An Analysis of the Status of Social Capital and Factors Affecting it in Miankoh District of Ardal County by Using Structural Equation Modeling

Authors

1 PhD Candidate, Department of Geography and Rural Planning, Faculty of Geography Sciences and Planning, University of Isfahan, Isfahan, Iran

2 Associate Professor, Department of Geography and Rural Planning, Faculty of Geography Sciences and Planning, University of Isfahan, Isfahan, Iran

3 Faculty of Geography Sciences and Planning, University of Isfahan, Isfahan, Iran

Abstract

Statement of the Problem: Social capital was initially defined as the value of resources embedded in social relationships with others. It was then adjusted to the study of public behavior and attitudes of individuals towards the public sphere. This adaptation was pursued by changing the conceptualization of society as being determined by the geo-spatial structure defined by the structure of interpersonal relationships. Understanding this concept in society and factors affecting it is essential for formulating development policies in society.
Purpose: The purpose of this study was to analyze the social capital status and factors affecting it in Miankoh District of Ardal County using the statistical approach of structural equations.
Method: The research method in this study was descriptive-analytical and its purpose was applied. To collect the data, documentary and field methods were used. A sample of 254 individuals was selected by stratified random sampling in the study area. Finally, structural equation modeling was used to answer the research question.
Results: The results showed that social capital in the study area was moderate and among the constituent indicators, social trust, and network quality explained the hidden variable (social capital) more than other indicators. Investigation of the independent variables affecting social capital showed that education (0.39) had the most influence on the dependent variable. So, this indicates the importance of education in improving social capital and points out the serious attention of officials to education in the study area. In total, the independent variables explained 0.24 of the variance of the dependent variable.
Innovation: Although social capital is as important as other capitals, it has received less attention. Despite the fact that two decades have passed since the serious attention of the scientific community to social capital,  there is still controversy in this regard. Accordingly, the approval and deepening of social capital require further evaluation and investigation of different communities. According to the local characteristics, this concept may have different interpretations in different cultures. On the other hand, little attention to the recognition of social capital as a concept affecting the science of planning is one of the challenges facing Iranian villages. Therefore, given that the rural areas of Iran have expanded into thousands of subcultures in the geographical area of Iran, lack of attention to social capital is a major challenge for the development of these areas. Accordingly, a comprehensive study of social capital in the geographical area of rural areas of Iran seems to solve this challenge for planners.

Keywords

Main Subjects

Full Text

مقدمه

سرمایة اجتماعی، مجموعه‌ای از منابعی است که از ساختار و محتوای روابط با سه بعد ساختاری، رابطه‌ای و شناختی پدید می‌آید (Nahapiet and Ghoshal, 1998: 247). این سرمایه یک دارایی راهبردی است (Yen et al., 2015: 220) که با آن پایه و اساس فعالیت‌های جمعی پی‌ریزی می‌شود (Leana and Van Buren, 1999: 543; Weerakoon et al.‚ 2020: 151). امروزه سرمایة اجتماعی نقشی بسیار مهم‌تر از سرمایة فیزیکی و انسانی در جوامع دارد و شبکه‌های روابط جمعی و گروهی را میان انسان‌ها، سازمان‌ها با انسان‌ها و سازمان‌ها با یکدیگر انسجام می‌بخشد (بیکر، 1382: 13). در غیاب سرمایة اجتماعی، سایر سرمایه‌ها اثربخشی خود را از دست می‌دهند و بدون آن، پیمودن راههای توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی دشوار می‌شود (فعلی و همکاران، 1397: 29).

پژوهش دربارة وضعیت سرمایة اجتماعی، مدیران برنامه‌های توسعه را آگاه می‌کند که با سرمایة اجتماعی بیشتر می‌توان بر توسعه‌نیافتگی فائق آمد، ریشه‌های فقر و وضعیت فعلی جوامع به‌ویژه جوامع روستایی را شناسایی کرد و متناسب با آن به دلایل اصلی بروز وضعیت فعلی و ناکامی برنامه‌های چندگانة توسعه پی برد (احمدی و همکاران، 1397: 96). سرمایة اجتماعی را حلقة گمشدة کشورهای توسعه‌نیافته می‌دانند؛ علاوه بر این، مفهوم سرمایة اجتماعی در شناسایی ریشه‌های فقر، پایه‌های توسعة محلی و ملی بسیار مهم است (خوشفر و میرزاخانی، 1396: 6). این اهمیت ایجاب می‌کند پژوهش‌های بیشتر و جامع‌تری دربارة سرمایة اجتماعی به‌ویژه در مناطق روستایی انجام شود؛ بر همین اساس، پژوهش حاضر با اتکا بر داده‌های گردآوری‌شده در قالب پرسش‌نامه در بخش میانکوه شهرستان اردل، نخست وضعیت سرمایة اجتماعی و شاخص‌های آن را در بخش میانکوه سنجیده و پس از آن در قالب مدل‌سازی معادلات ساختاری، عوامل تأثیرگذار و شاخص‌های تشکیل‌دهندة آن را در راستای هدف پژوهش تحلیل و بررسی کرده است.

 

پیشینه پژوهش

برای انجام هر پژوهش علمی، مطالعه و بررسی پژوهش‌های پیشین دربارة موضوع مدنظر ضروری است. بدون توجه به نتایج پژوهش‌های دیگران و توسعه و تکامل آنها، امکان رسیدن به پاسخ مناسب و تجزیه و تحلیل بهتر میسر نیست.

کسانی و همکاران (1391) در پژوهشی با عنوان «بررسی مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی ساکنان شهر تهران با استفاده از تحلیل مسیر؛ طرح سنجش عدالت شهری»، دریافته‌اند مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی مستقیماً متأثر از اشتغال، وضعیت زناشویی، بعد خانوار، تحصیلات، سلامت جسمی و مدت اقامت در محله است؛ بر این اساس، برنامه‌ریزی برای افزایش سطح تحصیلات، اشتغال، تأهل و سلامت جسمی و ایجاد تسهیلات محلی موجب افزایش سرمایة اجتماعی می‌شود.

فاتحی و اخلاصی (1392) رابطة مثبت و معناداری را بین متغیرهای اشکال هویتی، سلامت روانی، تحصیلات، سرمایة فرهنگی و سرمایة اجتماعی تشخیص داده‌اند.

زیاری و همکاران (1393) با بررسی عوامل مؤثر بر سرمایة اجتماعی، 42 متغیر را در ابعاد مختلف سرمایة اجتماعی به کار گرفتند که به 5 عامل کاهش یافت. از بین این پنج عامل، مشارکت عمومی، آگاهی و اعتماد، بیشترین میزان تبیین را داشتند و پس از آن اعتماد رسمی و مشارکت رسمی قرار داشت.

نتایج پژوهش کسانی و همکاران (1393) نشان می‌دهد بین سطح تحصیلات، وضعیت اشتغال، کیفیت زندگی، حمایت اجتماعی، تأهل و بعد خانوار با سرمایة اجتماعی رابطه وجود دارد.

قربانی و همکاران (1399) در سنجش سرمایة اجتماعی از شاخص‌های آگاهی اجتماعی، مشارکت، انسجام، شبکة اجتماعی و اعتماد اجتماعی استفاده کرده‌اند که هریک به زیرشاخص‌های دیگری تقسیم می‌شوند.

طیب‌نیا و همکاران (1398) از بین عوامل اثرگذار بر سرمایة اجتماعی، بر آموزش به‌مثابة یک عنصر کلیدی برای بهبود سرمایة اجتماعی تأکید کرده‌اند.

لاچنر[1] (1999) در پژوهشی با عنوان «سرمایة اجتماعی و راهنمای اندازه‌گیری آن»، مفهوم سرمایة اجتماعی و سازه‌های مرتبط با آن را بررسی کرده است. هدف وی، تهیة راهنمایی مختصر برای عملی‌سازی و اندازه‌گیری سرمایة اجتماعی است و بر چهار سازه در اندازه‌گیری سرمایة اجتماعی تمرکز می‌کند؛ کارایی جمعی، حس روان‌شناختی اجتماع‌بودن، انسجام محلی و توانایی اجتماعی. دیدگاه این پژوهش در اندازه‌گیری سرمایة اجتماعی، توجه به اجتماع است.

گلیزر[2] (2001) در پژوهشی با عنوان «شکل‌بندی سرمایة اجتماعی»، سرمایة اجتماعی را شامل هنجارها، شبکه‌ها و انواع ارتباطات اجتماعی می‌داند. به اعتقاد وی، بهترین منبع افزایش رفاه و بهبود اقتصادی در یک اجتماع، استفاده از منابع اجتماعی شامل هنجارها و شبکه‌هاست.

ایوانس و استفان سایرت[3] (2007) در پژوهشی با عنوان «آیا سرمایة اجتماعی در حال تولید است؟»، روند سرمایة اجتماعی را بررسی کرده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد طرح پژوهش اروپایی - تبادلی که توسعة کسب‌وکارهای اجتماعی و اقتصاد اجتماعی را در داخل محله‌های مختلف آزمون کرد - بر اهمیت توجه به ویژگی‌های محلی در مطالعات سرمایة اجتماعی محلی تأکید دارد. این یافته‌ها به رویکردهای تفسیری بعضی نواحی، براساس توسعة سیاست‌گذاری اهمیت می‌دهد.

پرایتنو و همکاران[4] (2014) برای سنجش وضعیت سرمایة اجتماعی از شاخص‌هایی مانند توانمندسازی، مشارکت در اجتماع، احساس جامعه و رفتار همسایگی استفاده کرده‌اند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد حس مکان، حس اجتماعی و بعضی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، مشارکت اجتماعی را در روابط عمومی و توسعة مبتنی بر جامعه ممکن می‌کند.

یون و همکاران[5] (2015) در پژوهشی تأثیر سرمایة اجتماعی را بر کارآفرینی بررسی کردند. آنها برای سنجش سرمایة اجتماعی از سه شاخص ساختاری، شناختی و رابطه‌ای بهره بردند.

 

مبانی نظری پژوهش

دست‌کم در یک دهة گذشته پژوهش‌های تجربی از روش‌های بسیار متفاوتی برای اندازه‌گیری سرمایة اجتماعی و پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن استفاده کرده‌اند (همتی، 1386: 7). ساباتینی (2005) به نقل از دورلاف[6] اشاره می‌کند ادبیات تجربی سرمایة اجتماعی مملو از تعاریف مبهم، سنجش ضعیف داده‌ها، فقدان شرایط مقایسه‌پذیری و اطلاعات لازم برای پذیرش صحت ادعاهای مطرح‌شده است (Sabatini, 2005: 5).

بانک جهانی چهارچوب‌های مختلفی برای سنجش سرمایة اجتماعی دارد؛ ازجمله پرسش‌نامة یکپارچه که با همکاری گروتایرت و همکاران طراحی شد. هدف این پرسش‌نامه، اندازه‌گیری ابعاد مختلف سرمایة اجتماعی در کشورهای در حال توسعه به شکل پیمایشی و کمّی است. مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی از دیدگاه این افراد عبارت است از گروهها و شبکه‌ها، اعتماد و همبستگی، کنش جمعی و همکاری، اطلاعات و ارتباطات، همبستگی اجتماعی و ادخال، توانمندسازی و کنش سیاسی (Grootaert et al., 2004: 35).

همچنین نارایان[7] (1999) در پیمایشی زیر نظر بانک جهانی، مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی را ویژگی‌های گروه، هنجارهای تعمیم‌یافته، تشریک مساعی، معاشرت‌های روزمره، ارتباط با همسایگان، داوطلبانه‌بودن و اعتماد می‌داند.

استون و هیوز نیز در پیمایشی در استرالیا در سال 2002، ابعاد سرمایة اجتماعی را شامل ویژگی‌های شبکه، اعتماد و بده‌بستان موجود در شبکه‌ها می‌دانند (Stone and Hughes, 2002: 37).

در کشور ایران نیز به‌صورت تجربی سرمایة اجتماعی را بررسی کرده‌ و شاخص‌های مختلفی برای ارزیابی این سرمایه ارائه داده‌اند. این مؤلفه‌ها به این دلیل مهم‌اند که با توجه به شرایط و بافت فرهنگی محلی سنجیده شده‌اند؛ برای نمونه در امر مفهوم‌سازی سرمایة اجتماعی در ایران، پیران و همکاران (1386) ابعاد سرمایة اجتماعی را شامل وی‍ژگی‌های گروه، هنجارهای تعمیم‌یافته، باهم‌بودن، حشر و نشر اجتماعی روزانه، وصل‌بودن محله‌ای و داوطلب‌گرایی و اعتماد دانسته‌اند.

همچنین قربانی و همکاران (1399) مشارکت، اعتماد، انسجام و آگاهی را ابعاد مهم سرمایة اجتماعی می‌دانند.

به‌طور کلی بیشتر پژوهشگران، اعتماد و مشارکت را مهم‌ترین شاخص‌های سرمایة اجتماعی بیان کرده‌اند؛ ازجمله گروتایرت و همکاران[8]، 2004؛ ویراکن و همکاران[9]، 2020؛ نوریس[10]، 2005؛ اورسچات و همکاران[11]، 2006؛ دفتر آمار استرالیا[12]، 2003؛ اسماعیلی، 1385؛ لعل‌سجادی، 1387 و افشانی و همکاران، 1388.

پورتس[13] (1385) معتقد است برای آنکه سرمایة اجتماعی داشته باشیم، باید با دیگران مرتبط باشیم و دیگران‌اند که منبع بالفعل امتیازات ما هستند، نه خود ما.

دیدگاه توکویل[14] بر اهمیت سنت‌ها و ویژگی‌های اجتماعی جوامع که از آنها با عنوان سرمایة اجتماعی یاد می‌شود و تأثیر آن بر عملکرد موفق نهادهای سیاسی و اقتصادی تأکید دارد. براساس این دیدگاه، سنت‌ها معمولاً با مذهب عجین شده‌اند. زمانی که مذهب و ایدئولوژی در یک سنت و با یک فرهنگ تقویت شود، آن سنت تقدس خواهد یافت؛ از سوی دیگر، در این تقدس نوعی یکپارچگی میان مبانی مذهبی و سنت به چشم می‌خورد. حذف سنت نه مطلوب و نه امکان‌پذیر است و جوامعی که سعی کرده‌اند چنین رویه‌ای را در پیش گیرند، به توسعه نرسیده‌ و شرایط را برای انهدام جامعة خود فراهم کرده‌اند (امیری اردکانی و شاه‌ولی، 1383: 15).

پاتنام[15] (2000) معتقد است سرمایة اجتماعی کارایی جامعه را با تسهیل کنش‌های جمعی هماهنگ بهبود می‌بخشد. به نظر وی عناصر سرمایة اجتماعی عبارت‌اند از: الزامات اخلاقی و هنجارها، اعتماد اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی.

در کنار این ویژگی‌ها، سرمایة اجتماعی در جلوگیری از آسیب‌پذیری و تاب‌آوری یک جامعه دربرابر بلایای طبیعی و انسانی نقشی حیاتی دارد. جامعة شهری و روستایی با بافت کالبدی مستحکم و زیرساخت‌های منعطف، اما بدون سرمایة اجتماعی قوی، مسلماً در شرایط بحرانی با مشکلات بی‌شماری مواجه خواهد شد؛ درنتیجه برای اینکه جامعه‌ای دربرابر آسیب مقاوم و ازنظر تاب‌آوری کارآمد باشد، باید به جنبه‌های مهمی مانند روابط جامعه و سرمایة موجود در این روابط توجه ویژه شود و این جنبه‌ها شناخته شوند تا در صورت نیاز بتوان آنها را بهبود بخشید؛ بدین مفهوم که باید تمامی ابعاد و مؤلفه‌های ضروری مدنظر قرار گیرد تا تاب‌آوری جامعه‌ای دربرابر آسیب‌ها افزایش یابد (صالحی و همکاران، 1389: 58).

 

 

 

 

جدول- 1:خلاصة شاخص‌های استفاده‌شده و عوامل اثرگذار بر سرمایة اجتماعی در پژوهش‌های پیشین

پژوهشگر

سال

عوامل اثرگذار

شاخص‌های اندازه‌گیری‌شدة سرمایة اجتماعی

Grootaert et al.

2004

-

ویژگی‌های گروه، هنجارهای تعمیم‌یافته، تشریک مساعی، معاشرت‌های روزمره، ارتباط با همسایگان، داوطلبی و اعتماد

Stone and Hughes

2002

-

ویژگی‌های شبکه، اعتماد و بده‌بستان موجود در شبکه‌ها

Trent et al.

2016

-

اعتماد، مشارکت، نوع‌دوستی و تعامل سیاسی، تعامل غیررسمی، هنجارهای مشترک

Appsau et al.

2020

جنس، سن، سلامتی، تحصیلات، شغل، درآمد، محل زندگی، بعد خانوار

اعتماد، مشارکت، انسجام، نوع‌دوستی، آگاهی، ارزش‌های اخلاقی

پیران و همکاران

1386

-

ویژگی‌های گروه، هنجارهای تعمیم‌یافته، باهم‌بودن، حشر و نشر اجتماعی روزانه، وصل‌بودن محله‌ای و داوطلبی و اعتماد

کسانی و همکاران

1391

اشتغال، تأهل، بعد خانوار، تحصیلات، سلامت جسمی، مدت اقامت

اعتماد، انسجام، مشارکت، آگاهی

فاتحی و اخلاصی

1392

اشکال هویتی، سلامت روانی، تحصیلات، سرمایة فرهنگی

مشارکت، آگاهی، انسجام، اعتماد درونی و بیرونی، اخلاقی

زیاری و همکاران

1393

-           

مشارکت عمومی، آگاهی، اعتماد، اعتماد رسمی و مشارکت رسمی

کسانی و همکاران

1393

سطح تحصیلات، وضعیت اشتغال، کیفیت زندگی، حمایت اجتماعی، تأهل، بعد خانوار

اعتماد، مشارکت، انسجام و آگاهی

طیب‌نیا و همکاران

1398

آموزش

اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، آگاهی اجتماعی، اخلاق

قربانی و همکاران

1399

-

آگاهی اجتماعی، مشارکت، انسجام، شبکة اجتماعی و اعتماد اجتماعی

منبع: یافته‌های پژوهش، 1398

 

روش‌شناسی پژوهش

معرفی منطقه و جامعة آماری پژوهش

بخش میانکوه از توابع شهرستان اردل به مساحت 788.05 کیلومترمربع بین 50 درجه و 18 دقیقه و 50 درجه و 44 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 36 دقیقه و 31 درجه و 53 دقیقه عرض شمالی قرار دارد. این بخش در جنوب غرب استان چهارمحال و بختیاری قرار گرفته است و از شمال به بخش مرکزی شهرستان اردل و بخش ناغان از شهرستان کیار، از شرق به بخش ناغان شهرستان کیار، از جنوب به شهرستان لردگان و از غرب به شهرستان ایذة استان خوزستان محدود می‌شود.

بخش میانکوه 34 روستا با بیش از 20 خانوار دارد و برمبنای سرشماری 1395، جمعیت روستاهای این بخش 13697 نفر است. از این تعداد، 6990 نفر مرد و 6707 نفر زن هستند. این تعداد جمعیت نشان می‌دهد نسبت جنسی در این بخش، 104 است؛ از سوی دیگر، بررسی سطح سواد در بخش میانکوه نشان می‌دهد درمجموع 81 درصد از جمعیت بالای 6 سال بخش میانکوه باسواد هستند. از مجموع افراد باسواد، 3/54 درصد را مردان و 7/45 درصد را زنان تشکیل می‌دهند. بررسی وضعیت اشتغال در بخش میانکوه نشان می‌دهد جمعیت بیکار 4/25 درصد و جمعیت شاغل 6/74 درصد از نیروی کار فعال را شامل می‌شود که با توجه به بافت و موقعیت جغرافیایی منطقه در بخش کشاورزی مشغول به فعالیت هستند (مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، 1395).

 

 

شکل- 1: موقعیت بخش میانکوه در سلسله‌مراتب تقسیمات کشوری

 

ابزار گردآوری و متغیرهای پژوهش

با توجه به ماهیت و روش پژوهش‌های علمی، پژوهش حاضر به‌لحاظ ماهیت، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی‌تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از دو شیوة مطالعات اسنادی و میدانی (مصاحبه و تکمیل پرسش‌نامه) استفاده شده است. با توجه به هدف اصلی پژوهش یعنی شناسایی عوامل تأثیرگذار بر سرمایة اجتماعی، جامعة آماری پژوهش را سرپرستان خانوار روستاهای بخش میانکوه تشکیل می‌دهد که به‌صورت تصادفی بررسی شدند. ابزار اصلی پژوهش، پرسش‌نامة پژوهشگرساخته‌ای است که در دو قسمت ویژگی‌های شخصی و مؤلفه‌های مرتبط با سرمایة اجتماعی در قالب طیف پنج قسمتی لیکرت (1= اهمیت خیلی کم، 2= اهمیت کم، 3= اهمیت متوسط، 4= اهمیت زیاد، 5= اهمیت خیلی زیاد)، طراحی شده است. روایی (روایی صوری) ابزار استفاده‌شده با کسب نظرات چند نفر از استادان دانشگاهی، پس از انجام اصلاحات لازم تأیید شد. برای بررسی پایایی ابزار پژوهش، یک مطالعة راهنما با تعداد 30 پرسش‌نامه در خارج از محدوده بررسی شد. محاسبة ضریب آلفای کرونباخ با استفاده از نرم‌افزار SPSS برای بخش‌های مختلف پژوهش نشان داد ابزار استفاده‌شده از پایایی لازم برای ادامة مراحل پژوهش برخوردار است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، نرم‌افزار Spss و Amos Graphics به کار رفت و نمونه‌گیری با استفاده از نرم‌افزار Spss Samplepower انجام شد. برآورد حجم نمونه متناسب با هدف و پرسش پژوهش، 244 نفر انتخاب شد. این حجم نمونه با توان آزمون 80/0 و سطح اطمینان 95/0 درصد انتخاب شد. براساس عمومی‌ترین ملاک برای ارزیابی توان آزمون آماری اثر، مقدار 80/0 به‌مثابة نقطة برش برای تصمیم‌گیری دربارة توان یک آزمون خاص در نظر گرفته شد که براساس آن، مواجهه با خطای نوع دوم تا حداکثر 20/0 پذیرفته شده است (Cohen 1988به نقل از قاسمی، 1390: 5)؛ با وجود این، در پژوهش حاضر، 10 نفر برای تقویت توان آزمون به نمونه افزوده و درمجموع پرسش‌نامه از نمونه‌ای 254نفری جمع‌آوری شد. نمونة مدنظر براساس اصل تسهیم به نسبت و متناسب با جمعیت روستاهای بررسی‌شده انتخاب شد و مورد پرسش قرار گرفت.

 

معرفی روش و مدل تحلیل

مدل‌های معادلة ساختاری SEM (Structural Equation Modeling) به‌طور معمول ترکیبی از مدل‌های اندازه‌گیری و مدل‌های ساختاری است. برمبنای مدل‌های اندازه‌گیری، مشخص می‌شود کدام متغیر مشاهده‌شده اندازه‌گیرندة کدام متغیر پنهان است (متغیر پنهان، متغیری است که به‌طور مستقیم اندازه‌گیری نمی‌شود؛ بلکه با استفاده از تعدادی متغیر مشاهده‌شده در نقش معرف سنجیده می‌شود)؛ مدل‌های ساختاری نیز مشخص می‌کنند کدام‌یک از متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته‌ تأثیرگذارند یا کدام متغیرها با یکدیگر همبسته‌اند. در این مدل، خطاها نشان‌دهندة همة متغیرهایی است که معرف، غیر از متغیر پنهان اندازه‌گیری می‌کند و درواقع نمودی از ناتوانی متغیرهای مستقل حاضر در مدل در تبیین متغیر وابسته است؛ به همین دلیل متغیرهای مشاهده‌شده نیز که در نقش معرف در مدل اندازه‌گیری است، همراه با خطای اندازه‌گیری در نظر گرفته می‌شوند. خطای اندازه‌گیری چون مستقیماً محاسبه و اندازه‌گیری نمی‌شود، درواقع نوعی متغیر پنهان محسوب می‌شود (قاسمی، 1392: 176).

تحلیل این پژوهش، شش مؤلفة اعتماد اجتماعی، ارزش اخلاقی، ساختار شبکه، مشارکت اجتماعی، کیفیت شبکه و فرهنگ مشترک را شامل می‌شود؛ همچنین خود متغیر اصلی بررسی وضعیت سرمایة اجتماعی به دلیل اینکه به‌صورت مستقیم ارزیابی نشده است، به‌مثابة متغیر پنهان در نظر گرفته می‌شود. گویه‌های مرتبط نیز که به‌صورت پرسش از نمونة بررسی‌شده ارزیابی شده‌اند، به‌مثابة متغیر مشاهده‌شده در نظر گرفته می‌شوند.

در مدل اندازه‌گیری، تناسب معرف‌ها برای متغیر پنهان با تحلیل عاملی تأییدی سنجیده می‌شود؛ بنابراین مطلب مورد آزمون معادلات ساختاری این است که آیا متغیرهایی که برای متغیر پنهان انتخاب و معرفی شده‌اند، واقعاً معرف آن هستند یا خیر؛ همچنین میزان دقت متغیرهای انتخابی برای برازش متغیر پنهان را اندازه‌گیری می‌کند؛ درنتیجه در مدل ساختاری، معرف‌ها و متغیر پنهان از راههای منطقی با هم مرتبط می‌شوند (قاسمی، 1392: 177).

 

یافته‌های پژوهش

یافته‌های توصیفی پژوهش

اطلاعات مربوط به نمونة بررسی‌شده در بخش میانکوه و بعضی متغیرهای زمینه‌ای مرتبط به نمونه در جدول 2 نشان داده شده است.

همان‌گونه که در جدول 2 دیده می‌شود، میانة سنی پاسخگویان، 38 سال و متوسط سطح تحصیلات آنها، راهنمایی است. میانة بعد خانوار در نمونة بررسی‌شده، 4 نفر است و شغل غالب در بین پاسخگویان، کشاورزی است؛ به‌علاوه گروه درآمدی 800 تا 1200 تومان، بیشترین فراوانی را در بین گروههای درآمدی به خود اختصاص داده است.

جدول- 2:ویژگی‌های توصیفی نمونة بررسی‌شده

شاخص

وضعیت توصیفی نمونه

 

حجم نمونه

کل

254

زن

46

مرد

208

میانة سن

38

میانة تحصیلات

راهنمایی

میانة بعد خانوار

4 نفر

میانة شغل اصلی

کشاورز

میانة گروه درآمدی (هزار تومان)

800- 1200

منبع: یافته‌های پژوهش، 1398

 

اعتبار عاملی

تحلیل عاملی، شیوه‌ای است برای بررسی این احتمال که تعداد زیادی متغیر، تعداد معدودی عامل مشترک‌ دارند که تبیین‌کنندة همبستگی‌های مشترک آنهاست. به‌منظور بررسی اعتبار عاملی خرده‌مقیاس‌های مربوط به متغیرهای اصلی پژوهش از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد که برآوردهای مربوط در زیر گزارش شده است.

 

جدول- 3: مقادیر برآوردشدة بارهای عاملی خرده‌مقیاس ساختار شبکه

گویه

بار عاملی

نسبت بحرانی

سطح معناداری

  

میزان اعتماد درون خانواده بین مردم روستا

59/0

35/11

001/0

میزان اعتماد بین شخصی بین مردم روستا

85/0

37/18

001/0

میزان اعتماد تعمیم‌یافته بین اهالی روستا

74/0

13/15

001/0

میزان اعتماد به محیط میان اهالی روستا

77/0

98/15

001/0

میزان اعتماد نهادی مردم روستا

60/0

38/11

001/0

منبع: یافته‌های پژوهش، 1398

مقادیر مربوط به جدول 3 وزن، مقدار بحرانی و سطح معناداری گویه‌های مربوط به خرده‌مقیاس «سری» اعتماد اجتماعی را در سرمایة اجتماعی نشان می‌دهد. برآوردهای مربوط به مدل عاملی بیان‌کنندة این است که همة گویه‌ها در بررسی سری اعتماد اجتماعی از وزن مطلوبی برخوردارند؛ به بیان دیگر، همبستگی خرده‌مقیاس‌ها «سری‌ها» با عامل مربوط، در وضعیت مطلوبی قرار دارد.

گویه‌های مربوط به ارزش اخلاقی در جدول 4 با بار عاملی، نسبت بحرانی و سطح معناداری بیان شده است. مقادیر مربوط به بار عاملی، نسبت بحرانی و سطح معناداری گویه‌ها نشان می‌دهد خرده‌مقیاس ارزش اخلاقی با گویه‌های خود همبستگی قابل قبولی دارد و می‌توان برای ارزیابی خرده‌مقیاس ارزش اخلاقی از این گویه‌ها بهره برد.

جدول- 4: مقادیر برآورد‌شدة بارهای عاملی خرده‌مقیاس ارزش اخلاقی

 

سطح معناداری

نسبت بحرانی

بار عاملی

گویه

001/0

04/5

35/0

میزان صداقت بین مردم روستا

001/0

27/5

37/0

میزان گذشت بین مردم روستا

001/0

54/7

59/0

میزان امانت‌داری بین مردم روستا

001/0

81/7

63/0

میزان وفای به عهد بین مردم روستا

منبع: یافته‌های پژوهش، 1398

 

جدول- 5: مقادیر برآورد‌شدة بارهای عاملی خرده‌مقیاس ساختار شبکه

 

سطح معناداری

نسبت بحرانی

بار عاملی

گویه

001/0

32/15

36/0

میزان حضور در فعالیت‌های نقادانه

001/0

90/12

74/0

میزان استقبال از الگوهای جدید مشارکت

001/0

90/13

69/0

میزان فعالیت در مشارکت‌های سازماندهی‌شده

001/0

26/6

81/0

میزان حمایت از سنت‌های مدنی

منبع: یافته‌های پژوهش، 1398

 

خرده‌مقیاس ساختار شبکه با چهار گویه ارزیابی شد. جدول 5 وزن، مقدار بحرانی و سطح معناداری گویه‌های مربوط به خرده‌مقیاس «سری» ساختار شبکه را نشان می‌دهد؛ به بیان دیگر، برآوردهای مربوط به مدل عاملی بیان‌کنندة این است که همة گویه‌ها در مطالعه از وزن مطلوب و قابل قبولی برخوردارند و همبستگی خرده‌مقیاس «سری» ساختار شبکه با گویه‌های مربوط به این خرده‌مقیاس در وضعیت مطلوبی قرار دارد. بیشترین بار عاملی را گویة میزان حمایت از سنت‌های مدنی با 84/0 و کمترین بار عاملی را گویة میزان حضور در فعالیت‌های نقادانه با 36/0 به خود اختصاص داده‌اند.

جدول 6 بار عاملی، نسبت بحرانی و سطح معناداری گویه‌های مرتبط با «سری» مشارکت اجتماعی را نشان می‌دهد. برآوردهای مرتبط با گویه‌ها نشان می‌دهد همبستگی قابل قبولی بین خرده‌مقیاس مشارکت اجتماعی و گویه‌های آن وجود دارد. بیشترین بار عاملی مربوط به گویه‌های مشارکت در امور مذهبی و امور خیریه با 66/0 و کمترین بار عاملی مربوط به گویة مشارکت در گروههای فرهنگی با 33/0 است.

خرده‌شاخص کیفیت شبکه با پنج گویه بررسی و ارزیابی شده است. نتایج جدول 7 نشان می‌دهد با توجه به میزان بار عاملی، نسبت بحرانی و سطح معناداری گویه‌ها، همبستگی مطلوبی بین «سری» کیفیت شبکه و گویه‌های مرتبط وجود دارد و برآوردهای مربوط به مدل عاملی بیان‌کنندة این است که همة گویه‌ها در بررسی سری کیفیت شبکه از وزن مطلوب و قابل قبولی برخوردارند.

 

جدول- 6: مقادیر برآوردشدة بارهای عاملی خرده‌مقیاس مشارکت اجتماعی

 

سطح معناداری

نسبت بحرانی

بار عاملی

گویه

001/0

92/10

63/0

میزان مشارکت در سطح روستا

001/0

49/11

66/0

میزان مشارکت در امور خیریه

001/0

52/11

66/0

میزان مشارکت در امور مذهبی

001/0

32/5

33/0

میزان مشارکت در گروههای فرهنگی

001/0

28/6

38/0

میزان مشارکت در امور سیاسی

001/0

82/8

52/0

میزان مشارکت در فعالیت‌های جمعی روستا

منبع: یافته‌های پژوهش، 1398

 

جدول- 7: مقادیر برآوردشدة بارهای عاملی خرده‌مقیاس کیفیت شبکه

 

سطح معناداری

نسبت بحرانی

بار عاملی

گویه

001/0

54/7

46/0

وضعیت گرایش‌های اجتماعی در روستا

001/0

71/11

46/0

میزان تعامل اجتماعی در روستا

001/0

38/9

69/0

میزان مدارای اجتماعی در روستا

001/0

68/10

56/0

وضعیت تراکم در روستا

001/0

64/7

63/0

میزان برخورد تنوع زبانی، قومی و مذهبی در روستا

منبع: یافته‌های پژوهش، 1398

 

 

جدول- 8: مقادیر برآوردشدة بارهای عاملی خرده‌مقیاس فرهنگ مشترک

 

سطح معناداری

نسبت بحرانی

بار عاملی

گویه

001/0

74/4

39/0

میزان تسلط و تعلق به لهجة محلی

001/0

68/13

77/0

میزان شناخت سبک معماری روستا و تعلق به آن

001/0

34/13

75/0

میزان شناخت آداب و رسوم و پیشینة فرهنگی روستا

001/0

42/11

64/0

میزان ارزش‌ها و باورهای مشترک مردم روستا

منبع: یافته‌های پژوهش، 1398

 

گویه‌های فرهنگ مشترک با مقدار بار عاملی، نسبت بحرانی و سطح معناداری در جدول 8 بیان شده است. نتایج محاسبات مرتبط با این خرده‌شاخص نشان می‌دهد همبستگی قابل قبولی بین فرهنگ مشترک و گویه‌های مرتبط با آن وجود دارد و همة گویه‌ها در ارزیابی فرهنگ مشترک از وزن قابل قبولی برخوردارند.

 

 

شکل- 2: مدل عاملی مرتبه‌دوم سرمایة اجتماعی (یافته‌های پژوهش، 1398)

 

همان‌طور که ملاحظه می‌شود بیشتر ضرایب مسیر استاندارد مقادیر زیادی را نشان می‌دهند. این ضرایب در رابطه با بارهای عاملی متغیرهای مشاهده‌شدة زیرمقیاس‌های اعتماد اجتماعی، ساختار شبکه، مشارکت اجتماعی، کیفیت شبکه و فرهنگ مشترک مقادیر زیادی را نشان می‌دهند و درمقایسه با زیرمقیاس ارزش اخلاقی از شدت بیشتری برخوردارند. به‌طور کلی همبستگی سرمایة اجتماعی با شش مؤلفة اعتماد اجتماعی، ارزش اخلاقی مشترک، ساختار شبکه، مشارکت اجتماعی، کیفیت شبکه و فرهنگ مشترک با حذف خطای اندازه‌گیری مشخص شده و به بیانی، ضرایب همبستگی بین سرمایة اجتماعی و هریک از شش مؤلفة بالا به ترتیب برابر با 85/0، 55/0، 37/0، 67/0، 72/0 و 65/0 به دست آمده است. مراجعه به برآوردهای خطای استاندارد، نسبت‌های بحرانی و سطوح معناداری نیز نشان می‌دهد تمامی این برآوردها در سطح 99 درصد اطمینان، معنادار است. این مقادیر نشان می‌دهد بیشترین همبستگی را اعتماد اجتماعی و کمترین همبستگی را ارزش‌های اخلاقی مشترک با متغیر وابسته (سرمایة اجتماعی) دارند.

 

جدول- 9: بار عاملی، نسبت بحرانی و سطح معناداری عوامل‌ سرمایة اجتماعی

سطح معناداری

نسبت بحرانی

بار عاملی

مؤلفه

001/0

5.2

34/0

ساختار شبکه

001/0

8.1

66/0

مشارکت اجتماعی

001/0

4.5

70/0

کیفیت شبکه

001/0

9.65

54/0

ارزش اخلاقی

001/0

10.7

84/0

اعتماد اجتماعی

001/0

4.2

65/0

فرهنگ مشترک

منبع: یافته‌های پژوهش، 1398

 

مدل معادلة ساختاری

درنهایت برای بررسی آثار متغیرهای مستقل بر مفهوم سرمایة اجتماعی، متغیرهای بعد خانوار، تحصیلات، سن و درآمد بررسی شد که نتایج در زیر به‌ تفصیل بیان می‌شود.

به‌منظور دستیابی به هدف بیان‌شده، از مدل‌سازی معادلة ساختاری استفاده شد. متغیرهای مستقل پژوهش (بعد خانوار، تحصیلات، سن و درآمد) به‌صورت متغیرهای آشکار و متغیر وابسته (سرمایة اجتماعی) به‌صورت متغیر پنهان وارد مدل معادلة ساختاری شد. مدل عاملی مربوط به متغیر سرمایة اجتماعی به‌صورت یک مدل عاملی مرتبه‌دوم تدوین شد. برآوردهای مربوط به مدل عاملی بیان‌کنندة مطلوبیت این مدل یا به بیان دیگر، اعتبار عاملی معرف‌های مربوط به مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی و همچنین مؤلفه‌های مدنظر سرمایة اجتماعی در پژوهش حاضر است. برآوردهای مربوط به مدل معادلة ساختاری اثر متغیرهای مستقل پژوهش بر سرمایة اجتماعی در شکل 3 و جدول 10 گزارش شده است.

 

 

جدول- 10: شاخص ارزیابی کلیت مدل معادلة ساختاری

درجة آزادی

کای اسکوئر نسبی

شاخص برازش تطبیقی

شاخص برازش تطبیقی مقتصد

ریشة دوم میانگین مربعات خطای برآورد

هلتر

458

42/4

94/0

55/0

08/0

90

منبع: یافته‌های پژوهش، 1398

 

شاخص‌های ارزیابی کلیت مدل درمجموع بیان‌کنندة این است که مدل تدوین‌شده با داده‌ها حمایت می‌شوند؛ به بیان دیگر، برازش داده به مدل برقرار است و همة شاخص‌ها در دامنة مطلوب قرار دارند. این شاخص‌ها درواقع معیارهایی برای تأیید مدل‌های نظری تدوین‌شده با استفاده از داده‌های گردآوری‌شده‌اند. در این مدل، کای اسکوئر نسبی برابر با مقدار 42/4، شاخص برازش تطبیقی برابر با مقدار 94/0، شاخص برازش تطبیقی مقتصد برابر با 55/0، ریشة دوم میانگین مربعات خطای برآورد برابر با مقدار 08/0 و همچنین شاخص هُلتر بیش از 75، همگی حاکی از مطلوبیت مدل هستند.

 

 

شکل- 3: مدل معادلة ساختاری اثر متغیرهای مستقل بر سرمایة اجتماعی (یافته‌های پژوهش، 1398)

 

 

 

جدول- 11. برآورد اثر متغیرهای مستقل بر سرمایة اجتماعی

متغیر

مسیر

متغیر

ضریب تعیین

برآورد استاندارد

نسبت بحرانی

سطح معناداری

برآورد خودگردان

حد پایین

حد بالا

بعد خانوار

←

سرمایة اجتماعی

24/0

26/0

74/4

001/0

06/0

35/0

تحصیلات

29/0

41/6

001/0

06/0

43/0

سن

06/0

22/1

222/0

04/0-

11/0

درآمد

10/0

03/2

042/0

01/0

16/0

منبع: یافته‌های پژوهش، 1398

مقادیر جدول 11 بیان‌کنندة این است که متغیرهای مستقل پژوهش (بعد خانوار، تحصیلات، سن و درآمد) درمجموع 24/0 از واریانس متغیر سرمایة اجتماعی را تبیین می‌کنند. در نمونة آماری بیشترین درصد تبیین مربوط به متغیر تحصیلات و کمترین مقدار مربوط به متغیر سن است. اثر متغیرهای بعد خانوار، تحصیلات و درآمد بر متغیر وابستة پژوهش (سرمایة اجتماعی) تفاوت معناداری با صفر (05/0 ≥ P. Value) دارد و اثر متغیر سن بر سرمایة اجتماعی تفاوت معناداری با صفر ندارد (05/0 ≤ P. Value). اثر متغیرهای بعد خانوار، تحصیلات و درآمد بر سرمایه مثبت و مستقیم است؛ به این معنا که با افزایش میزان متغیرهای یادشده، سرمایة اجتماعی نیز افزایش می‌یابد و برعکس. با مدنظر قراردادن مقادیر مربوط به برآورد خودگردان باید گفت از بین متغیرهای اثرگذار بر سرمایة اجتماعی در جامعة آماری، اثر متغیر تحصیلات در مقایسه با دو متغیر دیگر بیشتر است؛ ولی بین دو متغیر بعد خانوار و درآمد به‌لحاظ اثرگذاری بر سرمایة اجتماعی در جامعة آماری تفاوتی وجود ندارد.

 

نتیجه‌گیری

سرمایة اجتماعی از مؤلفه‌های ضروری و پیش‌‌نیاز توسعة روستایی به شمار می‌آید. سرمایة اجتماعی با ایجاد همبستگی در بین افراد به‌مثابة منبع کنش‌های اجتماعی در عرصه‌های مختلف زندگی از سطح محلی تا سطح ملی و بین‌المللی مطرح می‌شود و جامعه را در برخورد با مسائل تواناتر می‌کند و کاهش آن به بروز مسائل و معضلات حاد اجتماعی می‌انجامد. توجه نسبتاً کمتر مسئولان و متولیان امور اجرایی به این مقوله درمقایسه با سایر مؤلفه‌های ملموس در توسعه و توسعة روستایی مانند سرمایة فیزیکی، سرمایة انسانی، سرمایة مالی و... ، شاید به ناملموس‌بودن آن برمی‌گردد؛ اما شکی نیست که مؤلفه‌های ناملموسی مانند سرمایة اجتماعی به اندازة سایر سرمایه‌ها در فرایند توسعة روستایی نقش دارند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت سرمایة اجتماعی در دهستان میانکوه شهرستان اردل انجام شده است. بدین منظور برای ارزیابی سرمایة اجتماعی، شش شاخص اعتماد اجتماعی، ارزش اخلاقی مشترک، ساختار شبکه، مشارکت اجتماعی، کیفیت شبکه و فرهنگ مشترک بررسی شد. برای سنجش اعتبار این شاخص‌ها به‌مثابة مؤلفه‌های شکل‌دهندة سرمایة اجتماعی از مدل تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد؛ سپس برای سنجش میزان همبستگی این زیرمقیاس‌ها با متغیر وابسته به‌مثابة تحلیل عاملی مرتبه‌دوم وارد مدل معادلات ساختاری شدند و پس از تأیید برازش کلیت، مدل تحلیل شد.

نتایج نشان داد ضرایب همبستگی بین سرمایة اجتماعی و هرکدام از شش مؤلفة بالا به ترتیب برابر با 85/0، 55/0، 37/0، 67/0، 72/0 و 65/0 به دست آمده است؛ بر این اساس اعتماد اجتماعی بیشترین همبستگی و ارزش‌های اخلاقی مشترک کمترین همبستگی را از بین زیرمقیاس‌های مرتبط به سرمایة اجتماعی به خود اختصاص داده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده در این پژوهش با نتایج پژوهش‌های گلیزر[16] (2001)، ایونس و سیرت[17] (2007)، یون و همکاران[18] (2015)، قربانی (1399)، ویراکون و همکاران[19] (2019) و شریفی‌نیا (1398) مشابه است.

برای بررسی عوامل مؤثر بر سرمایة اجتماعی در منطقة پژوهش از شاخص‌های بعد خانوار، تحصیلات، سن و درآمد استفاده شد که به ترتیب 26/0، 39/0، 06/0 و 10/0، ضرایب تأثیر متغیرهای مستقل استفاده‌شده بر متغیر وابسته (سرمایة اجتماعی) است. این ضرایب نشان می‌دهد بیشترین تأثیر را تحصیلات و کمترین تأثیر را سن بر سرمایة اجتماعی دارد. نتایج این پژوهش در ارتباط با تأثیر عوامل زمینه‌ای درآمد، تحصیلات و بعد خانوار تأییدکنندة نتایج پژوهش‌های کسانی و همکاران (1391)، کسانی و همکاران (1393)، طیب‌نیا و همکاران (1398) و فاتحی و اخلاصی (1392) است.

شناسایی وضعیت سرمایة اجتماعی به برنامه‌ریزان در طراحی راهبردهای توسعة متناسب با ظرفیت‌های منطقه کمک می‌کند. سرمایة اجتماعی، یک مؤلفة پیش‌بینی‌کنندة ضروری، زمینة توسعة روستایی را فراهم می‌آورد؛ بدین ترتیب توجه به مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی به‌ویژه ارج‌نهادن به اعتماد عمومی مردم و مشارکت فعالانة آنان، این نکته را خاطرنشان می‌کند که حضور، مشارکت و اعتماد در برنامه‌های توسعه، برنامه‌ریزی‌ها و جامعه اهمیت دارد؛ بنابراین برای تقویت آن باید کوشید؛ از سوی دیگر، توجه به آموزش به‌مثابة یکی از شاخص‌های تقویت‌کنندة سرمایة اجتماعی و تأثیرگذار بر آن، باید با یک راهبرد مناسب در آموزش‌های رسمی و غیررسمی مدنظر قرار گیرد. درنهایت تجدیدنظر در توزیع منابع درآمدی، به گونه‌ای که تضاد منافع با مردم ایجاد نشود، در بهبود سرمایة اجتماعی تأثیرگذار است.

 


[1] Lochner

[2] Gleaser

[3] Evans and syrett

[4] Pravitno et al.

[5] Yoon et al.

[6] Durlauf

[7] Narayan

[8] Grootaert et al.

[9] Weerakoon et al.

[10] Norris

[11] Oorschot et al.

[12] Australian Bureau of Statistics

[13] Portes

[14] Tocqueville

[15] Putnam

[16] Gleaser

[17] Evans & syrett

[18] Yoon et al.

[19] Weerakoon et al.

References

احمدی، منیژه، محمدی یگانه، بهروز، سنایی مقدم، سروش، (1397)، تحلیل اثرات سرمایة اجتماعی در کاهش فقر خانوارهای روستایی؛ مطالعة موردی: دهستان پشته‌زیلایی، استان کهگیلویه و بویراحمد، فصلنامة علمی‌پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دورة 1، شمارة 10، سمنان، 93- 107.
2- اسماعیلی، رضا، (1385)، بررسی شاخص‌های توسعة اجتماعی و سطح‌بندی آن در شهرستان‌های استان اصفهان، پایان‌نامة دکتری، استاد راهنما: ضرابی، اصغر، دانشگاه اصفهان، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی.
3- افشانی، سید علیرضا، عسکری‌ندوشن، عباس، فاضل نجف‌آبادی، سمیه، حیدری، محمد، (1388)، اعتماد اجتماعی در شهر یزد: تحلیلی از سطوح و عوامل، مجلة جامعه‌شناسی کاربردی، سال 20، شمارة 4، اصفهان، 57- 74.
4- امیری اردکانی، محمد، شاه‌ولی، منصور، (1383)، مبانی، مفاهیم و مطالعات دانش بومی کشاورزی، وزارت جهاد سازندگی، آموزش و ترویج، معاونت امور دام، چاپ سوم، تهران، 168 ص.
5- بیکر، واین، (1382). مدیریت و سرمایة اجتماعی، ترجمه: مهدی الوانی و محمدرضا ربیعی، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی، چاپ اول، تهران، 260 ص.
6- پورتس، آلهاندرو، (1385)، سرمایة اجتماعی: خاستگاهها و کاربردهایش در جامعه‌شناسی مدرن، از کتاب سرمایة اجتماعی، اعتماد و دموکراسی به کوشش کیان تاج‌بخش، مترجم: حسن پویان و افشین خاکباز، نشر شیرازه، چاپ دوم، تهران، 704 ص.
7- پیران، پرویز، موسوی، میرطاهر، شیانی، ملیحه، (1386)، کارپایة مفهومی و مفهوم‌سازی سرمایة اجتماعی (با تأکید بر شرایط ایران)، رفاه اجتماعی، سال 6، شمارة 44، تهران، 9- 23.
8- خوشفر، غلامرضا، میرزاخانی، شهربانو، (1396)، بررسی رابطة بین شاخص‌های سرمایة اجتماعی با سطح توسعه‌یافتگی؛ مورد مطالعه: شهرستان‌های استان گلستان در سال‌های 1385- 1390، فصلنامة مشارکت و توسعة اجتماعی، دورة 3، شمارة 2، بندرعباس، 1- 25.
9- دادورخانی، فضیله، ملکان، احمد، عزمی، آئیژ، احمدی، راشد، (1392)، مطالعة تطبیقی تأثیر سرمایة اجتماعی بر ارتقای توسعة روستایی، دهستان گودین، شهرستان کنگاور، مجلة برنامه‌ریزی فضایی، سال 3، شمارة 3، اصفهان، 125- 144.
10- زیاری، کرامت‌الله،طاووسیان، علی،سلمانی، محمدعلی،رضایی، حجت، (1393)، برآورد و سطح‌بندی توسعة محله‌ای با تأکید بر مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی؛ مطالعة موردی: محلات شهر ابرکوه، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دورة 5، شمارة 18، فارس، 59- 76.
11- شریفی‌نیا، زهرا، (1398)، ارزیابی سرمایة اجتماعی در سکونتگاههای روستایی؛ مطالعة موردی: دهستان گنج‌افروز شهرستان بابل، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال 11، شمارة 2، سمنان، 313- 326.
12- صالحی، اسماعیل، آقابابایی، محمدتقی، سرمدی، هاجر، فرزادبهتاش، محمدرضا، (1389)، بررسی میزان تاب‌آوری محیطی با استفاده از مدل شبکة علیت، فصلنامة محیط‌شناسی، دورة 37، شمارة 59، تهران، 99- 112.
13- طیب‌نیا، علی، سوری، علی، میرزابابایی، مبین، (۱۳۹8)، تأثیر آموزش بر سرمایة اجتماعی، پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، دورة 27، شمارة 91، تهران،۲۶۱- ۲۸۸.
14- فاتحی، ابوالقاسم، اخلاصی، ابراهیم، (1392)، عوامل مؤثر بر سرمایة اجتماعی؛ مورد مطالعه: دانش‌آموزان دختر پیش‌دانشگاهی شهر شیراز، مجلة برنامه‌ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، دورة 4، شمارة 14، تهران، 145- 181، https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=262842.
15- فعلی، جواد، گرجی کرسامی، علی، سیاه‌چشم، مهری، (1397)، بررسی تأثیر سرمایة اجتماعی بر امنیت اجتماعی؛ مورد مطالعه: شهروندان محلات حاشیه‌نشین شهر ساری، پژوهشنامة نظم و امنیت انتظامی، دورة 11، شمارة 43، تهران، 29- 56.
16- قاسمی، وحید، (1390)، برآورد حجم نمونه در مدل‌های معادلة ساختاری و ارزیابی کفایت آن برای پژوهشگران اجتماعی، مجلة جامعه‌شناسی ایران، دورة 12، شمارة 4، تهران، 138- 155.
17- قاسمی، وحید، (1392)، مدل‌سازی معادلة ساختاری در پژوهش‌های اجتماعی با کاربرد Amos Graphics، انتشارات جامعه‌شناسان، چاپ دوم، تهران، 376 ص.
18- قربانی، علی، عنابستانی، علی‌اکبر، شایان، حمید، (1399)، تحلیل فضایی اثرگذاری سرمایة اجتماعی بر تغییرات سطح توسعة پایدار در حوزه‌های روستایی؛ مطالعة موردی: شهرستان بجنورد، برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 10، شمارة 1 (پیاپی 36)، اصفهان، 1- 28.
19- کسانی، عزیز، گوهری، محمودرضا، موسوی، میرطاهر، اسدی لاری، محسن، روحانی رصاف، مرضیه، شجاع، محسن، (1391)، بررسی مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی ساکنان شهر تهران با استفاده از تحلیل مسیر، مجلة تخصصی اپیدمیولوژی ایران، دورة 8، شمارة 2، تهران، 1- 12.
20- کسانی، عزیز، منتی، رستم، منتی، والیه، شجاع، محسن، میربلوچ زهی، علی، (1393)، بررسی عوامل مؤثر بر سرمایة اجتماعی و ارتباط آن با کیفیت زندگی در سالمندان شهر ایلام، مجلة علوم پزشکی صدرا، دورة 2، شمارة 3، شیراز، 235- 244.
21- لعل سجادی، محمود، (1387)، بررسی رابطة بین سرمایة اجتماعی و رضایت شغلی معلمان شهر مشهد، پایان‌نامة کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، استاد راهنما: حاجی‌زاده، مسعود، دانشگاه یزد، گروه جامعه‌شناسی.
22- مرکز آمار ایران، (1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
23- همتی، رضا، (1386)، سرمایة اجتماعی: چالش‌های روش‌شناختی و ابزارهای اندازه‌گیری، همایش سرمایة اجتماعی و توسعة اقتصادی مؤسسة عالی آموزش و پ‍ژوهش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
 
24- Appau, S., Awaworyi Churchill, S., Smyth, R., Zhang, Q.‚ (2020). Social Capital Inequality and Subjective Wellbeing of Older Chinese‚ Social Indicators Research‚ doi:10.1007/s11205-020-02340-9.
25- Australian Bureau of Statistics‚ (2003). Social Capital and Social Wellbeing, Augus.
26- Engbers, T.A., Thompson, M.F., Slaper, T.F.‚ (2016). Theory and Measurement in Social Capital Research‚ Social Indicators Research, 132 (2), 537- 558.
27- Evans, M., Syrett, S.‚ (2007). Generating social capital? The social economy and local economic development‚ European Urban and Regional Studies, 14 (1), 55- 74.
28- Gleaser, E.L.‚ (2001). The Formation of social, organization for economic Co-operation and Development, www.oecd.org/dataoecd/5/17/1824983.pdf.
29- Goodland, R., (2003). Sustainability Human, Social, Economic And Environmental, World Bank Washington DC, USA.
30- Grootaert, C.‚ Narayan‚ D.‚ Jones‚ V.N.‚ Woolcick‚ M.‚ (2004). Measuring Social Capital an Integrrated Questionnaire, World Bank Working, Paper18, World Bank, Washington DC.
31- Leana, C.R., Van Buren, H.J.‚ (1999). Organizational social capital and employment practices‚ Academy of Management Review, 24 (3), 538- 555.
32- Lochner, K., Kawachi, I., Kennedy, B.P.‚ (1999). Social capital: a guide to its measurement‚ Health & place, 5 (4), 259- 270.
33- Milani, C.‚ (2005). Social Capital, Political Participation and Local Development: Actors in Civil Society and Local Development Policies in Bahia, funded by the Research Support Foundation of the State of Bahia (FAPESB) and developed within the Escola de Administracao at the Federal University of Bahia‚ 1- 31.
34- Nahapiet, J., Ghoshal, S.‚ (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage‚ Academy of Management Review, 23 (2), 242- 266.
35- Narayan‚ D.‚ Pritchett, I.‚ (1999). Cents and sociability: Household income and social capital in rural Tauzauia, Economic Development and Cultural Change, Vol 47, No 4, Pp 871- 897.
36- Norris, D.‚ (2005). Social Capital Measurement: National Experiences and International Harmonization- A Beginning‚ Siena Group Meeting. Helsinki.
37- Oorschot, W.‚ Van, W.‚ Gelissen‚ J.‚ (2006). Social Capital in Europe Measurement and Social and Regional Distribution of a Multifaceted Phenomenon, Acta Sociologica‚ 49 (2)‚ 149- 167.
38- Prayitno, G., Matsushima, K., Jeong, H., Kobayashi, K.‚ (2014). Social capital and migration in rural area development‚ Procedia Environmental Sciences, Vol 20, Pp 543- 552.
39- Putnam, R.‚ (2000). "Bowling alone: The collapse and revival of american community"‚ New York: Simon and Schuster.
40- Sabatini, F.‚ (2005). Social Capital as Social Networks: a Net Framework for Measurement, Working, Department of Public Economics,University of Rome La Sapienza Paper, 83 p.
41- Stone, W.‚ Hughes‚ W.‚ (2001). Social Capital: Empirical Meaning and Measurement Validity Australian Institute of Family studies, Research paper, 27 p.
42- knowledge sharing‚ Knowledge Management Research & Practice, 13 (2), 214- 224.
43- Yoon, H., Yun, S., Lee, J., Phillips, F.‚ (2015). Entrepreneurship in East Asian regional innovation systems: role of social capital‚ Technological Forecasting and Social Change, Vol 100, Pp 83- 95.
44- Weerakoon, C., McMurray, A.J., Rametse, N.M., Arenius, P.M.‚ (2020). Social capital and innovativeness of social enterprises: opportunity-motivation-ability and knowledge creation as mediators‚ Knowledge Management Research & Practice, 18 (2), Pp 147- 161.
Spatial Planning
Volume 10, Issue 4 - Serial Number 39
January 2021
Pages 113-131

Files

History

  • Receive Date: 10 February 2020
  • Revise Date: 19 July 2020
  • Accept Date: 10 August 2020

Share

How to cite

Statistics