Authors
1 Associate professor, Geography and Rural Planning, Faculty of Humanities, University of Mohaghagh Ardabili, Ardabil, Iran
2 MA graduate, Geography and Rural Planning, Faculty of Humanities, University of Mohaghagh Ardabili, Ardabil, Iran
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه
بیان مسئله
درحالحاضر، گردشگری روستایی به یکی از فعالیتهای پیشتاز اقتصادی تبدیل شده است. بررسیها نشان میدهند بین توسعة گردشگری روستایی، جذب گردشگر و افزایش درآمد اقتصادی رابطة مثبتی وجود دارد (سیدعلیپور و همکاران ،2:1389)؛ بنابراین، ایجاد و توسعة گردشگری در نواحی روستایی از یکسو میتواند نقش مهمی در متنوعسازی اقتصاد جوامع روستایی داشته باشد و زمینهساز توسعة پایدار روستایی باشد و ازسویدیگر، وسیلهای برای تحریک رشد اقتصاد ملّی (با غلبه بر انگارههای توسعهنیافتگی و عبور استانداردهای زندگی مردم محلی) به شمار آید. بههرحال، اگر گردشگری روستایی بتواند همة نقشهای محوله را بهخوبی ایفا کند، خالق، محرک یا فرایند توسعهیافته برای حصول به پایداری توسعه در نواحی روستایی و نیز پایداری جوامع محلی در صنعت گردشگری و همة زیرشاخههای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است (شریفزاده و مرادینژاد ،53:1381)؛ بنابراین باتوجهبه اهمیت مسئله، یکی از رویکردهای اصلی دولت در راستای رفع محرومیت، ایجاد محرکهای توسعه و تحقق اهداف تعیینشده در سند چشمانداز بیستسالة کشور برای بهرهگیری از توان مناطق محروم، بهویژه روستاها مقولة گردشگری است. باتوجهبه رویکرد توسعة گردشگری در روستاهای کشور تاکنون 380 روستای هدف گردشگری در کشور شناسایی و ثبت شدهاند. سهم استان اردبیل، 12 روستای هدف گردشگری است که بین آنها شهرستان مشگینشهر، 2 روستای هدف گردشگری دارد (انجمن صنفی راهنمایان گردشگری اردبیل،1:1383). این شهرستان با داشتن ویژگیهای مختلف از شهرستانهای مهم در جذب گردشگر است. در همین راستا پژوهشهای متعددی انجام شدهاند؛ اما در بیشتر آنها بعضی از مناطق بهصورت گذار و تنها بهصورت اسامی یاد شدهاند. بین آنها روستای موئیل باوجود داشتن جاذبههای کمنظیر گردشگری از جمله برخورداری از همة مواهب وجود ارتفاعات سبلان، وجود آبوهوای بسیار مناسب و مطبوع، چشمههای معدنی گرم، رودخانهها و آبهای معدنی آشامیدنی، ارتفاعات و کوهستانهای پر برف، درههای زیبا و سرسبز، چشمانداز زیبا با باغها و مراتع و سبزینگی، تنوع گیاهی و جانوری، گیاهان دارویی، ییلاقهای طبیعی، صنایع دستی متنوع، وجود عشایر و غیره، بهدلیل مشکلات منطقه و نبود شناخت دقیق و علمی از قابلیتها و برنامهریزی نظاممند و جامع در بهرهبرداری معقول از قابلیتهای موجود و نهفته در آن، تاکنون این قابلیتها در مسیر جذب هرچه بیشتر گردشگر و دستیابی به توسعهای پایدار بهرهگیری نشده است؛ درنتیجه، این پژوهش در تلاش است، با تحلیل عوامل مؤثر بر موفقیت توسعة گردشگری در این روستا مهمترین عوامل دارای تأثیر بسزا را بر رونق گردشگری، همچنین جذب گردشگران و ورود بیشتر گردشگر به این روستا مشخص کند؛ زیرا این روستا با داشتن توانمندیهای فراوان گردشگری میتواند، قطب مهم گردشگری باشد و نقش مهمی در پویایی و تحرک اقتصادی خود و دیگر روستاهای شهرستان مشگینشهر ایفا کند.
این مقاله به بررسی عوامل عوامل موثر بر موفقیت گردشگری روستایی در مناطق روستایی شهرستان مشگینشهر پرداخته است. بیتردید، عوامل گوناگونی در موفقیت گردشگری روستایی دخالت دارند که نبود آنها توسعة گردشگری روستایی را با چالشهای متعددی مواجه میکند. بر همین اساس، شناسایی عوامل موثر بر موفقیت گردشگری روستایی از پیششرطهای اساسی برای برنامهریزی توسعة روستایی و توسعة ملی به شمار میرود و نقش مهمی در برنامهریزی راهبردی دولتها در مناطق روستایی خواهد داشت. همچنین بررسیهای میدانی نگارندگان در نواحی روستایی شهرستان مشگینشهر نشان میدهند میزان توسعة گردشگری روستایی شهرستان مشگینشهر کم است که میتوان با گسترش امکانات رفاهی و خدماتی، توانمندسازی روستاییان، تقویت زیرساخت فیزیکی، حمایت دولت از گردشگری روستایی، تقویت زیرساخت قانونی، افزایش تمایل بخش خصوصی برای مشارکت در طرحها و برنامههای گردشگری، تقویت زیرساخت اقتصادی، ثبات در سیاستهای دولت، تدوین برنامة جامع گردشگری، تقویت فرهنگ پذیرش، اهتمام به تبلیغات کافی، ارتقای دانش گردشگری روستاییان، توانمندسازی روانشناختی، تقویت تعاملات اجتماعی گردشگری روستایی، شکلگیری دید مثبت نسبت به توسعة گردشگری روستایی، توانمندسازی روانشناختی، آموزش آداب و رسوم روستاییان به گردشگران، ارتقای امنیت اجتماعی، بهبود باور و نگرش و غیره به موفقیت بیشتر در توسعة گردشگری روستایی کمک کرد؛ بهایندلیل، پژوهش حاضر، بهدنبال پاسخ این پرسش است که از عوامل موثر بر موفقیت گردشگری روستایی شهرستان مشگینشهر کدام بیشترین نقش را در موفقیت گردشگری روستایی ایفا میکند؟ بههمیندلیل ابتدا مبانی نظری عوامل موثر بر موفقیت گردشگری روستایی بررسی و سپس با ارائة الگوی مفهومی، عوامل موثر بر موفقیت گردشگری روستایی بررسی شدند. ازآنجاکه در شهرستان مشگینشهر تاکنون پژوهش خاصی دربارة عوامل موثر بر موفقیت گردشگری روستایی انجام نشده است، بههمیندلیل مقالة حاضر به بررسی عوامل موثر بر موفقیت گردشگری روستایی در شهرستان مشگین شهر پرداخته است.
واکاوی ادبیات و پیشینة پژوهش
گردشگری نهتنها ابزار بالقوهای برای حلّ برخی از معضلات در روستاها به شمار میرود، بلکه یکی از عناصر جداییناپذیر راهبرد توسعة روستایی مطرح شده است (شارپلی، 234:2002). بیتردید، از نظر موافقان و مخالفان، توسعة گردشگری روستایی بهطور فزایندهای مانند نوشدارو افزایشدهندة توان اقتصادی و قابلیت زیست در نواحی دورافتاده، محرّک تجدید حیات سکونتگاهها و نیز بهبوددهندة شرایط زندگی جوامع روستایی به شمار میرود (Briedenham and Wichens, 2004: 1). بهطورکلّی، گردشگری روستایی از یکسو قابلیت اقتصاد سرمایهداری را در تصرّف فضاهای جدید و ادغام آنها را در چرخة مصرف نشان میدهد که در آن راهبرد کالاییشدن نواحی روستایی، بخشی از اقتصاد زیباشناختی معاصر به شمار میرود (Kneafsey,2001:763).
عوامل متعدّدی در موفقیت گردشگری روستایی نقش دارند که ازسویی ارتباط و تعامل بین آنها، توسعة گردشگری را سبب میشود و از سوی دیگر نبود ارتباط یا همسویی بین آنها از این توسعه، ممانعت خواهد کرد. پژوهشگران بسیاری کوشش کردهاند، در بررسیهای خود بر روستاهای مختلف، این ارتباط یا نبود ارتباط و همسویی را بین عوامل تأثیرگذار بر موفقیت گردشگری روستایی بررسی کنند. دیویودی (2016) معتقد است علاوهبر وجود امکانات و تأسیسات رفاهی برای روستاها، برنامهریزی مناسب درزمینة گردشگری نیز از متغیرهای تاثیرگذار بر موفقیت گردشگری روستایی است. پیرس (2010) بر این عقیده است، بین جذب نیروی مازاد کشاورزی، پس انداز و سرمایهگذاری، بازاریابی تولیدات روستایی و فضاهای اقامتی و گردشگری رابطة مستقیم و معناداری وجود دارد. به باور بالگلو و برنبرگ (2013)، بین دسترسی به خدمات اجتماعی، تعدد مراکز تصمیمگیری، نیروی متخصص گردشگری و آموزش مردم بومی با موفقیت گردشگری روستایی رابطة معناداری وجود دارد. به زعم نیلسین و اسپنسلی (2015) متغیرهای تاثیرگذار بر موفقیت گردشگری روستایی شامل ایجاد امکانات تحصیلی و بنداشتی در روستا، سطح آگاهی مردم از آثار گردشگری و دسترسی به امکانات و خدمات رفاهی روستایی هستند. بوش و همکاران (2012) دسترسی به مواد غذایی، شیوة زندگی و الگوی مصرف مردم، تبلیغات و اطلاعات، فضای انگیزه برای سرمایهگذاری بخش دولتی و توجه دولت به برنامهریزی گردشگری را از عوامل موفقیت گردشگری روستایی میدانند. به باور گودوین (2012) بین راههای دسترسی مناسب، دسترسی به خدمات آموزشی، بهداشتی و اداری، کیفیت مسکن روستایی و زیرساختهای کالبدی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنیداری وجود دارد. اپلر و جونز (2013) استفاده از وجود عشایر، توجه به صنایع بومی، بازار هفتگی و روزانه در روستا و معرفی آداب و رسوم سنتی روستا را از دستاوردهای موفقیت توسعة گردشگری روستایی میداند. به باور هاریسون و چیپانی (2011) زیرساختهای ویژة گردشگری، بازار محلی فروش محصولات بومی، توجه به ظرفیت ورزشی و کوهنوردی و توجه به بهداشت آبهای گرم معدنی از متغیرهای تاثیرگذار بر موفقیت توسعة گردشگری روستایی هستند. ویکنس (2008) در بررسیهای خود متوجه شد، بین موفقیت گردشگری روستایی با اعطای یارانه به سرمایهگذاران، بازار محلی فروش محصولات بومی و سرمایهگذاری بخش دولتی رابطة مستقیم و معناداری وجود دارد. چادری و گوپتا (2015) امکانات زیربنایی، پس انداز و سرمایهگذاری، شیوة زندگی و الگوی مصرف مردم و دسترسی به مواد غذایی مناسب را از متغیرهای تاثیرگذار بر موفقیت گردشگری روستایی میداند. پژوهشهای مک گریگور و تامسون (2011) نشان میدهند عوامل موفقیت گردشگری روستایی تابعی از سطح آگاهی مردم از آثار گردشگری، دسترسی به خدمات و امکانات رفاهی و توجه دولت به برنامهریزی گردشگری و زیرساختهای کالبدی پیرامون گردشگری روستایی است. تولون و بسرا (2016)، بر این عقیده است که بین موفقیت گردشگری روستایی با برنامهریزی برای معرفی و استفاده از گیاهان دارویی منطقه، حمایت از پوشش گیاهی و جانوری منطقه و معرفی و بهرهگیری مطلوب و پایدار از آنها رابطة مستقیم و معناداری وجود دارد. گارا (2015)، بر این باور است که عوامل موفقیت گردشگری در مناطق روستایی عبارتند از: پسانداز و سرمایهگذاری، آموزش مردم بومی، دسترسی به خدمات اجتماعی و فضای انگیزه برای سرمایهگذاری بخش دولتی. بلیج و همکاران (2016) امکانات زیربنایی، اعطای یارانه به سرمایهگذاران، توجه به بهداشت آبهای گرم معدنی و ظرفیت ورزشی و کوهنوری را از متغیرهای تاثیرگذار بر موفقیت گردشگری روستایی میدانند. بهطورکلی، بررسی پیشینة پژوهشهای پژوهشگران داخلی و خارجی نشان میدهند عوامل موفقیت گردشگری روستایی عبارتند از: ایجاد امکانات تحصیلی، سطح آگاهی مردم از آثار گردشگری، دسترسی به امکانات و خدمات رفاهی، دسترسی به مواد غذایی مناسب، شیوة زندگی و الگوی مصرف مردم، آموزش مردم بومی، نیروی متخصص گردشگری، دسترسی به خدمات اجتماعی، توجه دولت به برنامهریزی گردشگری، توجه به صنایع دستی بومی، بازار هفتگی و روزانة روستا، اعطای یارانه به سرمایهگذاران، امکانات زیربنایی، پسانداز و سرمایهگذاری، حفاظت از پوشش گیاهی و جانوری منطقه و معرفی و بهرهگیری مطلوب پایدار از آنها و راههای دستری مناسب.
محدودة پژوهش
براساس آخرین تصمیمات سیاسی اردبیل، روستای موئیل در دهستان آلنی، بخش مرکزی از شهرستان مشگینشهر قرار دارد. این روستا به فاصلة 20 کیلومتری از مرکز شهرستان و در جنوب آن قرار دارد و راه منتهی به آن آسفالت و کوهستانی و با رسیدن به روستا مسدود میشود. این روستا اقلیم کوهستانی دارد و در یک فضای ناهموار و در مجاورت کوه سبلان شکل گرفته است. بخشی از روستا در دامنة تپه گسترده شده است و بخش دیگر در راه پایین و چندین مسیر مهم از بالا به پایین از میان روستا میگذرد. بهدلیل برفگیربودن و فضای کوهستانی، زمینهای کشاورزی و باغی پیرامون روستا محدود است. روستا از لحاظ اقلیمی، زمستانهای سرد و تابستانهای خنک دارد (مهندسین مشاور پاسارگاد، 12:1386) در شکل (1) نقشة محدودة بررسیشده نشان داده شده است.
شکل- 1: نقشة محدودة بررسیشده؛ منبع: (نگارندگان، 1395).
روش پژوهش
پژوهش حاضر با هدف کلی بررسی عوامل مؤثر بر موفقیت گردشگری روستایی انجام شده است. این بررسی از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی و تحلیلی است. جامعة آماری پژوهش شامل همة روستاییان ساکن در روستای نمونة گردشگری موئیل است. این روستا براساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1390، تعداد 1532 نفر جمعیت دارد که از این تعداد، جمعیت افرد بیشتر 15 سال آن شامل 1071 نفر است. با روش نمونهگیری تصادفی ساده و براساس رابطة کوکران، تعداد نمونة مناسب برای این پژوهش 234 نفر به دست آمد. این پژوهش با روش پیمایشی با پرسشنامه انجام شده است. در این پژوهش، برای گردآوری دادهها برای تحلیل متغیرها و اثبات فرضیهها از یک نوع پرسشنامه استفاده شده است. این پرسشنامه محققساخته و از 87 پرسش تشکیل شده است که 7 پرسش ابتدای آن اطّلاعات عمومی و جمعیتشناختی و 80 پرسش آن اختصاصی هستند. آزمون روایی که در این پژوهش بهکاررفته است، روایی صوری و محتوایی است؛ بنابراین، پرسشنامه را در اختیار اساتید دانشگاه محقق اردبیلی قرار دادیم تا نظر خود را نسبت به آن ارائه کنند. درنهایت با افزایش تعدادی پرسش به پرسشنامه، از نظر اساتید دانشگاه، روایی پرسشنامه در حدّ بسیار خوب گزارش شد. برای تعیین پایایی نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. میزان آلفای کرونباخ برای پرسشنامه برابر 92/0 به دست آمد که مقدار آن خوب است. برای تجزیه و تحلیل دادهها در این پژوهش از روشهای آماری توصیفی و استنباطی استفاده شده است. آن دسته از متغیرهای پرسشنامه که بهصورت اسمی هستند با جدولهای توزیع فراوانی تحلیل شدهاند. برای ترسیم نقشة محدودة بررسیشده از نرمافزار Arc GIS و برای وارد کردن اطلاعات پرسشنامه، ترسیم و استخراج دادههای توصیفی، جدول و نمودارها از نرمافزار Excel استفاده شد. تجزیه و تحلیلهای آماری و آزمون فرضیات نیز با روش تحلیل عاملی در محیط نرمافزارهای Spss و lisrel انجام شدند. برای سنجش مفهوم اصلی پژوهش، یعنی تحلیل عوامل مؤثر بر موفقیت گردشگری روستایی، این مفهوم به 6 بعد جزئی تقسیم شد؛ سپس برای سنجش هر بعد، پرسشهایی طراحی و پس از تأیید اعتبار محتوایی، با رجوع به متخصصان (اعتبار صوری) و اطمینان از پایایی آنها با ضریب آلفای کرونباخ در نمونههای اصلی پژوهش اجرا شدند. در جدول (1)، برخی گویههای درنظرگرفتهشده برای هریک از ابعاد بررسیشده ارائه شدهاند.
جدول- 1: شاخصها و گویههای بهکاررفته در پژوهش
|
ابعاد |
گویهها |
|
طبیعی |
آب و هوای مناسب، چشمههای معدنی گرم، چشمههای معدنی سرد، رودخانهها، ارتفاعات و کوهستانهای پربرف، درّههای سرسبز، باغات و مراتع و سبزینگی، تنوع گیاهی و جانوری، ییلاقات طبیعی، پوشش گیاهی غنی در ییلاقات. |
|
اقتصادی |
ایجاد درآمد، ایجاد اشتغال، کاهش بیکاری، جذب نیروی مازاد کشاورزی، کاهش فاصله درآمدی خانوارها، انگیزه سکونت و اشتغال، افزایش قیمت اراضی، پسانداز و سرمایهگذاری، وجود امکانات زیربنایی، سرمایهگذاری بخش خصوصی و دولتی، توجه به جنبههای ورزشی و کوهنوردی منطقه، بازار محلی جهت فروش محصولات بومی. |
|
اجتماعی |
امکانات تحصیلی و بهداشتی، تنشهای اجتماعی، مهاجرت، پایداری و همبستگی اجتماعی، سطح آگاهی مردم، میزان رفاه روستایی، میزان فقر، اعتماد مسئولین به مردم محلی، میزان مشارکت مردم، تحرک اجتماعی، روابط فضایی و عملکردی مردم، ضریب امنیت، علاقه به حفظ آداب و رسوم گذشته، شیوه زندگی و الگوی مصرف. |
|
فرهنگی |
طرز تفکر مردم محلی، ایلات و عشایر، تنوع صنایع دستی، محصولات بومی متنوع، آداب و رسوم سنتی خاص. |
|
کالبدی |
راههای مناسب، اجرای پروژههای عمرانی، خدمات حمل و نقل عمومی، خدمات ارتباطی، دسترسی به انواع خدمات (مالی، بانکی، اداری، فرهنگی، عمومی)، کیفیت مساکن روستایی، وجود زیرساختهای کالبدی مناسب، وجود زیرساختهای مناسب گردشگری. |
|
نهادی |
اطلاعرسانیرسانهها، انگیزه برای سرمایهگذاری بخش دولتی، انگیزه برای سرمایهگذاری بخش خصوصی، توجه دولت به برنامهریزی در خصوص گردشگری روستایی. |
منبع: (نگارنده براساس یافتههای پژوهش،1395).
فرضیههای پژوهش
1- به نظر میرسد بین عامل طبیعی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنیدار مثبت وجود دارد؛
2- به نظر میرسد بین عامل اقتصادی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنیدار مثبت وجود دارد؛
3- به نظر میرسد بین عامل اجتماعی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنیدار مثبت وجود دارد؛
4- به نظر میرسد بین عامل فرهنگی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنیدار مثبت وجود دارد؛
5- به نظر میرسد بین عامل کالبدی (فیزیکی) و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنیدار مثبت وجود دارد؛
6- به نظر میرسد بین عامل نهادی (مدیریتی) و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنیدار مثبت وجود دارد.
یافتههای پژوهش
الف- (یافتههای توصیفی)
بر اساس اطّلاعات جمعآوریشده از پرسشنامه، وضعیت پاسخ دهندگان بر اساس سن مطابق جدول (2) است.
جدول- 2: توزیع فراوانی شرکتکنندگان در پژوهش براساس سن
|
آماره سن |
تعداد |
درصد |
درصد تجمعی |
|
15 تا 25 سال |
43 |
20 |
20 |
|
26 تا 35 سال |
84 |
35 |
55 |
|
36 تا 45 سال |
70 |
30 |
85 |
|
بیشتر از 46 سال |
37 |
15 |
100 |
|
کل |
234 |
100 |
|
منبع: (نگارنده، براساس یافتههای تحقیق، 1395).
بر اساس اطّلاعات جمعآوریشده از پرسشنامه، وضعیت پاسخ دهندگان براساس سطح تحصیلات مطابق جدول (3) است.
جدول- 3: توزیع فراوانی شرکتکنندگان در پژوهش براساس سطح تحصیلات
|
آماره تحصیلات |
تعداد |
درصد |
درصد تجمعی |
|
بیسواد |
24 |
10 |
10 |
|
ابتدایی |
62 |
26 |
36 |
|
متوسطه |
71 |
30 |
66 |
|
دانشگاهی |
80 |
34 |
100 |
|
کل |
234 |
100 |
|
منبع: (نگارنده، براساس یافتههای تحقیق، 1395).
براساس اطّلاعات جمعآوریشده از پرسشنامه، وضعیت پاسخدهندگان براساس سطح شغل مطابق جدول (4) است.
جدول- 4: توزیع فراوانی شرکتکنندگان در پژوهش براساس سطح شغل
|
آماره شغل |
تعداد |
درصد |
درصد تجمعی |
|
زارع و باغدار |
33 |
14 |
14 |
|
دامدار |
65 |
27 |
41 |
|
کارمند |
9 |
4 |
45 |
|
کارگر |
11 |
5 |
49 |
|
سایر شغلها |
116 |
51 |
100 |
|
کل |
234 |
100 |
|
توصیف ویژگیهای مربوط به متغیرهای پژوهش در جدول (5) نشان داده شده است.
جدول- 5: میانگین و انحراف معیار بخشهای اقتصادی از لحاظ اشتغال و درآمد
|
متغیر |
تعداد |
اشتغال |
درآمد |
||
|
میانگین |
انحراف معیار |
میانگین |
انحراف معیار |
||
|
گردشگری |
234 |
92/4 |
34/0 |
92/4 |
34/0 |
|
دامداری |
234 |
57/3 |
1 |
57/3 |
02/1 |
|
خدمات جانبی |
234 |
20/3 |
19/1 |
21/3 |
17/1 |
|
صنعت |
234 |
000 |
000 |
000 |
000 |
منبع: (نگارنده، براساس یافتههای تحقیق،1395).
طبق دادههای جدول (5) مشاهده میشود، بین بخشهای مختلف اقتصادی، بخش گردشگری با میانگین 92/4 هم از نظر اشتغال و هم از نظر ایجاد درآمد بیشترین تأثیر را داشته است و پس از آن، بخش دامداری در مرتبة دوم، بخش خدمات جانبی در مرتبة سوم و بخش صنعت در مرتبة آخر قرار دارد. در ادامه، طبق دادههای جدول شمارة 6، مشاهده میشود میانگین همة متغیرها بیشتر از حدّ متوسط (مقدار 3) است؛ پس بهطور توصیفی گفته میشود، وضعیت این متغیرها در حدّ مناسبی است؛ امّا میانگین عوامل طبیعی (90/3) از میانگین سایر متغیرها بیشتر بوده است؛ درنتیجه از نظر مطلوببودن در رتبة نخست قرار میگیرد.
جدول- 6: میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش
|
متغیر |
تعداد |
میانگین |
انحراف معیار |
|
عوامل طبیعی |
234 |
90/3 |
89/0 |
|
عوامل اقتصادی |
234 |
54/3 |
75/0 |
|
عوامل اجتماعی |
234 |
41/3 |
74/0 |
|
عوامل فرهنگی |
234 |
43/3 |
69/0 |
|
عوامل کالبدی |
234 |
28/3 |
50/0 |
|
عوامل نهادی |
234 |
21/3 |
63/0 |
منبع: (نگارنده، براساس یافتههای تحقیق،1395).
همانطورکه در جدول (7) ملاحظه میشود در این پژوهش، باتوجهبه ملاک کیسر، 6 عامل دارای مقدار ویژة بیشتر از 1 برای عوامل مؤثر بر موفقیت گردشگری روستایی استخراج شدند. پس از چرخش عاملی با روش واریماکس، متغیرهای مربوط به عوامل مؤثر بر موفقیت گردشگری روستایی در 6 عامل طبقهبندی شدند.
جدول- 7: عوامل استخراجشده با مقادیر ویژه و درصد واریانس
|
عوامل |
تعداد |
میانگین |
انحراف معیار |
|
طبیعی |
38/2 |
43/2 |
52% |
|
اقتصادی |
28/2 |
34/2 |
54% |
|
اجتماعی |
98/1 |
02/2 |
56% |
|
فرهنگی |
82/1 |
87/1 |
58% |
|
کالبدی |
74/1 |
78/1 |
60% |
|
نهادی |
88/12 |
18/13 |
73% |
با اجرای دستور دوران متعامد (چرخش واریماکس) در بررسی نتایج تحلیل عاملی اکتشافی بر عوامل مؤثر بر موفقیت گردشگری روستایی نشان داده شد از 80 پرسش پژوهش، همة پرسشها از لحاظ داشتن بار عاملی مساوی یا بیشتر از 30/0، در 6 عامل دستهبندی شدند (براساس گزارش لیچ، برت و مورگان، 2005 گویههایی که بار عاملی بیشتر از 30/0 دارند، پذیرفتنی هستند)؛ بنابراین هیچکدام از پزسشهای مبنی بر تحلیل عاملی اکتشافی حذف نشدند؛ درنتیجه میتوان تحلیل عاملی تأییدی را بر متغیرهای پژوهش انجام داد. در شکل (2)، الگوی نهایی عوامل مؤثر بر موفقیت گردشگری روستایی با روش تحلیل عاملی اکتشافی، نشان داده شده است.
شکل- 2: الگوی نهایی عوامل مؤثر بر موفقیت گردشگری روستایی (منبع: نگارنده، براساس یافتههای پژوهش، 1395)
آزمون فرضیهها با تحلیل عاملی اکتشافی (EFA)
همانطورکه در جدول (7) ملاحظه شد، در این پژوهش باتوجهبه ملاک کیسر، 6 عامل دارای مقدار ویژة بیشتر از 1 برای عوامل مؤثر بر موفقیت گردشگری روستایی استخراج شدند. پس از چرخش عاملی با روش واریماکس، متغیرهای مربوط به عوامل مؤثر بر موفقیت گردشگری روستایی در 6 عامل طبقهبندی شدند؛ بنابراین براساس نتایج بهدستآمده و براساس بار عاملی بهدستآمده از نتایج آزمون تحلیل عاملی اکتشافی بر هرکدام از گویهها، میتوان بهصورت زیر نتیجهگیری کرد. عوامل طبیعی موجود در این روستا شامل: آبوهوای بسیار مطبوع و مناسب، وجود چند دهنه چشمة آبگرم، وجود چشمههای آب سرد و همچنین نزدیکی به کوه سبلان و برخورداری از همة مواهب این نزدیکی (وجود ییلاقهای طبیعی، پوشش گیاهی غنی در ییلاقها و ...)، برای جذب گردشگر به این روستا بسیار مطلوب هستند. این یافتههای پژوهش با یافتههایFleischer و Tchetchik در سال 2014 همخوانی دارد. عوامل اقتصادی مانند زیادبودن سطح درآمد روستاییان از منابع گردشگری و ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری، جذب نیروی مازاد کشاورزی، کاهش فاصلة درآمدی بین خانوارها، به وجود آوردن تنوع فرصتهای شغلی، افزایش انگیزة جوانان برای سکونت و اشتغال در روستا و افزایش قیمت زمینها، جایگاه ویژهای در توسعة گردشگری در این روستا به دست آوردهاند؛ امّا ازجمله مسائل ضروری از لحاظ اقتصادی که نیاز به توجّه و تجدید نظر فوری مسئولان گردشگری در شهرستان دارند شامل نبود فضاهای اقامتی و گردشگری، کمبود امکانات زیربنایی، نبود سرمایهگذاریهای بخش دولتی، اعطانکردن یارانه به سرمایهگذار بخش گردشگری، نبود بازار محلی برای فروش محصولات بومی و توجّهنکردن به جنبههای ورزشی و کوهنوردی منطقه هستند؛ زیرا توجّه به این جنبههای اقتصادی، نقش مؤثری در موفقیت بیشتر توسعة گردشگری در این روستا و جذب گردشگران از خود شهرستان و شهرستانهای مجاور دارد. این یافتههای پژوهش با یافتههای شارپلی (1380)، پاپ زن و همکاران (1389)، تقدیسی و همکاران (1393)، داشپر (2016)، جوان و سقایی (1383) و حیدری ساربان (1390) همخوانی دارند. از لحاظ عوامل اجتماعی، درصد باسوادان در این روستا زیاد است. کمبودن تنشهای اجتماعی و مهاجرت، زیادبودن پایداری، همبستگی و تعامل اجتماعی بین ساکنان روستا و زیادبودن میزان مشارکت و سطح آگاهی مردم، یکدستی در سطح زندگی مردم، پویایی و تحرّک اجتماعی زیاد، روابط فضایی و عملکردی مردم روستا با اطراف، علاقة مردم به حفظ آداب و رسوم گذشته و مهمتر از همه زیادبودن ضریب امنیت در روستا از جمله مسائل مهم اجتماعی هستند که نقش مهم و مؤثری در موفقیت توسعة گردشگری در این روستا دارند؛ امّا گفتنی است، از لحاظ اجتماعی، کمبود امکانات تحصیلی و بهداشتی در روستا و تعدّد مراکز تصمیمگیری، مانع توسعة گردشگری در این روستا شدهاند. این یافتههای پژوهش با یافتههای سیپولاری (2010)، دانیل (2003)، رکن الدین افتخاری و قادری (1381)، حیدری ساربان (1390) و مهدوی حاجیلویی و همکاران (1387) همخوانی دارند. از مهمترین عوامل فرهنگی مؤثر بر موفقیت گردشگری در این روستا، برخورداری از وجود ایلات و عشایر، صنایع دستی متنوع، محصولات بومی متنوع و مهمتر از همه طرز تفکر مناسب مردم محلی نسبت به توسعة گردشگری در روستا هستند. این یافتههای پژوهش با یافتههای بازبی (2000)، جنکینز (2000)، شریفزاده و همکاران (1381) و شمسالدینی (1389) همخوانی دارند. از لحاظ عوامل کالبدی، وجود خدمات ارتباطی، حملونقل عمومی و استفاده از مصالح بادوام و جدید در مساکن روستایی از عوامل مهم مؤثر بر توسعة گردشگری در این روستا هستند؛ امّا باتوجهبه نتایج بهدستآمده در این پژوهش، نبود راههای ارتباطی روستایی مناسب، کمبود دسترسی به خدمات آموزشی، بهداشتی، مالی ـ بانکی، اداری و فرهنگی، نبود زیرساختهای مناسب کالبدی همچون جادههای روستایی مناسب و ... از مهمترین موانع مؤثر بر جذب هرچه بیشتر گردشگر به این روستا هستند. این یافتههای پژوهش با یافتههای کروپر (2009)، آرچر (2005)، کرمی و همکاران (1391)، جوان و سقایی (1383) و تقدیسی و همکاران (1393) همخوانی دارند. از لحاظ عوامل نهادی همانطورکه مشاهده میشود توجّهنکردن بخش دولتی به ایجاد فضای انگیزه برای سرمایهگذاری و همچنین نبود نهادهای دولتی مسئول گردشگری در این روستا و مهمتر از همه اطّلاعرسانی نامطلوب رسانهها (رادیو، تلویزیون، بروشور و ...) مانع جذب گردشگر و موفقیت گردشگری در این روستا هستند؛ درحالیکه سرمایهگذاری بخش خصوصی برای گردشگری در این روستا در حدّ مطلوبی است. میتوان نتیجهگیری کرد، برای رسیدن به توسعة مناسب و پایدار در این روستا، لزوم توجّه بخش دولتی در امر سرمایهگذاری، ایجاد امکانات و تسهیلات لازم و حذف قوانین دستوپاگیر و غیرضروری برای بخش خصوصی، برای جذب هرچه بیشتر گردشگر در این روستا ضروری هستند؛ زیرا بخش دولتی با برنامهریزی گردشگری اصولی و منطقی میتواند در کنار بخش خصوصی، با ایجاد زمینههای لازم و بهرهگیری از فرصتها و ظرفیتهای موجود در این روستا به توسعة همهجانبة این روستا کمک کند. این یافتههای پژوهش با یافتههای بازبی (2000)، والفورد (2001)، کرمی و همکاران (1391)، هارونی سلیمانی (1389) و مهدوی حاجیلویی و همکاران (1387) همخوانی دارند.
آزمون فرضیات به کمک تحلیل عاملی تأییدی[1](CFA)
در این بخش با روش تحلیل عاملی تأییدی، فرضیههای موجود را بررسی خواهیم کرد. در شکل (3)، الگوی معادلات ساختاری فرضیههای پژوهش و در شکل (4)، مقدار T-Value فرضیههای پژوهش نشان داده شدهاند.
شکل- 3: الگوی معادلات ساختاری فرضیههای پژوهش شکل- 4: مقدار T-Value فرضیههای پژوهش
فرضیة نخست پژوهش
به نظر میرسد بین عامل محیطی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنادار مثبت وجود دارد.
در این پژوهش همانطورکه در شکلهای (3) و (4) مشاهده میشود، ضریب مسیر اثر عوامل طبیعی بر موفقیت گردشگری روستایی معادل 82 درصد محاسبه شده است. برای این شاخص، مقدارt ، 63/20 تخمین زده شده است؛ بنابراین میتوان بیان کرد فرض صفر با 99 درصد اطمینان رد میشود و باتوجهبه معناداری و مثبتبودن این ضریب، بین عامل طبیعی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معناداری وجود دارد؛ یعنی مطلوببودن عوامل طبیعی از جمله آبوهوای مناسب و مطبوع، وجود چشمههای معدنی گرم، چشمههای معدنی سرد، رودخانهها و آبهای معدنی آشامیدنی، ارتفاعات و کوهستانهای پربرف، درّههای زیبا و سرسبز، چشمانداز زیبا با باغها و مراتع، سبزینگی و تنوع گیاهی، وجود گیاهان دارویی، موزة حیات وحش طبیعی، وجود ییلاقهای طبیعی و پوشش گیاهی غنی در ییلاقها بر موفقیت گردشگری روستایی تأثیر بسزایی دارند.
فرضیة دوم پژوهش
به نظر میرسد بین عامل اقتصادی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنادار مثبت وجود دارد.
در این پژوهش ضریب مسیر اثر عوامل اقتصادی بر موفقیت گردشگری روستایی، همانطورکه در شکلهای (2) و (3) مشاهده میشود، معادل 69 درصد محاسبه شده است. برای این شاخص، مقدارt ، 74/20 تخمین زده شده است؛ بنابراین میتوان بیان کرد فرض صفر با 99 درصد اطمینان رد میشود و باتوجهبه معناداری و مثبتبودن این ضریب میتوان بیان کرد، بین عامل اقتصادی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معناداری وجود دارد؛ بدینمعنیکه بهترشدن عوامل اقتصادی ازجمله سطح درآمد، ایجاد اشتغال، کاهش بیکاری، جذب نیروی مازاد کشاورزی، کاهش فاصلة درآمدی خانوارها، تنوع فرصتهای شغلی، افزایش انگیزة جوانان برای سکونت و اشتغال، افزایش قیمت زمینها، افزایش پسانداز و سرمایهگذاری، افزایش دستمزد در فعالیتهای غیرکشاورزی، مکانیابی و گسترش فعالیتهای بازاریابی تولیدات، افزایش تعداد واحدهای اقتصادی غیرکشاورزی، وجود فضاهای اقامتی و گردشگری (هتلها و ...)، وجود امکانات زیربنایی، سرمایهگذاری بخش خصوصی، سرمایهگذاری کلان بخش دولتی، سرمایهگذاری برای ایجاد امکانات گردشگری در طول سال، اعطای یارانه به سرمایهگذار گردشگری، پرداخت به جنبههای پزشکی آبهای گرم معدنی و پرداخت به جنبههای ورزشی و ظرفیتهای کوهنوردی منطقه و بازار محلی برای فروش محصولات بومی بر موفقیت گردشگری روستایی تأثیر بسزایی دارد.
فرضیة سوم پژوهش
به نظر میرسد بین عامل اجتماعی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنادار مثبت وجود دارد.
در این پژوهش، همانطورکه در شکلهای (3) و (4) مشاهده میشود، ضریب مسیر اثر عوامل اجتماعی بر موفقیت گردشگری روستایی، معادل 58 درصد محاسبه شده است. برای این شاخص، مقدارt ، 18/20 تخمین زده شده است.؛ بنابراین میتوان بیان کرد فرض صفر با 99 درصد اطمینان رد میشود و باتوجهبه معناداری و مثبتبودن این ضریب میتوان بیان کرد بین عامل اجتماعی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معناداری وجود دارد؛ یعنی بهترشدن عوامل اجتماعی ازجمله افزایش امکانات تحصیلی، درصد باسوادان، امکانات بهداشتی، سطح آگاهی مردم و میزان رفاه روستایی (افزایش کیفیت مساکن، توقعات و ...)؛ کاهش مهاجرت، نرخ رشد جمعیت، فقر و تنشهای اجتماعی در روستا؛ پایداری همبستگی اجتماعی و تعامل؛ دسترسی به خدمات اجتماعی بهویژه برای مردان؛ مشارکت در فعالیتهای مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی؛ روابط فضایی و عملکردی مردم روستا با اطراف؛ پویایی و تحرّک اجتماعی؛ اعتماد مسئولان به مردم محلی؛ شیوة زندگی و الگوی مصرف مردم؛ انگیزة ماندگاری در روستا؛ علاقة مردم به حفظ آداب و رسوم گذشته؛ افزایش ضریب امنیت؛ کاهش تعدّد مراکز تصمیمگیری و کاهش فاصلة طبقات اجتماعی بر موفقیت گردشگری روستایی تأثیر بسزایی دارند.
فرضیة چهارم پژوهش
به نظر میرسد بین عامل فرهنگی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنادار مثبت وجود دارد.
در این پژوهش ضریب مسیر اثر عوامل فرهنگی بر موفقیت گردشگری روستایی، همانطورکه در شکلهای (3) و (4) مشاهده میشود، معادل 69 درصد محاسبه شده است. برای این شاخص، مقدارt ، 33/20 تخمین زده شده است؛ بنابراین میتوان بیان کرد فرض صفر با 99 درصد اطمینان رد میشود و باتوجّهبه معناداری و مثبتبودن این ضریب میتوان بیان کرد بین عامل فرهنگی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معناداری وجود دارد؛ بدینمعنیکه بهترشدن عوامل فرهنگی ازجمله طرز تفکر مردم محلی، ایلات و عشایر، صنایع دستی متنوع، بازارهای هفتگی و روزانه، محصولات بومی متنوع و آداب و رسوم سنتی ویژه بر موفقیت گردشگری روستایی تأثیر بسزایی دارند.
فرضیة پنجم پژوهش
به نظر میرسد بین عامل کالبدی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنادار مثبت وجود دارد.
همانطورکه در شکلهای (3) و (4) مشاهده میشود، در این پژوهش ضریب مسیر اثر عوامل کالبدی (فیزیکی) بر موفقیت گردشگری روستایی، معادل 42 درصد محاسبه شده است. برای این شاخص، مقدارt ، 14/18 تخمین زده شده است؛ بنابراین میتوان بیان کرد فرض صفر با 99 درصد اطمینان رد میشود و باتوجهبه معناداری و مثبتبودن این ضریب میتوان نتیجه گرفت بین عامل کالبدی (فیزیکی) و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معناداری وجود دارد؛ یعنی بهترشدن عوامل کالبدی (فیزیکی) از جمله راههای روستایی، اجرای پروژههای عمرانی، خدمات حملونقل عمومی (رفت و برگشت به شهر و روستاهای مجاور)، خدمات ارتباطی (مخابرات، تلفنهمراه، تلفن ثابت و ...)، تقاضا برای نهادههای خدماتی (بهداشت، تنظیم خانواده، آموزش)، دسترسی به انواع خدمات عمومی، آموزشی، بهداشتی، مالی و بانکی، مراکز مهمانپذیر مانند (هتلها، مهمانسراها و ...) در روستا، کیفیت مساکن روستایی، استفاده از مصالح بادوام و جدید در مساکن، وسایل و تسهیلات رفاهی در مساکن روستایی، دسترسی به خدمات اداری و فرهنگی، زیرساختهای کالبدی و زیرساختهای خاص گردشگری بر موفقیت گردشگری روستایی تأثیر بسزایی دارند.
فرضیة ششم پژوهش
به نظر میرسد بین عامل نهادی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معنادار مثبت وجود دارد.
در این پژوهش ضریب مسیر اثر عوامل نهادی بر موفقیت گردشگری روستایی همانطورکه در شکلهای (3) و (4) مشاهده میشود، معادل 61 درصد محاسبه شده است. برای این شاخص، مقدارt ، 11/19 تخمین زده شده است؛ بنابراین میتوان بیان کرد فرض صفر با 99 درصد اطمینان رد میشود و باتوجهبه معناداری و مثبتبودن این ضریب میتوان بیان کرد بین عامل نهادی و موفقیت گردشگری روستایی رابطة معناداری وجود دارد؛ بدینمعنیکه هرچه بهترشدن عوامل نهادی شامل اطّلاعرسانی رسانهها (رادیو، تلوزیون، بروشور و ...) برای گردشگری روستا، فضای انگیزه برای سرمایهگذاریهای دولتی، فضای انگیزه برای سرمایهگذاریهای بخش خصوصی، نهادهای دولتی زیربط (نمایندگی میراث فرهنگی، موزه و ...) در روستا و توجّه دولت به برنامهریزی دربارة گردشگری در روستا، بر موفقیت گردشگری روستایی تأثیر بسزایی دارند.
نتیجهگیری و ارائة پیشنهادها
هدف اصلی از اجرای برنامههای مختلف در نواحی روستایی، رسیدن به توسعة روستایی است. در این زمینه راهبردهای متعدّدی در دورههای مختلف مطرح شدهاند. راهبرد توسعة گردشگری در نواحی روستایی باتوجّهبه وجود مشکلات و تنگناهایی مانند نبود فرصتهای شغلی، فقر، مهاجرت روستا ـ شهری و ... میتواند یکی از راهکارهای مهم در مناسبکردن محیط روستایی برای ساکنان آن باشد. توسعة گردشگری روستایی میتواند فرصتهای جدیدی برای اشتغال و درآمد روستاییان ایجاد کند؛ اگر چه در بیشتر روستاهای کشور ما جاذبههای فراوان طبیعی، تاریخی، فرهنگی و ورزشی وجود دارند، کمبود امکانات و نبود زیرساختهای مناسب، پیوسته مانع از رونق جدّی این فعالیت بوده است. در همین راستا گردشگری روستایی در ایران، بدون برنامهریزی و تنها بهصورت اتّفاقی انجام میشود. باتوجّهبه اهمیت گردشگری در فرایند برنامهریزی توسعة روستایی، توجّه به آن در برنامهها و طرحهای توسعة روستایی بهویژه طرحهای محلی ضرورت بسیار دارد. برای ایفای نقش مثبت گردشگری در فرایند توسعة روستا، توجّه به مدیریت محیطزیست، مشارکت محلی، قوانین صریح و محکم، بازاریابی و برنامهریزی واقعبینانه درزمینة گردشگری، ضروری هستند. موفقیت روش پایدار، به عوامل زیادی همچون مشارکت جامعة محلی در برنامهریزی، مشارکت در توسعة گردشگری روستایی و مدیریت گردشگران وابسته است. روستای موئیل واقع در شهرستان مشگینشهر نیز از لحاظ طبیعی با داشتن چشمههای آب گرم، برخورداری از مواهب نزدیکی به سبلان، تنوع گیاهی و جانوری، وجود آبشار، درّههای سرسبز، چشمانداز زیبا و مراتع و باغها و غیره؛ از لحاظ فرهنگی با داشتن آداب و رسوم ویژه، وجود عشایر، صنایع دستی متنوع، محصولات دامی و باغی، پرورش زنبور عسل و مهمتر از همه طرز تفکر مناسب مردم محلی نسبت به ورود گردشگر و از لحاظ کالبدی با نزدیکی به مرکز شهرستان، وجود تسهیلات رفاهی در مساکن روستایی، وجود راههای دسترسی داخل روستا و ... برای اجرای پروژههای توسعة گردشگری موقعیت بسیار مناسبی دارد؛ درنتیجه، رفع کمبودهای زیرساختی گردشگری در این روستا میتواند در جذب گردشگران بسیار موثر باشد. از مهمترین دلایل موفقنبودن این روستا در جذب گردشگر، علاوهبر کمبود امکانات و زیرساختهای گردشگری، اطّلاعرسانی و تبلیغات نامناسب برای این روستا است. درمجموع، توسعة گردشگری هر مکان، نیازمند جاذبههای طبیعی، تاریخی، فرهنگی و امکانات زیرساختی خدماتی، تفریحی، ورزشی و ... است. این موارد مهمترین پایههای گردشگری را تشکیل میدهند و برای رسیدن به گردشگری پایدار، ضروری هستند. بسیاری از این جاذبهها در روستای بررسیشده وجود دارند؛ در مقابل، این روستا در زمینههای تبلیغاتی، اقامتی، برنامهریزی گردشگری، تفریحات و ورزشهای کوهستانی، عوامل نهادی و مدیریتی و همچنین وجود راههای دسترسی مناسب بهطور چشمگیری با ضعفهایی روبهرو است. با معرّفی جاذبههای گردشگری روستا با رسانههای گروهی و اینترنت میتوان به توسعة گردشگری روستایی و تأمین خدمات لازم برای گردشگران کمک کرد. با مدیریت شایسته و برنامهریزیهای لازم میتوان بسیاری از توانمندیهای بالقوة موجود را در این روستا به توانمندیهای بالفعل تبدیل کرد و با این روش، با توسعة گردشگری در منطقه، زمینة لازم را برای ایجاد اشتغال، درآمد و درنهایت، توسعة روستایی فراهم کرد. درمجموع میتوان اینگونه بیان کرد، برای توسعة صنعت گردشگری در این روستا باید به زیرشاخصهای عوامل طبیعی شامل استفادة مطلوب از وجود آبهای گرم معدنی روستا و اطراف آن، مشارکت و برنامهریزی یکپارچه و همگانی برای استفاده از گیاهان دارویی و پوشش گیاهی و جانوری منطقه با در نظر گرفتن همة اصول زیستمحیطی؛ عوامل اقتصادی شامل شاخص امکانات زیربنایی و زیرساختها، سرمایهگذاری بخش دولتی، امکانات بهداشتی، آموزشی، درمانی، مراکز خرید و توجّه به جنبههای ورزشی و کوهنوردی منطقه؛ عوامل اجتماعی شامل شاخص توجّه به امکانات تحصیلی در روستا، سطح آگاهی مردم از آثار گردشگری، آموزش مردم بومی، دسترسی به خدمات و امکانات رفاهی و موادّ غذایی مناسب و شاخص تعدّد مراکز تصمیمگیری؛ عوامل فرهنگی شامل شاخص صنایع دستی، بازارهای هفتگی و روزانه و استفاده از ظرفیت وجود عشایر شاهسون؛ عوامل کالبدی شامل شاخص راههای دسترسی مناسب، اجرای طرحهای عمرانی، انواع دسترسی به خدمات آموزشی، بهداشتی، مالی - بانکی، اداری، فرهنگی، شاخص زیرساختهای کالبدی و زیرساختهای ویژة گردشگری و عوامل نهادی شامل شاخص توجّه دولت به برنامهریزی برای گردشگری، ایجاد فضای انگیزه برای سرمایهگذاری دولتی، تبلیغات و اطّلاعرسانی توجّه ویژه شود. از مجموع شاخصها تعداد 36 شاخص، اگر به آنها توجه و رسیدگی شود، بیشترین اثرگذاری را بر توسعة این صنعت در روستای موئیل خواهند داشت. از سویی برنامهریزی مسئولان دولتی در سطح شهرستان نیاز به رویکرد جامعنگر و همچنین هماهنگکردن بخشهای مختلف مرتبط دارد. بهطورکلی با بهکارگیری روش تحلیل عاملی، عوامل مؤثر بر موفقیت گردشگری روستای موئیل بهترتیب اهمّیت عبارتند از:
1- توجّه دولت به برنامهریزی گردشگری در این روستا و اینکه گردشگری در این روستا از حالت اتّفاقی و بدون برنامه خارج شود. همچنین سرمایهگذاریهای دولتی دربارة ایجاد امکانات زیربنایی و زیرساختهای ویژة گردشگری و مهمتر از همه تبلیغات و اطّلاعرسانی در درجة اول اهمّیت قرار دارند؛
2- راههای دسترسی مناسب برای جذب گردشگران، امکانات اقامتی و تفریحی، توجّه به جنبههای ورزشی و کوهنوردی منطقه نیاز به برنامهریزی و توجّه دارد؛
3- تعدّد مراکز تصمیمگیری در این روستا یکی از مهمترین موانع توسعة گردشگری در آن است. از سویی آموزش مردم بومی و افزایش آگاهی مردم از آثار مثبت گردشگری، ایجاد بازارهای روزانه و هفتگی برای فروش محصولات بومی، توجّه به جنبة بهداشتی آبهای گرم معدنی و استفاده از همة ظرفیتهای وجود آبهای گرم معدنی در روستا و اطراف آن نیاز به مشارکت و برنامهریزی یکپارچه و همگانی با هماهنگی همة دستگاههای مرتبط با گردشگری در سطح استان و شهرستان دارد.
ارائة پیشنهادها
ازآنجاکه شش دسته عوامل طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، کالبدی و نهادی در موفقیت توسعة گردشگری در این روستا نقش مهمی داشتهاند، در پژوهش حاضر، برای برطرفکردن مشکلاتی که به آنها اشاره شد و با هدف بهرهگیری بیشتر از تواناییها و امکانات بالقوة موجود در این روستا به تفکیک هر دسته از عوامل مؤثر مطرحشده، پیشنهادهایی به شرح زیر ارائه میشوند:
در بخش عوامل طبیعی:
1-استفاده از همة ظرفیت وجود آبهای گرم معدنی موجود در روستا و اطراف آن و ایجاد تسهیلات لازم برای بهرهبرداری از آنها؛
2-برنامهریزی برای معرّفی و بهرهبرداری از وجود گیاهان دارویی منطقه با حفظ آنها برای رسیدن به توسعة زیستمحیطی پایدار؛
2-جلوگیری از تخریب محیطزیست و تنظیم برنامههای توسعة گردشگری متناسب با شرایط زیستمحیطی منطقه؛
3-توسعة ورزشهای کوهستانی مانند اسکی روی برف، یخنوردی، صخرهنوردی، پاراگلایدر و غیره.
در بخش عوامل اقتصادی:
1- توسعه و تجهیز هرچه بیشتر استخرها و مکانهای بهداشتی وابسته به آبهای گرم معدنی این روستا و منطقة آن با وسایل و امکانات پیشرفته برای جذب هرچه بیشتر گردشگران؛
2- تجهیز جاذبههای گردشگری با سطوحی استاندارد از خدمات بهداشتی، درمانی، حملونقل، پشتیبانی، اطّلاعرسانی و ... ؛
3- ارائة تسهیلات مالی و تخصّصی برای تجهیز و ساماندهی اقامتگاههای موجود؛
4- ایجاد کمپینگها و اقامتگاههای سبک با همة تجهیزات مربوطه، اطراف آبهای گرم معدنی؛
5- ارائة تسهیلات و تخصیص اعتبارات برای اجرای پروژههای پیشنهادی.
در بخش عوامل اجتماعی:
1- اجرای دورههای آموزشی برای منابع انسانی شاغل در بخشهای مختلف گردشگری؛
2- استفاده از خردهفرهنگهای بومی در توسعة گردشگری این روستا؛
3- برگزاری کارگاههای آموزشی برای روستاییان و آموزشهای مرتبط برای تعامل با گردشگران؛
4- ایجاد زمینة مشارکت ساکنان روستا برای توسعة روستا؛
5- علاوهبر سرمایهگذاری در صنعت گردشگری ناحیة بررسیشده و انجام اقدامات اولیه مانند ایجاد و ارتقای زیرساختها، تأسیسات و تسهیلات اقامتی، بهداشتی، رفاهی؛ آموزش ساکنان محلی و گردشگران واردشده به منطقه در راستای بهرهگیری بهینه از جاذبههای متنوع گردشگری منطقه و رعایت شاخصهای توسعة پایدار روستایی ضروری هستند.
در بخش عوامل فرهنگی:
1- احیا و تولید صنایع دستی بومی برای عرضه به گردشگران؛
2- ایجاد بازارهای روزانه و هفتگی برای سایر تولیدهای روستایی شامل صنایع دستی، گیاهان دارویی، فرآوردههای دامی و ... در فصول ورود گردشگران برای کسب درآمد و ایجاد اشتغال برای افراد بومی؛
3- استفاده از ظرفیت وجود عشایر شاهسون در منطقه و گسترش گردشگری عشایری با برنامهریزی دقیق، یکپارچه و با هماهنگی سازمانهای مسئول برای حفظ و بهرهبرداری مطلوب و پایدار از این استعدادهای بالقوه.
در بخش عوامل کالبدی:
1- توجّه به دسترسی مطلوب گردشگران به جاذبههای گردشگری روستا با گسترش راههای آسفالته و استاندارد با هماهنگی ارگانها و سازمانهای مربوط به حملونقل جادّهای؛
2- آمادهکردن زمینهای مستعد برای ایجاد خدمات گردشگری با بخشهای عمومی و دولتی و واگذاری آنها به بخش خصوصی برای ایجاد و توسعة امکانات؛
3- تجهیز و تقویت زیرساختهای حملونقل اعم از نوسازی ناوگان حملونقل جادّهای، توسعة راههای آسفالته و مطلوب؛
4- گسترش زیرساختها و خدمات باتوجّهبه موقعیت مکانهای رقیب در منطقه.
در بخش عوامل نهادی:
1-معرّفی جاذبههای گردشگری این روستا با چاپ، انتشار، تهیة بروشور، تهیة فیلمهای مستند و ...؛
2- معرّفی مزیتهای نسبی مشگینشهر درزمینة سرمایهگذاری در بخش گردشگری و تسهیل شرایط سرمایهگذاری در این روستا؛
3- ایجاد هماهنگی میان سازمانهای دولتی مرتبط با بخش گردشگری در سطح شهرستان و استان برای رفع مقرّرات دستوپاگیر برای تسهیل سرمایهگذاری بخش خصوصی و افراد حقیقی.
)
