and support and neuroendocrine function: The macarthur studies of successful aging. Annals of Behavioral Medicine, 16(2), 95–106. https://scholars.duke.edu/publication/761052
Sinclair, D., & Jayawardena, C. (2003). The development of sustainable tourism in the Guianas. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 15(7), 402-407 http://dx.doi.org/10.1108/09596110310496042
Singh, D., & Alam, Q. (2024). Is tourism expansion the key to economic growth in India? An aggregate-level time series analysis. Annals of Tourism Research Empirical Insights, 5(2), 100126. ‏https://doi.org/10.1016/j.annale.2024.100126
Smith, M. K., & Diekmann, A. (2017). Tourism and wellbeing. Annals of Tourism Research, 66, 1–13. https://doi.org/10.1016/j.annals.2017.05.006
Statistical Center of Iran. (2016). General Population and Housing Census of Isfahan Province. [In Persian].
Tu, J., & Zhang, D. (2021). Does tourism promote economic growth in Chinese ethnic minority areas? A nonlinear perspective. Journal of Destination Marketing & Management, 18(3), 100473. https://doi.org/10.1016/j.jdmm.2020.100473
Uslu, A., Alagöz, G., & Güneş, E. (2020). Socio-cultural economic and environmental effects of tourism from the point of view of the local community. Journal of Tourism and Services, 11(21), 1-21.‏ 1 https://jots.cz/index.php/JoTS/article/view/147
Uysal, M., Sirgy, J. M., Woo, E., & Kim, H. (2016). Quality of life (QoL) and well-being research in tourism. Tourism Management, 53, 244–261. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2015.07.013
Vento, E., Tammi, T., McCabe, S., & Komppula, R. (2020). Re-evaluating well-being outcomes of social tourism: Evidence from Finland. Annals of Tourism Research, 85(3), 103085. https://doi.org/10.1016/j.annals.2020.103085
VisitBritain. (2010). VisitBritain foresight. British destinations. https://B2n.ir/rd1677
Wellness Tourism Worldwide. (2011). Improving: Well-being & economic growth through travel. Budapest. http://www.wellnesstourismworldwide.com/
Yfantidou, G., & Matarazzo, M. (2017). The future of sustainable tourism in developing countries. Sustainable Development, 25(6), 459-466.‏ https://doi.org/10.1002/sd.1655
 
 

Files

History

  • Receive Date: 09 November 2024
  • Revise Date: 24 March 2025
  • Accept Date: 23 April 2025

Share

How to cite

Statistics