حمید جلالیان؛ مرضیه شوقی؛ فرهاد عزیزپور
چکیده
طرح مسئله: کلان‌شهرها به دلیل تمرکز بیش از حد جمعیت و سرمایه، برای رشد و گسترش خود به سوی نواحی پیرامونی کشیده و با خورندگی روستاها و زمین‌های پیرامون، تحولات مختلفی ازجمله تغییر کاربری زمین‌ها را سبب ...
بیشتر
طرح مسئله: کلان‌شهرها به دلیل تمرکز بیش از حد جمعیت و سرمایه، برای رشد و گسترش خود به سوی نواحی پیرامونی کشیده و با خورندگی روستاها و زمین‌های پیرامون، تحولات مختلفی ازجمله تغییر کاربری زمین‌ها را سبب می‌شوند. این تحولات به پیدایش مخاطرات محیط‌زیستی منجر و ناپایداری فضایی را موجب می‌شود که بدون توجه به روندها نمی‌توان برای حل مسائل و چالش‌های پیش رو به‌ویژه درزمینة کاربری اراضی پیرامون کلان‌شهرها آماده بود.
هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل تزاحم فضایی نواحی روستایی، در پی آن است با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، زمین‌های تغییر کاربری یافته طی سال‌های 1986 (1365)، 2001 (1380) و 2016 (1395) را در بخش رودبار قصران شهرستان شمیرانات شناسایی کند.
روش: پژوهش حاضر به‌لحاظ هدف، کاربردی و براساس روش، توصیفی- تحلیلی است. شیوة گردآوری داده‌ها با توجه به ماهیت پژوهش، کتابخانه‌ای و به‌صورت بازدید میدانی و مبتنی بر استفاده از روش‌های سنجش از دور برای تحلیل تغییر کاربری زمین‌های نواحی روستایی در بازة زمانی 30ساله در بخش رودبار قصران است. تصاویر ماهواره‌ای با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای ENVI 5.3 و ARC MAP 10.2تحلیل شده است.
نتایج: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مساحت پوشش زمین‌های کوهستانی و بایر (%13.06) کاهش یافته و درمقابل بر پوشش زمین‌های باغی (%2.12)، مرتع (%7.55) و زمین‌های ساخته‌شده (%3.39) افزوده شده است؛ همچنین یافته‌های حاصل از تحلیل زنجیرة مارکوف – CA نشان می‌دهد با ادامة روند فعلی در افق 2031، از پوشش سبز (باغ و مراتع) و پوشش بایر و کوهستانی کاسته و به زمین‌های ساخته‌شده افزوده خواهد شد.
نتایج پژوهش حاکی است تغییرات پوشش زمین در منطقة پژوهش در پی ایجاد تقاضای شهرنشینان، خزش شهری، ضعف نظارت و قوانین و برای دستیابی به سود بیشتر به سمت کاربری‌های ناسازگار با محیط بوده است. این تغییر پوشش و کاربری زمین، علاوه بر آثار اقتصادی و اجتماعی به شکل‌گیری تزاحم فضایی در بخش رودبار قصران انجامیده است.
نوآوری: در این پژوهش ضمن بررسی و تبیین تغییر کاربری زمین‌ها در محدودة پژوهش، تزاحم فضایی تغییرات ایجادشده در کاربری زمین‌ها نیز در مرکز توجه بوده است؛ افزون بر این تلاش شده است چشم‌اندازی از وضعیت آیندة منطقه در قالب پیش‌بینی تغییر پوشش و کاربری زمین ترسیم شود.
