کیومرث ایراندوست؛ کسری آشوری؛ روح الله تولایی
چکیده
کاهش سهم جمعیت روستایی کشور و نیز شمار روستاها در چند دهة گذشته، پرسش‌هایی بنیادین را دربارة آینده و جایگاه روستا در نظام برنامه‌ریزی ملی و نیز نظام سکونتگاهی مطرح کرده است. پیش از این دوره، روستا ...
بیشتر
کاهش سهم جمعیت روستایی کشور و نیز شمار روستاها در چند دهة گذشته، پرسش‌هایی بنیادین را دربارة آینده و جایگاه روستا در نظام برنامه‌ریزی ملی و نیز نظام سکونتگاهی مطرح کرده است. پیش از این دوره، روستا سهم زیادی از عرصه‌های سکونت کشور را به خود اختصاص داده بود؛ اما رفته‌رفته با دگرگونی نظام معیشتی و اقتصادی ناشی از رشد روابط سرمایه‌داری و دگرگونی چند و چون ارتباط انسان و فضا، ظرفیت سکونت و فعالیت به شکل چشمگیری در شهرها متمرکز شد. در این میان با توجه به ارزش و جایگاه اقتصادی ـ اجتماعی روستا در گذشته و اکنون جامعة ایرانی، لزوم توجه به پایداری و نگهداشت جمعیت روستا همواره یکی از دغدغه‌های مدیریت و برنامه‌ریزی منطقه‌ای و ملی بوده است. در این زمینه این پرسش مطرح است که در حالی که بیشتر روستاهای کشور با کاهش جمعیت روبه‌رو هستند، روستاهای دارای توان ماندگاری و نگهداشت جمعیت چه ویژگی‌هایی دارند. این پژوهش برای پاسخ به این پرسش با استفاده از روش‌های توصیفی - تحلیلی بر پایة تحلیل داده‌های ثانویه طراحی شده است. اطلاعات مورد نیاز براساس مطالعات کتابخانه‌ای و نشریات آماری مرکز آمار ایران استخراج شده و تحلیل‌های آماری صورت گرفته است. در این پژوهش با بررسی تحولات جمعیتی و خدمات و شرایط تمام نقاط روستایی شهرستان بیجار در دوره‌های مختلف آماری، تفاوت‌های حوزه‌های روستایی هم‌سنجی شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد با وجود برداشت ظاهری از مفهوم توسعه و تأمین خدمات و زیرساخت‌ها، صرفاً وجود یا نبود خدمات، عامل اساسی در نگهداشت جمعیت روستایی در نظر گرفته نمی‌شود؛ بلکه عوامل دیگری نظیر راه و دسترسی به مراکز شهری، شرایط و توان کشاورزی و موقعیت روستا به‌مثابة مکان مرکزی نیز تأثیر بسزایی در این روند دارند. در این فرایند در نمونة شهرستان بیجار فقط سه نقطة زینل‌خان، توپ آغاج و سیدان افزایش جمعیت داشته‌اند و نقاط کم‌شمار با توان نگهداشت جمعیت به شهر بدل شده‌اند که این خود به شتاب‌گرفتن روند کاهش جمعیت روستایی در سطح شهرستان می‌انجامد.
