Document Type : Original Article
Authors
1 Associate Professor, Department of Geography, Isfahan University, Isfahan, Iran
2 Graduate student of medical geography, Isfahan University, Isfahan, Iran
3 Associate Professor of Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran
Abstract
Keywords
طرح مسئله
بیماریهای قلبی عروقی تقریباً بهطور مساوی در بین مردان و زنان مهمترین و شایعترین عامل مرگومیر محسوب میشوند. درواقع دلیل یکسوم از افراد متوفی بیماریهای قلبی عروقی است (جهانبخش، 1388: 30). این بیماری اصلیترین علت مرگومیر در جهان بوده و انتظار میرود تا سال 2020 میلادی بهعنوان اصلیترین علت مرگومیر در جهان باقی بماند. تخمین زده میشود که سالانه 36 میلیون نفر از مردم کره زمین از بیماریهای قلبی عروقی رنج میبرند که متأسفانه هرسال بیش از 12 میلیون نفر از آنان جان خود را از دست میدهند. آمارها نشان میدهد که شیوع بیماریهای قلبی عروقی مخصوصاً بیماریهای قلبی کرنری بهشدت در چین، هند، پاکستان و خاورمیانه و ازجمله ایران در حال افزایش است (رضاییان و همکاران،35:1389). استعمال دخانیات، چربی خون بالا، فشارخون بالا، مرض قند، فعالیت بدنی کم، تنش یا فشارهای عصبی، جنس مرد، سابقه خانوادگی سکته قلبی و قرار گرفتن در معرض سرما و باد از مهمترین علل بیماریهای قلبی هستند (جهانبخش و همکاران، 1388: 30). دما و رطوبت دو عنصر مهم جوی هستند که در سلامت انسان نقش ویژهای دارند (بهادری و همکاران، 1392: 1). همواره بین دما و رطوبت و تأثیر آن بر بدن انسان رابطه وجود دارد. انسانها حرارتهای بالنسبه زیاد و کم رطوبت را بهتر از همان دما با رطوبت زیاد تحمل میکند. در هوای خشک و در معرض جریان باد انسان قادر است تا 93 درجه حرارت را تحمل کند بدون آنکه اثری از بیماری گرمازدگی در او ظاهر شود. درحالیکه همین انسان بهسختی ممکن است حرارت 34 درجه با رطوبت صد درصد و بدون تبخیر را تحمل کند (هوشور، 1365: 89). درجه حرارت زیاد باعث افزایش ضربان قلب و افزایش جریان خون به سمت پوست میشود که بهصورت عرق در گرما و یا لرز در سرما خود را نشان میدهد (بارکا[1] و همکاران، 2013: 4). اگر گرمای وارده به بدن در حدی باشد که بدن نتواند با دفع آن کاهش دما داشته باشد، بدن شروع به گرم شدن میکند و شخص به استرس گرمایی نزدیک میشود. درواقع این تنش با افزایش دمای بدن ایجاد میشود و مرگومیر و عوارض ناشی از آن در تابستان با افزایش گرما افزایش مییابد (باعقیده و همکاران، 1391: 56). در محیط گرم مقاومت محیطی به علت تبادلات حرارتی کم شده و عروق سطحی گشاد میشود، درنتیجه حجم خون برگشتی به قلب زیادتر خواهد شد که حالت تنگی نفس و تاکی کاردی در فرد ایجاد میکند. بعلاوه هوای گرم باعث عصبانیت و پرخاشگری در فرد شده که این حالت خود عامل تشدید کار قلب و تپش آن خواهد شد و اگر عروق کرنر قلب تنگشده باشد احتمال ابتلا به سکته قلبی بالا میرود. همچنین در طولموج گرما افزایش مرگومیر عمدتاً به بیماریهای قلبی عروقی (90-13 درصد) و بیماریهای عروق مغزی (52-6 درصد) خصوصاً در افراد مسن نسبت دادهشده است (چنگ و سو[2]، 2010: 164).
مبانی نظری
بیماری قلبی عروقی شامل بیماریهای عروقی است که بر خونرسانی قلب یا مغز و یا نواحی محیطی بدن اثر میگذارند. بیماری قلبی- عروقی مسئول بیش از نیمی از تمام مرگهای رخداده در میانسالی و یکسوم تمام موارد مرگ در سنین پیری در بیشتر کشورهای پیشرفته است (نشریه نوین پزشکی: 1390: 110).در حال حاضر در جهان افزایش چشمگیری در تعداد مرگومیر ناشی از بیماریهای قلبی عروقی مشاهدهشده است؛ و برآورد میشود این میزان از 1/7 میلیون مرگ در سال 1999 به 1/11 مرگ در سال 2020 برسد (قربانی و همکاران: 1392: 276). در پایان قرن بیستم مرگومیر ناشی از بیماریهای قلب و عروق نزدیک به نیمی از مرگومیر در کشورهای صنعتی و یکچهارم موارد در کشورهای درحالتوسعه را به خود اختصاص داده است (فرشیدی: 1382: 67).در ایران نیز بیماریهای قلبی عروقی جزء سه علت اول مرگومیر در کشور میباشند. هرسال در سراسر دنیا میلیونها نفر دچار سکته قلبی میشوند و علیرغم پیشرفتهای وسیع علم پزشکی هنوز بیش از یکسوم افرادی که دچار سکته قلبی میشوند فوت میکنند و اغلب آنهایی که زنده میمانند هرگز توانایی بازگشت به کار و زندگی عادی خود را پیدا نمیکنند. علاوه بر این بیماریهای قلبی عروقی؛ ازجمله دردهای قلبی و نارسایی قلبی از مهمترین علل ناتوانی و ازکارافتادگی به شمار میروند. طبیعی است این بیماریها بار مالی زیادی را بر دوش مردم و دولتها تحمیل میکنند. اگر به این مخارج هزینههای سنگین تشخیص و درمان بیماری، ساعات تلفشده کار، غیبت از کار و ازکارافتادگی را نیز اضافه کنیم. ارقام بسیار بالایی را نشان خواهد داد (جهانبخش و همکاران، 30:1388). سالانه 17 میلیون نفر در دنیا براثر بیماریهای قلبی عروقی جان خود را از دست میدهند که البته حدود 70 درصد این مرگومیرها در کشورهای درحالتوسعه اتفاق میافتد. متأسفانه در کشور ایران بیماریهای قلبی عروقی با 38 تا 40 درصد شیوع، شایعترین علت مرگومیر محسوب میشوند و روزانه 198 ایرانی (سالانه 70 هزار ایرانی) براثر سکته قلبی جان خود را از دست میدهند نزدیک به 40 درصد علت فوت افراد بزرگسال در کشور ایران بیماریهای قلبی عروقی است که این آمار بهسرعت در حال افزایش است. (اعلائی، 4:1389). مطالعات انجامشده در سال 1382 در ایران نشان میدهد که بدون در نظر گرفتن تلفات ناشی از زلزله بم، تعداد 320204 مورد مرگ اتفاق افتاده است که اولین علت ازنظر تعداد مرگومیر با 134750 نفر ناشی از بیماریهای قلبی عروقی است؛ که از این تعداد 72628 نفر مرد و 62067 نفر زن بودهاند (رضاییان و همکاران، 1390: 46).تعداد مرگ ناشی از بیماریهای قلبی عروقی در 29 استان کشور در سال 1383 نزدیک به 138000 نفر (378 نفر در روز) بوده است. پیشبینی میشود که طی سالهای آینده شیوع این بیمارها افزایش یابد و بار عظیمی را در تمامی ابعاد اعم از اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بر جامعه تحمیل کند (سموات و همکاران: 1392: 10 و 13).عوامل مختلفی در ابتلا و تشدید وضعیت بیماریهای قلبی عروقی دخیل هستند که تغییرات دمایی میتواند یکی از دلایل آن باشد. افزایش تغییرات آبوهوایی سبب افزایش در مدتزمان، شدت و فراوانی امواج گرمایی شده است. امواج گرمایی تأثیر مستقیمی بر سلامت جامعه دارد. امواج گرمایی باعث بیشترین مرگومیر سالانه نسبت به دیگر رخدادهای اقلیمی میشوند (نوا[3]: 2007). از امواج گرمای تعریف روشنی نشده است. پژوهشگران سعی کردهاند هریک بابیان ویژگیهای امواج گرمای معیاری جهت شناسایی آنها تعین کنند. ابتدا باروس مطالعات خود را از اواخر قرن 19 درزمینه امواج گرمایی شروع کرد. وی بیان داشت کهموج گرما دورهای است که دمای هوا 2/32 درجه سانتیگراد (90 درجه فارنهایت) بوده و دستکم سه روز تداوم داشته باشد، همچنین توزیع رطوبت در اتمسفر شرایط ناخوشایندی را ایجاد نماید. محیطزیست کانادا موج گرما را اینگونه تعریف میکند: دورهای است که از سه روز متوالی یا بیشتر بوده و حداکثر دما 32 درجه سانتیگراد یا بیشتر باشد. هرچند در دماهای پایینتر و دورههای کوتاهتر نیز ممکن است درجه حرارت بر انسان اثر سوء داشته باشد (اسمعیل نژاد: 1391: 19) در دههی اخیر امواج گرمایی پیامدهای بهداشتی ناگواری در جهان در پی داشته است (آستروم[4] و همکاران 2011). بهعنوانمثال موج گرمای آتن در سال 1987 با حدود 2000 مرگومیر (کاتسویانی[5] و همکاران 1998). موج گرمای 1995 شیگاکو با 700(سمنزا[6] و همکاران 1996)، سال 2003 اروپا با 70000(روبین[7] و همکاران 2008)، روسیه در سال 2010 با 55000(ژانگ[8] و همکاران 2012) و...نمونههایی از تأثیر موج گرما بر سلامت انسانها است. در هرسال در ایالت متحده آمریکا بهطور متوسط 400 مرگ علیالخصوص در بین افراد بالای 65 سال بهطور مستقیم ناشی از گرما است (باسیو و اسمیت[9]؛ 2002: 190).
پیشینه تحقیق
از بین این بلایای جوی، موجهای گرمایی مهمترین بلایای جوّی بوده و بررسی میزان مرگومیر سالانه ناشی از مخاطرات اقلیمی نشان میدهد که امواج گرمایی باعث بیشترین میزان مرگومیر نسبت به دیگر رخدادهای اقلیمی میشوند (اسمعیل نژاد و همکاران، 1391: 29). لذا با توجه به آثار امواج گرمایی و استرسهای گرمایی محققین مطالعات متعددی در سراسر دنیا با روشهای مختلفی در جهت بررسی تأثیر این پدیده اقلیمی انجام دادهاند؛ که این مطالعات در دو بخش صورت گرفته است؛ که بخش اول مطالعات به بررسی استرس گرمایی و امواج گرمایی و پیامدهای ناشی از آن بر بهداشت و سلامت انسانها است ازجمله دانته و همکاران[10] (1999) در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که بین مرگومیر سکته قلبی و کرنری قلبی با دما و فشار هوا ارتباط معنیداری وجود دارد.باسیو و اسمیت (2002) در پژوهش خود بر این عقیدهاند که افزایش دما احتمال خطر مرگومیر و میزان آسیبپذیری مبتلایان بیماریهای قلبی عروقی و تنفسی را بالا میبرد. پژوهش مستران گلو و همکاران[11] (2006) در زمینه مقایسه الگوهای بستری در بیمارستان و افزایش مرگومیر در طولموج گرما نشان داد که کمآبی، گرمازدگی، نارسایی حاد کلیه و بیماریهای تنفسی از علل اصلی بستری شدن در بیمارستان بوده و در مقابل مرگومیر بیماریهای قلبی عروقی و مغزی در دماهای بسیار بالا افزایشیافته است. گرین و همکاران[12] (2009) با عنوان تأثیر دما در پذیرش بیمارستانها در نه شهر کالیفرنیا پی بردند که با افزایش درجه حرارت سکته مغزی ایسکمیک 5/3، بیماریهای تنفسی 2، ذاتالریه 3/7، دیابت 3/1 و بیماریهای نارسایی حاد کلیه 7/4 درصد افزایش داشته است. همچنین بین دما و پذیرش برای همه بیماریهای قلبی عروقی رابطهای کاملاً آشکار وجود دارد. تین و همکاران[13] (2012) از طریق مطالعه دمای محیط مرگومیر ناشی از عروق کرنر قلب در چین به این نتیجه رسیدند که دمای بسیار گرم یا بسیار سرد خطر مرگومیر CHD (عروق کرنر قلب) را افزایش میدهد. زنان و افراد مسن نسبت به سرمای شدید و مردان و افراد جوان نسبت به گرمای شدید حساسترند. همچنین بیان کردند که تنظیم درجه حرارت مناسب در زمستان و تابستان به همراه خدمات اضطراری به میتواند به طرز چشمگیری از مرگومیر بیماریهای قلبی عروقی جلوگیری کند. جن سا و همکاران[14] (2013) در بررسی ارتباط بین شاخص گرما و مرگومیر در شش شهر تایوان به این نتیجه رسیدند که نسبت مرگومیر با افزایش شاخص روزانه میانگین درجه حرارت ارتباط دارد و زمانی که شاخص روزانه درجه حرارت بالاتر از صدک 95 میرسد در تمام شهرها مرگومیر بخصوص در میانسالان افزایش مییابد. کوان او و همکاران[15] (2013) در مقالهای با عنوان تغییرات جهانی آبوهوا و بررسی اثر درجه حرارت بر میزان مرگومیر در گوانگژوی چین به این موضوع اشاره دارند که بررسی ارتباط این دو پارامتر درجه حرارت همراه با آلایندههای هوا بر مرگومیر همبستگی وجود دارد و هر یک درجه سانتیگراد افزایش طی 4-0 روز 47/0% مرگومیرها افزایشیافته است و از بین کل مرگومیرها، مرگومیر ناشی از سکته مغزی بیشتر بوده است. کان و همکاران[16] (2014) در بررسی تحلیل زمانی دما و مرگومیر روزانه در سوژوی چین به این نتیجه رسیدند که ارتباط معنیداری بین درجه حرارت و کل مرگومیرهای قلبی عروقی وجود دارد و این مرگومیرها در دماهای خیلی گرم تا یک روز و در دماهای سرد تا 10 روز ادامه داشته است. محمدی (1385) در بررسی تأثیر ارتباط عناصر اقلیمی و آلایندههای هوای تهران با مرگومیرهای ناشی از بیماریهای قلبی (دوره مطالعاتی 2003- 1999) به این نتیجه رسید که بین عناصر آبوهوایی همچون دما، فشار هوا و رطوبت نسبی با فوتشدگان بیماریهای قلبی عروقی رابطه و همبستگی قوی و معنیدار وجود دارد، بهویژه این رابطه بین میانگین ماهانه این عناصر با میانگین ماهانه تعداد فوتشدگان بیماریهای قلبی بیشتر بوده است. قنبری و همکاران (1390) در بررسی رابطه توزیع جغرافیایی فوتشدگان براثر انواع بیمارها با مؤلفههای اقلیمی در استان اصفهان به این نتیجه رسیدند که بین فوتشدگان در اثر انواع بیماریهای مطالعه شده و متغیر دما ارتباط مستقیم وجود دارد. یکی از بیماریهای مطالعه شده در این تحقیق بیماریهای قلبی عروقی هستند که نتایج نشان میدهد ارتباط مستقیمی بین بیماریهای قلبی عروقی و دما در این استان وجود دارد. خورشید دوست و همکاران (1390) طی مطالعهای در شهر سنندج با عنوان تأثیر عناصر اقلیمی و آلایندههای بر روی بیماریهای سکته قلبی و آسم طی سالهای (2008-2001) به این نتیجه رسیدند که باوجود آبوهوا، افزایش هر واحد از عناصر میانگین دما، میانگین حداکثر رطوبت نسبی و سرعت باد غالباً مرگومیر سکته قلبی به ترتیب 16/0، 60/0 و 02/2 واحد کاهشیافته است؛ و همچنین میتوان به مطالعات براگا و همکاران[17] (2002)، کواتس و همکاران[18] (2004)، گرس و کن[19] (2007)، بارنت[20] (2007)، بارنت و همکاران[21] (2008)، کیم و همکاران[22]، تانگ و همکاران[23] و میشلوزی و همکاران[24] (2009)، والف و همکاران[25] (2010)، باسیو و مالیگ[26] و آستروم و همکاران[27] و باریوپدر و همکاران[28] (2011) و در ایران بیگدلی (1380)، جهانبخش و همکاران و فهیمی و همکاران (1388) و فرج زاده و همکاران (1389) اشاره کرد. با توجه به افزایش تعداد و شدت امواج گرمایی و نقش این پدیده جوی بر زندگی تمام موجودات کره زمین و بهویژه بهداشت و سلامت انسانها مطالعه و شناخت این پدیده جوی در بسیاری موارد میتوان از پیامدهای ناگواری همچون بیماری و افزایش مرگومیر انسانها جلوگیری کرد. بر همین اساس و با توجه به اهمیت مطالعه گرما در این پژوهش به بررسی وضعیت استرس گرمایی شهر بندرعباس و تأثیر آن بر مراجعات قلبی عروقی پرداخته خواهد شد.
مواد و روشها
منطقه مطالعاتی
شهرستان بندرعباس بین 56 درجه و 16 دقیقه تا 56 درجه و 22 دقیقه طول شرقی و 27 درجه و 16 دقیقه تا 27 درجه و 59 دقیقه عرض شمالی و در شمال تنگه هرمز قرارگرفته است (مهدوی نجفآبادی و همکاران، 1389: 16). جمعیت این شهرستان طبق سرشماری 1390 برابر با 588288 نفر و متوسط رشد سالانه 67/2 درصد است (دفتر آمار و اطلاعات معاونت برنامهریزی استان، 1390: 13، 17 و 35). میانگین حداکثر و حداقل دمای سالانه شهر بندرعباس به ترتیب 1/32 و 8/21 درجه سانتیگراد است. متوسط نسبی هوا به 6/65 درصد میرسد. بیشترین مقدار بارندگی سالانه در سه ماه اول سال میلادی در زمستان صورت میپذیرد، بهطوریکه متوسط بارش سالانه حدود 06/21 میلیمتر گزارششده است (مهدوی نجفآبادی و همکاران، 1389: 19).
شکل- 1: موقعیت شهرستان بندرعباس در استان هرمزگان
دادهها
الف- دادههای مربوط به بیماریهای قلبی عروقی شهر بندرعباس
ب- دادههای هواشناسی
الف- دادههای مربوط به بیماران قلبی عروقی بهصورت روزانه طی دوره آماری 1387- 1391 با مراجعه به بیمارستان شهید محمدی بندرعباس جمعآوریشدهاند. سپس با استفاده از این دادهها وضعیت توزیع ماهانه و سالانه این بیماران مورد ارزیابی قرار گرفت.
ب- دادههای اقلیمی مورداستفاده در این پژوهش حداکثر رطوبت نسبی روزانه و حداکثر دمای مطلق روزانه طی دوره آماری 26 ساله (1366- 1391) هستند. این دادهها از ایستگاه سینوپتیک شهرستان بندرعباس میباشند که در سال 1335 تأسیسشده و در 27 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی و 56 درجه و 22 دقیقه طول شرقی با ارتفاع 7/9 متر از سطح دریا قرارگرفته است؛ و دادهها از اداره کل هواشناسی استان هرمزگان و سازمان هواشناسی کشور دریافت شدهاند.
تکنیکهای به کار گرفته شده
در این پژوهش سه تکنیک مورداستفاده قرارگرفته است: الف)شاخص گرما، ب) همبستگی پیرسون و ج) رگرسیون
الف) شاخص گرما (HI):
این شاخص از ترکیب دمای هوا و رطوبت نسبی که در سال 1978 از سوی وینترلینگ ارائه و یک سال پسازآن از سوی سرویس هواشناسی ملی (NWS) پذیرفته شد به دست میآید. شاخص گرما هنگامیکه فشار بخارآب جزئی و برابر 6/1 کیلو پاسکال است، مساوی دمای هوا تعریفشده است که در فشار اتمسفری استاندارد (25/1013) هکتو پاسکال)، این مقدار با دمای نقطه شبنم به ارزش 14 درجه سانتیگراد (57 درجه فارنهایت) و نسبت مخلوط 01/0(10 گرم بخارآب در هر کیلوگرم دمای خشک) برابر است (استدمن، 1979. به نقل از باعقیده و همکاران 1391). برای محاسبه شاخص گرما از رابطه زیر استفادهشده است:
HI = -379/42 + 04901523/2(T) + 14333127/10(RH) – 22475542/0(T)×(RH) – 00683783/ -
5481717/0 + 00122874/RH) + 00085282/(T - 00000199/
در این رابطه: شاخص گرما به درجه فارنهایت، (T) دمای هوا به درجه فارنهایت و (RH) رطوبت نسبی به درصد است (سایت نوا).
جدول- 1: محدودههای مختلف شاخص استرس گرمایی
|
محدوده شاخص HI به فارنهایت |
طبقهبندی خطر |
حساسیت حرارتی |
علائم |
|
90-80 |
احتیاط |
بسیار گرم |
خستگی یا قرار گرفتن در معرض فعالیتهای بلندمدت امکانپذیر است، ادامه فعالیت میتواند سبب گرمازدگی شود. |
|
105-90
|
احتیاط شدید |
داغ |
گرمازدگی و کرامپهای گرمایی امکانپذیر است، ادامه فعالیت میتواند باعث سکته گرمایی شود. |
|
130- 105 |
خطرناک |
بسیار داغ |
گرمازدگی و کرامپهای گرمایی[29] حتمی است. ادامه فعالیت سبب سکته گرمایی میشود. |
|
بیشتر از 130 |
بسیار خطرناک |
خطرناک |
سکته گرمایی[30] حتمی است. |
ب) همبستگی پیرسون
ضریب همبستگی پیرسون از ضرایب مهم برای تعیین همبستگی بین دو متغیر با مقیاسهای فاصلهای و نسبتی است که دارای توزیع نرمال نیز باشند. این ضریب با علامت r نمایش داده میشود و بین 1+ و 1 - تغییر میکند و علامت آن بیانگر جهت این رابطه است. برای محاسبه ضریب همبستگی پیرسون از فرمول زیر استفاده میشود (قهرمانی و قره خانی، 1389: 34):
ضریب همبستگی در محدوده { 1- تا 1 } قرار میگیرد. اگر 1= r، یک رابطه خطی و مستقیم میان دادهها وجود دارد. به این معنا که این دو با میزان یکسانی و در یکجهت تغییر میکنند. اگر 1- = r، رابطه معکوس و مستقیم وجود دارد. اگر 0= r، هیچگونه رابطهای وجود ندارد (نوروز باقری، 1392: 60).
ج) رگرسیون:
رگرسیون یکی از مدلهای ریاضی آمارهای است که توصیف ترسیمی همبستگی بین دو متغیر را بیان مینماید (مهدوی حاجیلویی، 1371: 162)؛ که هدف یافتن خطی است که به بهترین وجه از میان نقاط در محور مختصات میگذرد. این خط طوری از میان نقاط بگذرد که کمترین فاصله بین نقاط و این خط ایجاد گردد. این خط همان خط رگرسیونی است که بر اساس آن نهتنها رابطه بین دو متغیر بررسی میشود، بهعلاوه از طریق این خط میتوان مقادیر متغیر وابسته Y را بر اساس مقادیر متغیر مستقل X پیشبینی کرد (اصغری جعفرآبادی و همکاران، 1392: 490). هرگاه مقدار دادهشده (X) را با (x) نشان دهیم و مقدار (Y) را بهوسیله تابعی مثل b(x) پیشبینی کنیم تابع b(x) را تابع پیشبینی کننده مینامیم. متغیر اول را متغیر کنترلشده یا پیشبینی کننده مینامند. متغیر دوم را که به (X) بستگی دارد و مقدار آن تصادفی است متغیر پاسخ مینامند. تابع پیشبینی کننده را بهصورت خطی E(Y/X)= a+bx نشان میدهند؛ که در آن E(Y/X) را مقدار برآورد شده (y)، a را مقدار ثابت رگرسیون (عرض از مبدأ) و b را ضریب رگرسیون (ضریب رگرسیون) مینامند (بایزیدی و همکاران، 1391: 110).
روش
پژوهش ازنظر هدف از نوع کاربردی و ازنظر ماهیت از نوع توصیفی همبستگی است. برای تجزیهوتحلیل دادهها پس از جمعآوری دادهها ابتدا شاخص استرس گرمایی از طریق حداکثر رطوبت نسبی روزانه و حداکثر دمای مطلق روزانه به فارنهایت محاسبهشده است؛ و در زمینه دادههای مربوط به مراجعات بیماریهای قلبی عروقی، پس از دریافت آمار از بیمارستان شهید محمدی بندرعباس ابتدا بهصورت روزانه طی دوره آماری 5 ساله (91-87) مرتبشده و سپس تعداد مراجعات در روزهایی که استرس گرمایی وجود داشته استخراج شدند؛ و در ادامه از طریق نرمافزار Spss همبستگی بین تعداد مراجعات بیماریهای قلبی عروقی و استرس گرمایی بهصورت ماهانه و سالانه موردبررسی قرارگرفته و از طریق رگرسیون نمودار سری زمانی شاخص استرس گرمایی ترسیمشده است.
یافتهها
بررسی ماهانه و سالانه استرس گرمایی بندرعباس
مطابق شکل (2) بررسی استرس گرمایی در شهر بندرعباس نشان میدهد که بیشتر ماهها سال در این شهر در محدوده استرس گرمایی (80 درجه فارنهایت و بالاتر) قرار دارند و گرم و بسیار گرم هستند. و اکثر ماهها در محدوده بسیار خطرناک استرس گرمایی واقعشدهاند که احتمال وقوع سکته گرمایی در این محدوده حتمی است.
شکل – 2: میانگین ماهانه شاخص استرس گرما در 26 سال
بر اساس شکل (3) بررسی سالانه استرس گرمایی نشان داد که طی سالهای 1391- 1366 این پدیده اقلیمی روندی افزایشی داشته است و شاخص استرس گرمایی شهر بندرعباس در هر دهه 7/1 درجه فارنهایت افزایشیافته است.
شکل- 3: بررسی میانگین سالانه استرس گرمایی سالهای 1391- 1366
بررسی وضعیت مراجعات قلبی عروقی بندرعباس طی سالهای 1391-1387
نتایج جمعآوری و پردازش دادهها از بیمارستان شهید محمدی بندرعباس حاکی از این است که در طی سالهای 1391- 1387 درمجموع 17558 نفر با عنوان بیماران قلبی عروقی به این بیمارستان مراجعه کردهاند. از این تعداد مراجعهکننده 8423 نفر یعنی 97/47% زن و 9135 نفر با 03/52% مرد بودهاند.
به لحاظ توزیع ماهانه بر اساس شکل (4) بیشترین مراجعهکنندگان به ترتیب با 1675، 1634 و 1527 نفر متعلق به دی، بهمن و مهر و کمترین با 1243 نفر به شهریور مربوط میشود.
شکل- 4: توزیع ماهانه مراجعهکنندگان بیماریهای قلبی عروقی به بیمارستان شهید محمدی سالهای 1391-1387
در این مطالعه بررسی شکل (5) نشان میدهد که طی دوره مطالعاتی 5 ساله بیشترین مراجعات قلبی عروقی در سال 1390 و کمترین آنها در سال 1388 به بیمارستان شهید محمدی مراجعه کردهاند.
شکل – 5: توزیع سالانه مراجعهکنندگان بیماریهای قلبی عروقی به بیمارستان شهید محمدی سالهای 1391-1387
بررسی همبستگی ماهانه بین شاخص استرس گرمایی و مراجعات قلبی عروقی
همبستگی بین میانگین ماهانه شاخص استرس گرمایی و تعداد مراجعین بهصورت 5 ساله (1391-1387) موردمطالعه و بررسی قرار گرفت؛ که بر اساس جدول (2) نتایج از ارتباط مثبت قوی و معنادار در سطح آلفای 01/0 بین میانگین ماهانه شاخص و مراجعات قلبی عروقی سالهای 1391-1381 حکایت دارد؛ که این همبستگی مثبت در سالهای 1387، 1390 و 1391 بیشتر است.
جدول- 2: همبستگی میانگین ماهانه شاخص استرس گرمایی در سالهای مختلف و 5 ساله
|
Sig |
R |
سال |
متغیر وابسته |
متغیر مستقل |
|
000 |
**874/0 |
1387 |
مراجعین قلبی عروقی |
شاخص استرس گرمایی |
|
175/0 |
419/0 |
1388 |
||
|
338/0 |
303/0 |
1389 |
||
|
015/0 |
*678/0 |
1390 |
||
|
011/0 |
*704/0 |
1391 |
||
|
007/0 |
**728/0 |
دوره 5 ساله |
همانگونه که در شکل (6) مشاهده میشود در کل دوره مطالعاتی 5 ساله بیشترین مراجعات به بیمارستان به ترتیب با 1505، 1491 و 1487 نفر متعلق به ماههای آبان، مهر و خرداد و کمترین آنها به ترتیب با 320 و 526 نفر به ماههای دی و بهمن مربوط میشود. شاید بتوان گفت که افزایش مراجعات در ماههای مهر، آبان و حتی آذر به این دلیل است که در این ماهها هوا رو به خنکی رفته و تغییرات گرما یا دمایی بیشتر و ناگهانی بوده و این تغییر ناگهانی قدرت عکسالعمل بهموقع در مقابل گرما را از بدن سلب کرده، لذا فرد سریعتر و بیشتر دچار آسیب میشود. ولی در ماههای گرم تغییرات دما چندان محسوس نبوده و بدن هم به دلیل سازگاری با گرمای مداوم در مواقع افزایش گرما کمتر دچار آسیب میشود.
شکل – 6: میانگین ماهانه شاخص گرما و تعداد مراجعات قلبی عروقی 5 ساله (1391- 1387)
بررسی همبستگی سالانه بین شاخص استرس گرمایی و مراجعات قلبی عروقی
بر اساس جدول (3) نتایج بررسی نمودارها و آمارها حاکی از وجود همبستگی مثبت قوی و معناداری در سطح آلفای 05/0 بین شاخص استرس گرمایی و تعداد مراجعات قلبی عروقی است؛ و هر چه شاخص گرما رو به افزایش میرود تعداد مراجعات قلبی عروقی به بیمارستان شهید محمدی افزایشیافته است.
جدول- 3: همبستگی سالانه شاخص استرس گرمایی با مراجعین قلبی عروقی دوره 5 ساله (1391- 1387)
|
Sig |
R |
سال |
متغیر وابسته |
متغیر مستقل |
|
021/0 |
*933/0 |
دوره 5 ساله (1391- 1387) |
مراجعین قلبی عروقی |
شاخص استرس گرمایی |
طبق شکل (7) طی سالهای 1391- 1387 سال 1390 با 4247 نفر بیشترین تعداد و سال 1388 با 2557 نفر کمترین مراجعات را داشتهاند. همانگونه که در این نمودار پیداست در سالهایی که میانگین شاخص استرس گرمایی بالابود تعداد مراجعات قلبی عروقی نیز افزایش داشته است.
شکل – 7: شاخص استرس گرمایی و تعداد مراجعات قلبی عروقی دوره 5 ساله (11391-1387)
نتیجهگیری
شهر بندرعباس یکی از مناطق واقع در سواحل جنوب ایران با اقلیم گرم و مرطوب است. بررسی حداکثر دمای مطلق در این شهر در دوره 26 ساله (1391-1366)، دامنه دمایی شهر را بین 66/23 درجه سانتیگراد تا 42/38 درجه سانتیگراد به ترتیب در بهمنماه و خردادماه نشان داد. همچنین میانگین سالانه دما نیز 8/32 درجه سانتیگراد به دست آمد. بررسی رطوبت نیز دامنه رطوبتی شهر را بین 76 تا 84 درصد با میانگین سالانه 80 درصد نشان داد. تحلیل همزمان این دو پارامتر اقلیمی با استفاده از شاخص استرس گرمایی (HI) نشان داد که اکثر ماههای این شهر گرم و بسیار گرم هستند و در بسیار از ماهها به دلیل بالا بودن شاخص استرس گرمایی احتمال سکته گرمایی و سپس گرمازدگی حتمی است. در بررسی این پژوهش مشخص شد که شاخص استرس گرمایی در این شهر طی سالهای اخیر روندی افزایشی داشته است و در هر دهه 7/1 درجه فارنهایت به آن افزوده میشود. در ادامه بررسی مراجعات قلبی عروقی در سالهای 1391- 1387 نشان داد این بیماری در شهر بندرعباس بهمانند کشور و دنیا رو به افزایش است. تحلیل همبستگی ماهانه بین استرس گرمایی و مراجعات قلبی عروقی همبستگی مثبت قوی و معناداری در سطح آلفای 01/0 نشان داد که این همبستگی در سالهای 1387، 1390 و 1391 بیشتر است. بعلاوه بررسی همبستگی سالانه این دو متغیر نیز همبستگی مثبت معناداری در سطح آلفای 05/0 نشان داد؛ بنابراین فرضیه این پژوهش در شهر بندرعباس مورد تائید قرار گرفت.
[29]- این بیماری نتیجه تعریق شدید و کاهش نمک در اثر فعالیتهای جسمانی است و انقباض شدید ماهیچه ای از عوارض شایع آن است.
[30] - این بیماری زمانی اتفاق می افتد که بدن قادر به کنترل دمای خود نباشد. در اینصورت در عرض 10 تا 15 دقیقه حرارت بدن بالا رفته و بدن قادر به خنک کردن خود نخواهد بود. و می تواند منجر به مرگ یا معلولیت های دائمی شود.
)
